61 Beatrix treedt af
f
L L E
HÜWi
dinsdag 29 januari 2013
De nieuwe koning heeft voor zijn
aanstaande regeerperiode een helder
doel voor ogen. Dat heeft hij in een
lang televisiegesprek ter gelegenheid
van zijn veertigste verjaardag duidelijk
gemaakt. 'Samenbindend,
vertegenwoordigend en
aanmoedigend' zijn de drie
kernbegrippen waarmee hij zijn
koningschap inhoud wil geven.
KONING DER NEDERLANDEN
Willem-Alexander
door Hans Jacobs
G
rote veranderin
gen moeten niet
worden verwacht
nu Willem-
Alexander zijn
moeder koningin
Beatrix opvolgt.
„Ik ben mezelf en
samen met Maxima probeer ik nu al een
rol te vervullen die dan gecontinueerd zal
worden", aldus Willem-Alexander in 2007.
„Het is een uitdaging waar ik het aller
mooiste van ga proberen te maken."
Het was meteen ook een van de weinige
uitlatingen over zijn toen toekomstige en
nu aanstaande positie. Willem-Alexander
was er altijd zeer zuinig mee. Elke uit
spraak immers zou kunnen worden uitge
legd als verkapte kritiek op de rol van zijn
moeder, en bovendien hebben uitlatingen
voor de Oranjes de vervelende eigenschap
hun hele verdere leven weer op te duiken.
Dat Willem-Alexander in 1993 liet weten
een uitgekleed koningschap niet zo aan
trekkelijk te vinden bijvoorbeeld, wordt
bijna twintig jaar later nog steeds in de
strijd geworpen bij de soms verhitte discus
sie over 'modernisering' van de monar
chie. Of in elk geval bij inperking van het
aantal koninklijke taken, zoals schrappen
van het voorzitterschap van de Raad van
de State en de rol bij kabinetsformaties.
Willem-Alexander is evenals de samenle
ving en de politiek meegegroeid met zijn
tijd. Hij zal zijn zienswijze hebben bijge
steld, al was het maar omdat parlement en
samenleving daarom vragen. Een flink
deel van de Tweede Kamer probeert al een
aantal jaren de functieomschrijving van
het staatshoofd te herschrijven, en ook al
is daar tot nu toe weinig van terecht geko
men, de aanstaande koning weet heel
goed dat het over enige tijd anders kan
zijn. Hij zal zich ongetwijfeld schikken en
plooien, indachtig de continuïteit en stabi
liteit die tot de wezenskenmerken van de
monarchie behoren. Koningin Beatrix zal
het hebben meegewogen bij haar besluit
om terug te treden.
De populariteit van Willem-Alexander be
reikte rond zijn veertigste verjaardag een
piek. Hij was klaar voor het grote werk, zo
luidde het algemene oordeel. Het imago
was flink opgepoetst, het vaderschap en
het huwelijk met Maxima hadden hem ver
anderd. De aanstaande koningin-gemalin
immers zorgt voor de balans in zijn leven
en versterkt zijn zelfvertrouwen, de kinde
ren vervullen hem met trots en zij lopen
op hun beurt weg met hun vader. Dat ma
zoekt continuïteit
en stabiliteit
ken de zeldzame inkijkjes in het huiselijk
leven wel duidelijk. Willem-Alexander
constateerde zelf ook tevreden dat zijn
startpositie beter was dan die van zijn moe
der Beatrix in 1980. Haar reputatie was
niet zo positief, haar perfectionisme maak
te politici bij voorbaat al bevreesd voor
haar regeerperiode.
Maar de prins heeft niet zoveel tijd gehad
om van het hoera-geroep te genieten. De
wierook was nog nauwelijks opgetrokken
of er ontstond 'gedoe' - zo hebben Maxi
ma en Willem-Alexander het zelf ervaren
- over hun besluit een vakantiehuis te la
ten bouwen in Mozambique. De prins met
name werd weggezet als een vastgoedhan
delaar met een luchtje, met name vanwe
ge ongecontroleerde en vaak ongefundeer
de berichten over de villa in het Afrikaan
se land. Een landelijk ochtendblad besloot
dat zo'n huis niet hoorde, en paste de be
richtgeving waar nodig aan. Het 'gedoe' -
er bleken ook investeringen te zijn gedaan
in Argentinië - begon de gewone werk
zaamheden te overschaduwen.
Het parlement bemoeide zich ermee en
toenmalig premier Jan Peter Balkenende
moest in het geweer komen. De aankoop
bleek bovendien ook om een andere reden
niet zo fortuinlijk: kort erna brak de finan
ciële crisis in alle hevigheid los en het laat
ste waar het kritische Nederlandse publiek
op zat te wachten was een aanstaande ko
ning met een luxe woning aan de andere
kant van de wereld, met alle consequen
ties van dien voor bijvoorbeeld de beveili
ging en de kosten daarvan. Voor het prin
selijk paar restte niets anders dan het huis
te koop te zetten. De mediastorm - terecht
of niet - was op geen andere wijze tot be
daren te brengen en de krassen op de prin
selijke ziel hebben nog wel enige gene-
zingstijd nodig.
Willem-Alexander zal het echter niet heb
ben verrast dat zijn populariteit een deuk
opliep. Populariteit is van nature vluchtig,
en de Oranjes moeten het hebben van de
lange termijn. Een koning moet nu een
maal een kwarteeuw of langer mee, dan
zijn dagkoersen niet van belang, zoals ko
ningin Beatrix bij herhaling heeft gezegd.
Opnieuw gaat het om continuïteit en stabi
liteit, zonder overigens in starheid te ver
vallen. Koningin Beatrix ging er prat op
dat ze bij wijze van spreken een Blackber
ry niet van een iPhone kon onderschei
den. Moderne apparatuur was aan haar
niet meer besteed, meer dan een aan/uit
knop moest er aan een apparaat eigenlijk
niet zitten en toen media meldden dat de
mobiele telefoon van prinses Margarita
was gestolen, met daarop het mobiele
nummer van Beatrix, vroeg Willem-
Alexander geamuseerd welk mobiel num
mer dat dan wel kon zijn. „Mijn moeder
heeft geen mobiele telefoon." De prins zelf
echter weet wel raad met de nieuwe tech
nieken, en zal ze tijdens zijn koningschap
ook gebruiken: bloggen deed hij al vanaf
Antarctica, maar echt zelf twitteren is een
stap te ver. „Dat is ook lastig met de minis
teriële verantwoordelijkheid", aldus
Alexander.
Voor 'kroonprinsen' - een titel die het Ne
derlandse staatsbestel overigens niet kent -
bestaat geen school of een vastomlijnde op
leiding en voorbereiding. Dat heeft in het
verleden in heel wat koninkrijken proble
men opgeleverd met duimendraaiende
troonopvolgersWillem-Alexander kwam
daar, toen hij zich eenmaal had verzoend
met zijn toekomstbestemming, niet aan
toe. De vroege keuze voor activiteiten in
de wereld van het water, met daaraan ge
koppeld de vooraf niet geheel onomstre
den en met het koningschap verdwijnen
de plek bij het IOC, hebben de prins legio
ontplooiingsmogelijkheden gegeven. De
-ÉL.
klim in de wereldbureaucratie als waterdes-
kundige heeft naast leerzame lessen ook
wereldwijd netwerk opgeleverd waarover
maar weinig beginnende staatshoofden
kunnen beschikken.
Er zijn zeker nog presidenten die Willem-
Alexander nog niet heeft ontmoet, maar
de eerste honderd van de 'Wie is wie' van
wereldleiders kan hij moeiteloos afstrepen.
Van Barack Obama tot Vladimir Poetin,
van de koning van Bhutan tot Ban
Ki-moon en de president van China, de
nieuwe koning heeft ze allemaal al in zijn
balboekje staan, al is het contact niet met
iedereen even intensief geweest. Maar be
leefdheidsbezoekjes tellen ook mee, en
een toespraak voor de meeste presidenten
en regeringsleiders van de Afrikaanse Unie
ook. En dat het niet alleen over water
ging, maar ook over toegang tot wc's,
maakte het voor zijn gehoor zeker bijzon
der.
Willem-Alexanders oma koningin Juliana
was nijdig dat bij de geboorte van haar eer
ste kleinkind de nadruk werd gelegd op
het feit dat het een jongetje was. Of dat
voor de toekomst - koning of koningin -
wat zou uitmaken. Nederland werd op dat
moment tenslotte al 77 jaar geregeerd door
vrouwen (Emma, Wilhelmina, Juliana, en
Beatrix kwam daarna ook nog). Het maakt
natuurlijk ook niet uit, maar het maakt
wel een verschil dat Nederland al zo lang
geen koning meer heeft gehad en zich dus
ook geen voorstelling kan maken van een
koning. Het takenpakket is weliswaar het
zelfde, maar de presentatie in de huidige
door beelden beheerste samenleving is dat
niet. Verandering van stropdas of schoen
veters krijgen bij een man minder aan
dacht dan het schoeisel, de hoed of de jurk
van een vrouw - trivialiteiten, zeker, maar
voor de beeldvorming wel degelijk belang
rijk. Het zal daarom wennen zijn aan 'de
