Natuurlijk
gezien
BcutmSi
Bmmjm
Overleven,
dinsdag 18 december 2012
De Deltawateren zijn als
gevolg van de Deltawerken
opgedeeld in vakjes.
De Brouwersdam, de
Grevelingendam, de
Oosterscheldekering en
nog een hele reeks andere
dammen hebben de
geleidelijke overgangen die
er vroeger waren veranderd
in keiharde grenzen. Voor
de natuur is dat een grote
aderlating geweest, maar dat
neemt niet weg dat er op de
dammen zelf veel te beleven
valt. Zeldzame planten
als de herfstschroeforchis
en de geoorde zuring zijn
in Zeeland alleen daar
te vinden. En ook qua
vogels valt er van alles
te beleven. Tenminste
in het winterhalfjaar,
wanneer de zomerse drukte
plaatsgemaakt heeft voor
winterse verlatenheid. Dan
is de beurt aan vogels en aan
vogelaars.
Ooit, heel lang geleden,
zag ik voor het eerst een
roodkeelduiker. Zo'n
eerste waarneming
staat in je geheugen
gegrift en na heel veel
jaren weetje nog allerlei details. Ik was
met twee vogelmaatjes, en we konden het
maar niet eens worden of de vogel nou
wel of niet een opgewipte snavel had. En
dat was van eminent belang, want het zou
anders, dachten we, ook de nog schaarser
voorkomende parelduiker kunnen zijn. De
vogelboeken van toen waren stukken minder
duidelijk dan die van nu, maar we kregen
volstrekte zekerheid toen de vogel na een
aantal dagen dood in het vloedmerk lag.
Olieslachtoffer.... Dat alles speelde zich af bij
het Katse veer, aan de voet van de dam die de
de scheiding vormt tussen de Oosterschelde
en het Veerse meer.
Mijn laatste waarneming van een
roodkeelduiker was vorige week op de
Brouwersdam. Daar zat trouwens ook de
zeldzame ijsduiker. En alsof dat nog niet
genoeg was zagen we op Neeltje Jans, langs
de voet van de stormvloedkering, nog een
parelduiker. Allemaal soorten die verre
van alledaags zijn, en allemaal langs de
Deltadammen. Daar zaten trouwens nog
|&£9$
Parelduiker
veel meer duikers, maar die behoren niet
zoals de hierboven genoemde soorten tot
de familie van de zeeduikers. Maar ook de
Kuifduiker (50 langs de Brouwersdam) en
de nauw verwante geoorde fuut (langs de
Veerse gatdam en de Oesterdam) zijn verre
van gewoon. En dan was er nog de brilduiker;
weliswaar een courante soort, maar een
aantal van meer dan 300 exemplaren binnen
kijkafstand met het blote oog, zoals vorige
week langs de Brouwersdam, zie je niet elke
dag. Redenen te over dus om eens stil te staan
bij (het verband tussen) duikers en dammen.
Er zijn meerdere kanten die de Deltadammen
voor vogelaars zo aantrekkelijk maken.
Omdat ze rondom in het water liggen
bieden ze als het ware een inkijkje in de
vogelwereld die zich normaal gesproken
op open zee ophoudt. Voor uiteenlopende
vogels als de al genoemde zeeduikers, de
zwarte en de grote zee-eend, de zeekoet en
de grote burgemeester heb je hier een veel
grotere trefkans dan waar ook elders. De
vogelconcentraties hebben ook te maken
met de visrijkdom. Het is natuurlijk geen
toeval dat plekjes als de Brouwersdam,
de stormvloedkering en het Katse veer
ook enorm in trek zijn bij sportvissers.
Je hebt er een grote rijkdom aan vissen,
speciaal op die plekken waar de dammen
passage-mogelijkheden bieden. Niet alleen
vogels, maar ook zeehonden hebben dat
soort plaatsen ontdekt. Bij de doorlaat in
de Brouwersdam zijn vrijwel altijd grijze
zeehonden te vinden. Het is niet overdreven
om de Deltadammen te omschrijven als
vogelboulevard. Het is een gelegenheidsnaam
die wel eens gebruikt is voor de Philipsdam.
Maar het is een naam die de feiten recht doet
voor alle Deltadammen. Voor vogelaars en
fotografen zijn het echte hotspots geworden.
Maar dan wel op de tijden dat andere
recreanten er niks te zoeken hebben.
Chiel Jacobusse «tif
De donkerste dagen van het
jaar, we zitten er midden in!
'Oud en Nieuw', deze twee
gekoppelde woorden zijn een
begrip. Met het sinterklaas
feest en de activiteiten rond
de kerstdagen zorgen ze dat de maand december
een periode is van gezelligheid. Families komen
bij elkaar, religieuze en melancholieke gevoelens
komen rond de jaarwisseling boven. De donker
ste tijd van het jaar ondergaan we niet lijdzaam
maar compenseren we eigenhandig met kleur
rijke versieringen en vooral veel kunstlicht. We
overleven op die manier de somberste tijd van
het jaar. Buiten voltrekt zich, zonder kunstma
tige opsmuk of georganiseerd feestgedruis het
gebeuren der natuur. De zwarte els tooit zich niet
met kunstlicht ofkitscherige versiering. In alle
rust, in feite ook nodig om het komende jaar weer
energiek voor het nageslacht te kunnen zorgen,
ondergaat zij deze periode. Lijdzaam? In het
geheel niet! Wel doet ze aan 'Oud en Nieuw'. Wat
het 'oude' betreft, het afgelopen jaar verschenen
de zwarte opvallende 'elzenproppen'. Duizenden
in het afgelopen jaar gerijpte zaden bevatten ze
die uiteindelijk via de wind, de huid van dieren,
de maag van vogels of drijvend via het water op
ontelbaar veel andere plaatsen terechtkomen. Een
nieuwe generatie is daarmee veilig gesteld. Wat
het 'nieuwe', voor alweer een volgende generatie
betreft, ook daar heeft de els zich op voorbereid.
Over enkele maanden barsten de, nu al aanwezige
kleine en dicht bij elkaar staande vrouwelijke en
de langwerpige mannelijke bloemknoppen, open
en voltrekt zich de cyclus die weer nieuw leven in
zich herbergt. De roodborst, de meest afgebeelde
vogel op nieuwjaarswenskaarten, profiteert van
onze goedgeefsheid. Hopelijk overleven ook hij en
zij de donkere tijd om in het nieuwe jaar succesvol
bij te kunnen dragen aan een nieuwe generatie.
Adri Karman
Roodborstje in een els
Illustratie
Adri Karman
