en dicht
langs de werkelijkheid
'Ik mocht tegen niemand iets zeggen en heb me met mijn vrouw woensdag 12 december 2012
toen maar in de drank gestort' 11
A.F.Th. van der Heijden, schrijver
geruchtmakende overlijden van
kraker Hans Kok in een Amster
damse politiecel.
Van der Heijden behoort tot de
eerste generatie auteurs die de oor
log niet heeft meegemaakt. Omdat
de oorlog juist het thema was in
het werk van veel van zijn grote
voorgangers als Mulisch en Wol
kers, werd zijn generatie aanvanke
lijk geacht weinig te vertellen te
hebben. Het tegendeel bleek ech
ter het geval te zijn. Van der Heij
den ontpopte zich als een meester
lijk verteller, de grootste van zijn
generatie.
Zijn boeken, en niet alleen in de
cyclus van de De tandeloze tijd,
hebben een hoog autobiografisch
karakter, maar als weinig andere
auteurs weet Van der Heijden met
zijn enorme verbeeldingskracht,
zijn barokke stijl en zijn overvloe
dige symboliek de werkelijkheid
naar eigen hand te zetten en naar
een hoger plan te tillen.
Ook in andere, losstaande romans
schuurt hij steeds dicht langs de
werkelijkheid. Zo portretteert hij
in De sandwich twee jeugdvrien
den die zelfmoord hadden ge
pleegd. In andere romans bezingt
hij eveneens vaak de doden die in
zijn omgeving vielen, zoals in
Weerborstels, het Boekenweekge
schenk van 1992, waarin het leven
van een roekeloze neef wordt her
dacht.
Uitermate wrang is het gedenk
boek Asbestemming over zijn va
der, later gevolgd door een veel
korter, maar ook veel liefdevoller
portret van zijn overleden moe
der. Er zijn weinig auteurs bij wie
de dood zo'n nadrukkelijke rol
speelt als bij Van der Heijden.
Meer dan eens is hij een 'requiem-
kunstenaar' genoemd.
Na De tandeloze tijd begon Van der
Heijden met een andere romancy
clus, De SAovo tapes, waarin hij het
supportersgeweld tussen Ajax en
Feyenoord vergelijkt met een klas
sieke Griekse tragedie. Ook dat is
een uitdijend project, waarvan het
drama in Het schervengericht zich
uitstrekt naar de moordpartij door
Charles Manson in de Verenigde
Staten.
Van der Heijden is gehuwd met
Mirjam Rotenstreich, die eveneens
literair auteur is.
Hun zoon Tonio overleed in het
Als hij dacht klaar te zijn, haalde
hij zijn manuscript soms weer
weg bij de uitgever omdat er nog
iets bij moest.
Het derde boek van De tandeloze
tijd ging op die manier bestaan uit
twee vuistdikke delen: Het Hof
van Barmhartigheid en Onder het
plaveisel het moeras.
Het succes van De tandeloze tijd
was voor een deel ook toe te schrij
ven aan het feit dat hij als schrijver
de gevoelens wist te vangen van
zijn leeftijdsgenoten, aan te dui
den als een 'lost generation' van
hippies en andersoortige lanterfan
ters in achtereenvolgens Geldrop,
Nijmegen en Amsterdam. Het
waarschijnlijk beste boek van de
cyclus, Advocaat van de hanen,
schreef hij naar aanleiding van het
voorjaar van 2010 na een verkeers
ongeluk in Amsterdam.
Zijn vader publiceerde een jaar la
ter over hem de gelijknamig re
quiemroman, die dit jaar werd be
kroond met de Libris Literatuur
prijs en de NS Publieksprijs. Het is
het boek dat hij nooit heeft willen
schrijven, maar het moest, omdat
hij niet anders kon.
Sinds kort heeft Van der Heijden
het werk weer opgepakt aan de
nog altijd niet voltooide cyclus De
tandeloze tijd. Ten minste een van
de vervolgdelen zal zich weer af
spelen in Geldrop. Het gaat om
een oorlogsgeschiedenis.
zie onze website:cultuur
A.F.Th, van der Heijden
over zijn laatste boek Tonio'
foto Sander Nieuwenhuys
