4l
Voorjxmrtm wc jaAUjen
Akma,
dinsdag 11 december 2012
Elke keer als we de deurkruk vastpakten om
naar buiten te gaan, viel er wel iets uit de lucht.
Water, ijswater, ijzel of sneeuw. Voor de niet
geharnaste stapper voldoende reden om voor
uitstel te kiezen. Tot afgelopen weekeinde. Toen
waaide het nog wel stevig. We wandelden in de
beschutting van het oude Middelburg.
Koningin Emma is een
Kniet te missen startpunt.
Ze stopt ons een hart on
der de riem: 'Nederland zij
groot in alles waarin ook
een klein volk groot kan
zijn', staat er onder haar voeten. De kalkstenen
vorstin zetelt op de grens van het Damplein
en de Dam. Sinds 1937, zeggen de stadsgidsen.
Dus heeft ze de bommen en granaten van mei
1940 overleefd. Zoals overigens veel van dit
stadsdeel in haar directe omgeving. Wie links
en rechts kijkt, en richting Lange Jan, ziet veel
gevels die minstens de 18e eeuw uitstralen.
Wandelen in Middelburg is een uitdaging. Zo
velen zijn ons voorgegaan, en hebben hun
kennis en bevindingen in boeken, folders en
op internet achtergelaten. Geen huis of kerk,
of er bestaat wel een verhaal over. We houden
het daarom maar bescheiden. En zoeken via
poorten en gangetjes naar de achterkant van al
die imposante gevelrijen. Want dat is opval
lend op het Damplein: je ziet iemand aan
komen lopen, even let je niet op en plop, hij is
van de aardbodem verdwenen.
De verklaring voor die plotselinge verdwijnin
gen moet gezocht worden in de onopvallende
poorten in de gevelwand van het plein. Op de
grens van Damplein en Dam staan we voor de
Isabellagang. Een overbouwde poort, die je zo
over het hoofd ziet. Michiel van Amerongen
van de iets verderop gevestigde Kite Gallery-
hij heeft alles tussen hemel en aarde, goed voor
lichaam en geest - kijkt mee naar de straat
naambordjes boven de poort. Damplein, met
daaronder meteen Dam Noordzijde, en aan
de andere kant van de deurlijst van 't Wapen
van Poortugael nog eens een bordje met Dam.
We staan op de grens, concludeert hij. Ja, hij
is met zijn 65 jaar een Middelburger en geen
Zeeuw. En weet nog van de tijd vóór het rond
1970 aangelegde Damplein. Met subsidie van
de rijksoverheid werd er gesloopt om ruimte te
maken voor het automobiel. Zo verdween de
Lange Giststraat. Op de plaats van de nage
bouwde graanbeurs op het Damplein stond
het politiebureau. Van Amerongen: „Als je
kattekwaad had uitgehaald, moest je fietsen
poetsen. Er was toen nog geen Halt-bureau,
maar ze wisten wel hoe de jeugd kon worden
aangepakt."
Anna was volgens oude
A overlevering de moe
der van Maria, dus de
grootmoeder van Jezus.
Vervolgens is St. Anna, zo
als ze al meer dan duizend
jaar genoemd wordt, een heilige speciaal voor
gehuwde vrouwen, een schutspatrones dus.
Anna van Bourgondië was geen heilige, maar
een middeleeuwse vrouw van vlees en bloed,
en pion op het schaakbord van de macht
in Zeeland. Sint-Annaland op de kop van
Tholen is naar haar vernoemd. Vrouwe Anna,
aangesproken met VER(titel van hoogadellijke
vrouw) woonde op kasteel Ravenstein bij Sou
burg, samen met haar echtgenoot Adriaan van
Borssele, heer van Brigdamme en Souburg.
De Van Borsele's vormden ondertussen een
familie met velerlei takken en telgen. Ze waren
onbetwist de machtigste en rijkste familie van
Zeeland en ver daarbuiten. De Bourgondiërs,
oorspronkelijk hertogen van het oostelijk deel
van Frankrijk, het grote Bourgondië, waren
via huwelijk ook graven van Vlaanderen, Hol
land en Zeeland, en hertog van Brabant. Ze
wilden graag hun macht en rijkdom koppelen
aan die van de Van Borsele's. En dus moest
Anna van Bourgondië (bastaard) dochter van
Hertog Philips, in 1472 trouwen met Adriaan
van Borssele. Die stierf al snel, en Anna erfde
de schorren van Moggershil en aanpalende
gronden in het oosten van Tholen. Daarna
regelde de familie haar volgende huwelijk: met
Adolf van Kleef. De schorren van Moggershil
en aanpalende gronden werden ingepolderd,
en werden de Anne of Anna Vosdijkpolder
genoemd. Naar de inpolderaarster of naar
iemand anders? De geleerden komen er niet
helemaal uit. In ieder geval werd een dorp in
de buurt (Oudelandpolder) gesticht dat naar
haar en haar schutspatroon werd vernoemd:
Sint-Annaland. Met de polders van Moggershil
en Anna Vosdijk ging het niet echt goed. Ze
lagen op een gevaarlijke plek aan het Mastgat
waar de stroom vlak onder de dijk liep, en zich
steeds dieper uitschuurde. Aan de zuidkant
van de polder lag de Breedevlietpolder die wel
bedijkt was geweest (1511) maar in hetzelfde
jaar weer onder water liep en daar na bleef
drijven. De Anna Vosdijkpolder was daardoor
praktisch een eiland geworden en liep ook
vaak onder. Tot 1660 was er al vier a vijf maal
sprake van een drijvende Anna Vosdijkpolder.
Ondertussen was er op politiek gebied ook
heel wat veranderd. De Tachtigjarige Oorlog
-was over het land en ook over Tholen geraasd,
en had alles anders gemaakt. De Oranjes
waren ondertussen eigenaars geworden van de
schorren, de gorzen en de al dan niet drijvende
polders. De gronden waren nog even vrucht
baar als vroeger; bij iedere dijkdoorbraak
kwam er weer een nieuw laagje slib en klei op
de oude grond. Via de Oranjes in wiens dienst
hij stond, verwierf Constantijn Huygens de
Vérv®rijstra3t
Afstand: ±2 km
