141 i>o 'Woorden krijg je vaak cadeau' H Paulus de Boskabouter als opgewekt vehikel van donker gemoed ook een creatie. Je zet een denkbeweging in gang om dingen aan de weet te komen die je nog niet wist." Wie was Leonard Nolens nou eigenlijk in 1979, vroeg hij zich af. „Je bent 32, je hebt een aantal bundels gepubliceerd waarvan je vindt dat ze te weinig respons hebben gekre gen. Je verliest kennissen en vrienden die op de klassieke manier, een baan enzo, een identiteit verwerven. En jij vereenzaamt. Rond je dertigste wordt van je verwacht dat je de aanzet tot een functioneren in de sa menleving hebt bereikt. Ik had het gevoel dat ik niemand was. Vanuit dat gebrek aan identiteit ben ik, denk ik, begonnen aan dat dagboek. Wat wil je nou eigenlijk met je le ven? Je bent 32 en je staat nergens." Vijfjaar geleden sloot hij het af. „Ik wilde dat dagboekachtige, als het zich aandient of voordoet, integreren in mijn gedichten. Met tertijd i's het mijn droom geworden om zo veel mogelijk disciplines bij elkaar te bren gen in mijn gedichten. Ik vind weinig gene ratiegenoten die dat ook proberen: laten zien dat een gedicht niet alleen poëtisch is, maar veel meer. Dat het gedicht je aan het denken zet, een verhaal vertelt." „Ik schrijf ergens in een gedicht dat ik het persoonlijk voornaamwoord het voornaam ste woord vind. Toch kun je nooit alleen voor jezelf spreken. Op het moment dat je woorden gebruikt, neem je automatisch die van andere mensen in de mond. Op het mo ment dat ik praat, gebruik ik woorden die ik van andere mensen cadeau heb gekregen. Dus als ik die gebruik, richt ik me automa tisch ook tot an deren." Het woord 'afge rond' valt. Leo nard Nolens kan er niets mee. „Een kunste naar kan niet achterover leu nen en zeggen: 'Nu is het vol tooid'. Ik kan me niet voorstel len dat mensen overleven zon der te schrij ven." Dat de auteur Philip Roth nu is gestopt, ver raste hem. „Ik wist niet wat ik las. Het werk is nooit af. Je staat het af, omdat je het beu bent. Het heeft altijd te maken met doorge ven. Ik heb het sterke besef van een traditie. Dichten doe je onder de koepel van de voor gangers waar je hoe dan ook onder zit. Je wilt iets maken dat jou overleeft." ©Leonard Nolens - Manieren van leven. Gedich ten 1975-2011. Querido, 39,95 euro. De Vlaamse dichter Leonard Nolens kreeg de belangrijkste litera tuurprijs van het Nederlandse taal gebied: de Prijs der Nederlandse Let teren. Volgens hem kun je zonder schrijven niet overleven, door Theo Hakkert De schrijfkamer van Leonard Nolens (65) in Antwerpen heeft iets van een monnikencel. Een so bere ruimte is het. Vierkant, witte muren met een boekenkast Een houten ta fel, zijn eenvoudige stoel. Niets leidt de dich ter af Hij is blij met de Prijs der Nederland se Letteren die hij vrijdag 30 november kreeg uitgereikt, maar ook bang voor de aan dacht „Die aandacht houdt mij weg van deze tafel en hier moet het gebeuren. Leven als een dichter houdt voor mij in dat je elk mo ment van de dag bereid bent om iets te ma ken. Dat niemand jou van je tafel weg houdt. Ik had nooit kunnen denken dat dit mijn leven zou worden. Ik heb een beetje gestudeerd en ontdekt dat ik niet in staat was in deze samenleving een beroep uit te oefenen. Dichter zijn is bijna door elimina tie van de andere mogelijkheden het enige geworden dat overbleef." In 1980 ontmoette hij in een hotelbar in Chicago een dame. Toen hij zich 'dichter' noemde, zette ze haar glas op de toog en liep schaterend weg. „Voor mij is het dich terschap een realiteit. Voor de meeste men sen niet." Leonard Nolens praat over zijn werk graag in termen van ambacht.„In Manieren van le ven, de bundel met gedichten van 1975 tot nu, zijn de eerste twee bundels niet opgeno men. Dit omdat ik toen te weinig afstand had tot mijn woorden en mijn leven. Mijn eerste bundel heb ik gepubliceerd toen ik 22 was. De liefde voor de woorden was nog kal verliefde. Ik had wel woorden, maar geen taal, nog geen eigen stijl. Ik had mijn poot, zoals de schilders zeggen, nog niet gevon den. Maar ik heb die nog altijd niet gevon den. Dat is goed, want anders ga je op routi ne werken. Dan zeg je: 'Ik maak straks wel een sonnetje'." Groepen gedichten hebben bij hem soms een repeterende, vaste vorm. „Je brengt zelf een vorm aan, niet een door de traditie aan gereikte vorm. Het ene gedicht zet een me chaniek in werking waardoor vijf zeven, tien, soms twintig gedichten ontstaan. Als ik straks een gedicht krijg en als ik vind dat er verder nog muziek in zit, ontstaan ze ach woensdag 5 december 2012 De Vlaamse dichter Leonard Nolens kreeg de Prijs der Nederlandse Letteren. foto GPD/Nick Hannes ter elkaar. In een periode van weken, soms maanden." Op tafel liggen twee bijna even dikke boe ken. Het ene is'rood, het andere blauw. Het rode is het dagboek dat Leonard Nolens heeft bijgehouden tussen 1979 en 2007. Het blauwe is Manieren van leven. Zijn gedich ten. Hoe ziet hij zelf het verband? „Het bijhouden van de dagboekpagina's heb ik lang beschouwd als incubatietijd voor de gedichten. Het was een manier om de aan dacht gaande te houden. Wat Ida Gerhardt noemt: de aandachtigheid. Een dagboek bij houden is ook een manier om vorm te ge ven aan je leven. Het is niet de anekdotische neerslag van wat ik heb meegemaakt, het is door Jos Bloemkolk I Dorinde van Oort - Paulus de Boskabouter of Het dubbelleven van Jean Dulieu. Cossee, 29,90 euro. et vervelende van cultuur goed is dat het vervliegt. Zo is Jean Dulieu, de geestelijk va der van Paulus de Boskabouter en schepper van het Grote Bos, vermoe delijk bij veel jonge mensen onbe kend. Het Grote Bos, waarin de goeiige kabouter het moest opne men tegen de heks Eucalypta, daar bij geholpen door de pedante uil Oe- hoeboeroe en de bezorgde raaf Salo mo, werd door Dulieu tot leven ge wekt in krantenstrips (Het Vrije Volk sinds 1946), boeken, hoorspelen en een tv-serie. Dulieu kon niet alleen ongehoord goed teke nen en schrijven, hij beschikte ook over het talent om al zijn personages in razendsnelle opeenvolging een stem te geven. Dulieu was tevens ac teur en stemkunstenaar. Je moet de jaren vijftig en zestig hebben meege maakt om te weten dat alle kinderen met hun ouders toen genoten van het openingsmuziekje en de wereld van Paulus. Jongere generaties kon den later kennismaken met die we reld dankzij VPRO's Wim Noord- hoek. Die organiseerde begin jaren negentig Paulusuitzendingen. Dan zijn er nog de boeken met de te keningen, zoals Paulus en de Eikel mannetjes, Dulieu's meesterwerk. Deze Jean Dulieu verdient een vol wassen biografie. Die is er nu, ge schreven door zijn dochter, de schrijfster Dorinde van Oórt. Jean Dulieu is het pseudoniem van Jan van Oort (1921-2006). Zijn doch ter beschrijft haar vader als een ge kweld, obsessief mens, wiens leven met pijnlijke raadselen is omgeven. Dorinde van Oort had de beschik king over duizenden dagboekbladen, maar nog moest zij de raadselen soms de raadselen laten, omdat Du lieu in tijden van depressie niet schreef of omdat hij dagboekbladen vernietigde. Maar met gegronde ver onderstellingen weet zij veel van die zwarte gaten te vullen. Jan van Oort werd in Amsterdam ge boren als zoon van de concertzanger Hendrik van Oort en Mien Braaken- siek, dochter van de beroemde poli tieke tekenaar Johan Braakensiek. Met beiden zou hij een hevig ver stoorde relatie krijgen. Een band op bouwen was zijn hele leven overi gens een probleem. Jan leed onder 'de opdringerige liefde' van zijn moe der. Hij voelde spanningen in huis, omdat zij een relatie had aange knoopt met een leerling van zijn va der, Wim Felderhof Die zou terugke ren in de Paulusverhalen als de glui perige Rein de Vos. Eucalypta is een samenstel van vooral zijn overheer sende moeder en zijn grootmoeder, die een hoge, schelle stem had. Jan leed ook onder zijn strenge va der, die hem dwong tot een muzika le carrière, hoewel Jan zich liever be zighield met marionetten. Die moei lijkheden werden versterkt door Jans dramatische persoonlijkheid. Er waren veel heftige gebeurtenis sen. Jan liet zijn vader, die later met An Beets trouwde, gedwongen opne men in een inrichting. Schuldgevoel overheerste bij hem. Paulus de Boskabouter was het opge wekte vehikel voor zijn donkere ge moedsbewegingen. Zijn dochter heeft dat leven stijlvol, onbarmhar tig, maar ook liefdevol beschreven.

Krantenbank Zeeland

Provinciale Zeeuwse Courant | 2012 | | pagina 14