io fietsongelukken
Het zijn gevaarlijke obstakels en ze zijn met heel veel: fietspaaltjes.
Maar de redding is nabij voor de argeloze fietser. Gemeenten gaan zo
veel mogelijk palen weghalen. Dit kan duizenden gewonden schelen.
donderdag 15 november 2012
Pas op,
een paaltje!
door Niek Opten
illustratie Mark Reijntjens
Fietspaaltjes, meestal uitgevoerd in
rood-wit metaal, horen bijna
even onlosmakelijk bij ons land
schap als molens en bruggen. Vol
gens een ruwe schatting staan er
zeker zestigduizend, misschien
wel honderdduizend exemplaren op en
naast de Nederlandse fietspaden, vooral be
doeld om automobilisten te weren die op
zoek zijn naar een sluiproute of een parkeer-
plaatsje. Een nuttige taak. Ze hebben echter
een pijnlijk bij-effect: jaarlijks moeten rond
de drieduizend fietsers zich laten behande
len na een botsing met zo'n sta-in-de-weg.
Vooral ouderen zijn het slachtoffer. Extra
pijnlijk: in veel gevallen had dat voorkomen
kunnen worden.
„Het zou mij niet verbazen als meer dan de
helft van de paaltjes zonder probleem weg
kan", zegt de Groningse verkeerspsycholoog
Dick de Waard, die vreest dat het toene
mend aantal snelle elektrische fietsen voor
nog meer botsingen zorgt. De meeste paal
tjes worden volgens hem uit gewoonte ge
plaatst. „Als een nieuw fietspad wordt aange
legd komen er aan het begin en einde stan
daard paaltjes. Daar wordt niet over nage
dacht. Soms past er ook zonder paaltje niet
eens een auto doorheen", schampert De
Waard.
Dat is volledig in strijd met de aanbevelin
gen van het kennisplatform voor verkeer,
CROW, die stelt dat een paaltje alleen in
noodgevallen geplaatst moet worden. En
dan moet de gemeente, provincie of andere
wegbeheerder alles uit de kast halen om de
veiligheid te garanderen. Door bijvoorbeeld
duidelijke markeringen op het wegdek aan
te brengen rondom de paal.
De obstakels zijn de Fietsersbond al lang een
doorn in het oog. Twee jaar geleden begon
de belangenbehartiger van op twee wielen
rijdend Nederland een campagne onder de
noemer 'linke paaltjes'. Naast de oprichting
van een meldpunt schreef de bond alle ge
meenten aan met het verzoek om obstakels
op fietspaden die niet noodzakelijk zijn te
verwijderen. Bijgesloten was een handlei
ding met tips hoe paaltjes die niet weg kun
nen een stuk fietsvriendelijker gemaakt kun
nen worden, bijvoorbeeld door duidelijke
markering of ribbeltegels aan te brengen.
„Vanuit onze 150 lokale afdelingen krijgen
we steeds meer berichten dat gemeenten
paaltjes hebben verwijderd of van plan zijn
dat te doen", zegt Arien de Jong van de Fiet
sersbond. Ze moet nog een inventarisatie ma
ken, maar vermoedt dat het niet meer lang
duurt voordat het duizendste paaltje is ver
wijderd.
Dat aantal lijkt niet meer dan een druppel
op een gloeiende plaat. Maar het tij zit nu
mee. Het ministerie van Verkeer en Infra
structuur heeft vorig jaar een actieprogram
ma gelanceerd om het aantal slachtoffers van
fietsongelukken omlaag te brengen. In 2010
kwamen 162 fietsers om het leven in het ver
keer, vorig jaar waren dat er zelfs 200.
Het opruimen van hinderlijke obstakels is
een belangrijk onderdeel van het actieplan.
Zo hebben de gemeenten Amersfoort en
Goes net een proefproject afgesloten waarbij
inwoners konden aangeven welke paaltjes
voorgoed uit de grond kunnen. In de Zeeuw
se gemeente zijn van de ruim honderd 'op
vallende' paaltjes er inmiddels 25 aangepakt
In Amersfoort zijn negentig van de ongeveer
500 stuks blijvend verwijderd. „Waarschijn
lijk worden het er nog meer, want we heb
ben nog niet alle palen beoordeeld", aldus
een woordvoerster van die gemeente.
'Ik denk dat de helft
van alle paaltjes zonder
probleem weg kan'
Fietsongelukken
G Jaarlijks raken zo'n 5500 fietsers
ernstig gewond bij enkelvoudige
verkeersongevallen, zo blijkt uit zie
kenhuisregistraties.
Jaarlijks worden er 46.000 fietsers
behandeld op de spoedeisende
hulp met lichte verwondingen, ver
oorzaakt door eenzijdige ongeval
len, aldus Stichting Consument en
Veiligheid.
De belangrijkste oorzaken zijn bot
singen tegen troittoirbanden en
glad wegdek.
Naar schatting veroorzaken fiets
paaltjes elk jaar rond de 300
zwaargewonden en zo'n 2500
lichtgewonden.
Enkelvoudige fietsongevallen met
dodelijke afloop vinden weinig
plaats; de meeste dodelijke fiets-
slachtoffers vallen bij aanrijdingen
tussen fietsers en motorvoertui
gen. Vorig jaar vonden 200 fietsers
de dood bij een verkeersongeluk.
Volgend jaar moeten alle gemeenten hun
fietsonveilige situaties aanpakken, zo is met
minister Melanie Schultz van Haegen van
Verkeer afgesproken.
„De problemen met de fietspaaltjes zijn al
tijd een onderschat verhaal geweest, omdat
de registratie van de ongevallen laag is. Wie
tegen een paal botst belt niet meteen de poli
tie", zegt verkeerskundige Joep Stortelder
van de gemeente Goes. De pilot in Goes
leert dat de praktijk weerbarstig is, want
sluipverkeer ligt op de loer. „Het blijft een
lastige discussie. Eén keer in de week een au
to over het fietspad is minder gevaarlijk dan
een paal waar fietsers tegenaan botsten.
Maar waar ligt de grens?"
En dan zijn er nog de herinrichtingsprojec
ten van binnensteden, stationspleinen en an
dere visitekaartjes van grote plaatsen. Stede
bouwkundigen verfoeien vaak de rood-witte
palen die vloeken met de omgeving.
Het aanbod van paaltjes is dan ook groot.
Verkeerspsycholoog De Waard is ze in alle
soorten en kleuren tegengekomen, van hout,
blinkend roestvrij staal; rood, geel, ja zelfs
zwarte exemplaren die nauwelijks opvallen.
„Een paaltje dat opgaat in het geheel oogt
misschien heel mooi, maar kan natuurlijk
heel gevaarlijk zijn. Er is een spanningsveld
tussen veiligheid en esthetische waarden.
Uit onderzoek blijkt dat de bekende
rood-witte paal het veiligst is", zegt De
Waard.
In Goes hebben ze nog nagedacht over een
flexibele paal, die fietsers niet ernstig ver
wondt als die er tegenaan rijden. Auto's kun
nen die obstakels echter ook zonder schade
omverrijden.
Aan de hand van de ervaringen in Amers
foort en Goes heeft het Fietsberaad, het ken
niscentrum voor fietsbeleid, een zogenoemd
keuzeschema opgesteld. Als hulp voor weg-
beheerders bij het maken van de afweging
wel of geen paaltje. En als een paaltje echt
noodzakelijk is, geeft het schema aanbevelin
gen om de kans op een botsing zo klein mo
gelijk te maken. Zeker vijftig wegbeheerders
willen meedoen aan een project van het
Fietsberaad, om de oplossingen in de prak
tijk te testen.
De ironie is dat nu de blaadjes van de bo
men vallen, een deel van de paaltjes voor
een paar maanden wordt opgeslagen. De wa
gens van de gemeente die de bladeren opve
gen kunnen er anders niet langs. Dat geldt
straks ook voor de strooiwagens. De Waard:
„In veel gevallen komt er dan kennelijk geen
sluipverkeer op gang. Die palen kunnen dus
net zo goed wegblijven."
In Amersfoort zijn ze ook tot die conclusie
gekomen. Maar liefst zestig van de negentig
palen die voorgoed verdwijnen maken 's
winters ruim baan voor de strooiwagens.
