ii spectrum
h
Van een totalitaire
staat word je niet zo
maar een democratie
Zaterdag 20 oktober 2012
Simeon II, tsaar der Bulgaren, zal in de geschiedenis herinnerd
worden door de ongebruikelijke stap die hij elf jaar geleden zette
door zichzelf - in zijn eigen woorden - te 'degraderen tot premier'.
door Joost van Egmond en Hans Jacobs
foto Joost van Egmond
n mijn tijd als premier." Het is
Ieen zin die in het gesprek met
Simeon II, koning van Bulgarije
keer op keér terugkomt. „Heel
mijn leven had ik mij op een an
dere taak voorbereid, ik wilde geen pre
mier wórden", zegt Simeon (75) in zijn
goed verscholen koninklijke residentie Vra-
na aan de rand van Sofia. „Maar toen ik in
2001 de verkiezingen won, was het niet
correct om een ander het werk te laten op
knappen en als een soort goeroe vanaf de
zijkant toe te kijken. Ik moest in het diepe
springen en ik heb daar persoonlijk een
zware prijs voor moeten betalen.
„De verwachtingen waren hooggespan
nen, misschien wel te hoog", verzucht de
koning. „Er waren mensen die van mij ver
wachtten dat ik zou afrekenen met het vo
rige bewind, dat ik zaken recht zou zetten,
maar dat is niet mijn stijl. Met dialoog los
je meer op, ik laat me niet leiden door
emoties."
Het unieke experiment duurde maar vier
jaar en daarna kon hij met zijn politieke be
weging nog één regeringsperiode meerege-
ren. Het hoofddoel werd bereikt: lidmaat
schap van de Europese Unie.
Hij ontvangt in 'de witte salon'. „Die naam
heb ik er maar aan gegeven omdat de com
munisten al het houtwerk van de meubels
wit hebben geverfd", zegt hij. Zijn sober
ingerichte woning is meer villa dan paleis.
Simeon onderbreekt het gesprek even om
zijn in Marokko verblijvende dochter Kali
na te bellen en om een fotoboek te pakken
dat vijfjaar geleden ter gelegenheid van
zijn zeventigste verjaardag is verschenen.
„Dit geeft een goed beeld van mijn leven",
beveelt hij het lijvige werk aan. Voor de le
vensgeschiedenis van de koning-premier
zijn ook wel een paar pagina's nodig.
Volgend jaar is het precies 70 jaar geleden
dat hij op 6-jarige leeftijd op de troon
kwam door de plotselinge dood van zijn
vader, tsaar Boris III. Die was enkele dagen
nadat hij terugkwam van een onaange
naam bezoek aan nazi-Duitsland, waar
Adolf Hitier zijn bondgenoot de mantel
had uitgeveegd omdat Boris weigerde mee
te vechten tegen Rusland en geen Bulgaar
se Joden wilde uitleveren.
„Mijn vader was gezond, vlak voor zijn
dood is hij nog gaan klimmen in de ber
gen. Uiteraard werd gedacht dat hij is ver
giftigd. De vraag is wie er baat had bij zijn
dood. We weten niet wat er is gebeurd en
kunnen het niet meer achterhalen." Er
was hoop dat de opening van archieven in
Duitsland, de Verenigde Staten en op het
laatst ook in Rusland het mysterie zou op
lossen. „Maar ook daar hebben we niets gé-
vonden." Het hart van de koning vertoon
de sporen van een hartaanval, maar er valt
niet meer vast te stellen of er vuil spel aan
vooraf is gegaan.
De stoffelijke resten van Boris III werden
kort na de communistische machtsoverna
me in 1946 opgegraven en verdwenen daar
na spoorloos. „In 1993 waren er nog solda
ten in leven, die daar aan hadden meege
werkt, maar zelfs zo veel jaren later wilden
ze er niets over vertellen. Het doet pijn
niet te weten waar de resten zijn gebleven
en niet te weten wat is gebeurd", zegt Sim
eon gelaten. Zijn moeder Ioanna, van oor
sprong een Italiaanse prinses, is begraven
in Assisi. „Daar is ze getrouwd, daar voelde
ze zich thuis, bovendien mocht ze als ka
tholiek niet worden bijgezet in het ortho
doxe klooster in Rila waar het hart van
mijn vader zich bevindt."
Het koningschap van de kleuter duurde
maar kort. De Sovjets bezetten Bulgarije
aan het einde van de Tweede Wereldoor
log. Ze vermoordden de regenten en dre
ven de koninklijke familie het land uit.
„Ik heb vijftig jaar min drie maanden in
ballingschap in het buitenland gewoond",
vertelt Simeon. Hij kwam na tal van om-
zwervingen uiteindelijk in Spanje terecht
en leerde en passant zeven talen min of
meer vloeiend spreken. Die vaardigheid
kwam hem later bij het premierschap
goed van pas. „Ik kon met bijna iedereen
zonder tolk praten. Dat maakte het con
tact persoonlijker en beter." Simeon herin
nert zich een EU-bijeenkomst in Italië. Hij
hoorde toespraak na toespraak aan om zijn
koptelefoon voor de simultaanvertaling
pas op te zetten toen de Poolse premier
aan het woord kwam. „Even later kreeg ik
een briefje toegeschoven van de Italiaanse
premier Silvio Berlusconi: 'eindelijk een
taal die je niet kent' stond daar op."
Tijdens zijn ballingschap hield Simeon zijn
vaderland imgedachten. „Er was altijd wel
een vorm van contact, ik ben me altijd
voor Bulgarije blijven inzetten. Ik had ook
een abonnement op drie kranten. Taaie
kost was dat. Er gebeurde nooit wat in Bul
garije. In de pers stonden alleen communi
qués. Dan besef je ook hoe geïsoleerd onze
mensen al die jaren onder het communisti
sche bewind hebben geleefd. Dat poets je
niet zo maar weg. Je wordt van een totali
taire staat niet zomaar een democratie, nie
mand die een kant-en-klaar recept had om
die overgang foutloos te maken."
Simeon verwachtte niet dat hij nog eens
zou kunnen temgkeren naar Bulgarije. „Ik
dacht dat het Sovjetrijk mij zou overle
ven", zegt hij. Van zijn vijf kinderen ver
langde hij daarom niet dat ze Bulgaars leer
den. „Twee spreken het een beetje. Toen
de omwenteling kwam, hadden ze al hun
eigen carrière. Ik had gehoopt ze meer bij
Bulgarije te betrekken, maar toen ik pre
mier werd, heb ik ze gevraagd om weg te
blijven. Mijn tegenstanders gebruikten
hun aanwezigheid om te beweren dat ik
uit was op herstel van de monarchie."
Simeon, die voor zijn politieke leven de"
achternaam Sakskoburggotski aannam, wil
de met zijn westerse achtergrond en con
tacten conform zijn motto 'plicht boven
alles' Bulgarije uit zijn isolement halen en
bij Europa betrekken. „Wie had in 1989
kunnen denken dat we ooit lid zouden
zijn van de EU?", zegt hij. Zijn instelling is
steeds geweest dat niet het herstel van het
koningschap telde, maar alleen de positie
van Bulgarije. Die tegelijk pragmatische en
naïeve benadering door de koning-pre
mier werd maar matig begrepen. „Ik kreeg
veel weerstand", geeft hij toe, ook op per
soonlijk vlak.
Zo staat de temggave van het koninklijk
privébezit ter discussie, tot groot verdriet
en ergernis van Simeon. „Mijn moeder
heeft van de communisten een lijstje gekre
gen met alle eigendommen die ze in be
slag hadden genomen. Het hooggerechts
hof heeft vijftig jaar later bevestigd dat 'de
burger Simeon' dat terug moest krijgen, en
nu is er een moratorium ingesteld op het
temggeven van land en de paleizen. Dat
privébezit ter discussie wordt gesteld is
vreemd en kwalijk", aldus de verongelijkte
koning. Maar hij rekent de problemen als
onderdeel van de prijs die hij heeft moe
ten betalen voor zijn premierschap.
Er is nog een andere last die hij moet dra
gen, al is hij terughoudend over het onder
werp. Oudste zoon kroonprins Kardam
(49) raakte in 2008 betrokken bij een ern
stig auto-ongeluk en ligt ondanks eerdere
tekenen van herstel nog steeds in coma, in
Madrid. „Dat is een kruis dat we moeten
dragen." Het heeft Simeon dichter bij ko
ningin Beatrix gebracht, wier zoon Friso
sinds februari in coma ligt na een skionge
val. „Ik heb er vorige week nog met prin
ses Laurentien over gesproken toen ze hier
op bezoek was. Het is zwaar, "maar zo is
het leven."
reageren?
spectrum@wegener.nl
Koning Simeon II van Bulgarije
p- Simeon Borisov van Saksen-Coburg en
Gotha is geboren op 16 juni 1937.
Bij het overlijden van zijn vader tsaar
Boris III wordt hij op 28 augustus 1943
koning der Bulgaren, onder regent
schap van onder anderen zijn oom.
Op 16 september 1946 wordt Simeon
met zijn familie door het nieuwe com
munistische bewind het land uitgezet.
Hij doet geen afstand van de troon.
Op 16 juni 1955, in ballingschap in Ma
drid, aanvaardt Simeon II op zijn 18e
verjaardag formeel de troon.
Hij huwt in 1962 donna Margarita
Gómez-Acebo y Cejuela. Het paar
krijgt vijf kinderen. De oudste_zoon
Kardam (49) ligt in coma na een au
to-ongeluk in 2008.
Na de val van het communisme krijgt
Simeon in 1990 weer een Bulgaars pas
poort, in mei 1996 keert hij voor het
eerst terug.
Simeon wint in 2001 met zijn Nationa
le Beweging Simeon II de parlements
verkiezingen en wordt vier jaar pre
mier. In 2009 krijgt zijn partij nog
maar 3 procent van de stemmen. Sim
eon trekt zich terug uit de politiek.
Bij de viering van het diamanten rege
ringsjubileum van koningin Elizabeth in
juni 2012 zit Simeon op een ereplaats,
naast de Britse vorstin. De placering is
op volgorde van troonsbestijging.
