Zelfportret
spectrum 4
van een plaatjesmaker
Zaterdag 20 oktober 2012
Al veertig jaar, dag in dag uit, maakt Bertus
Klaassen voor de krant de Tien Verschillen.
Generaties lang is het voor lezers dagelijkse kost
om tien kleine verschillen te ontdekken tussen
twee cartoons. Op verzoek tekende de jubilaris
zichzelf. Een zelfportret in woord en beeld van
Bertus, die zichzelf eenvoudigweg 'een
plaatjesmaker' noemt.
door Wilma de Cort
ertus is een beetje een lulli-
I W ge naam. Een naam voor
iemand die zichzelf niet al
te serieus neemt. Dat
klopt. De kwaliteit moet
goed zijn, ik leg de lat hoog, maar wat ik
doe, is niet belangrijk. Belangrijk is dat je
probeert een beetje leuk door het leven te
komen. Dat doe ik met mijn plaatjes.
Ik heb altijd plaatjes met tien verschillen
gemaakt. Je kunt er niet ineens vijf maken
of acht. Dan zeggen de mensen: 'die gek
weet niet wat-ie doet'. Als je een smid in
een smederij tekent met overal gereed
schap en een kraai voor het raam, is het
makkelijk tien verschillen te maken. Maar
met een kruipend mannetje in de woes
tijn, snap je dat de meeste verschillen in
dat mannetje moeten zitten. Dan denk ik
wel eens: had ik er maar vijf gedaan.
Het is een keer of twee gebeurd dat er
plaatjes zónder verschillen in de krant ston
den. Of met één verschil te veel. Ik werd
een keer 's ochtends om negen uur thuis
gebeld: 'Er zitten geen verschillen in!'. Al
leen met kerst is het anders, dan zijn er
twintig verschillen. Ik ben ooit met Pasen
gebeld door een mevrouw die de-kerstpuz
zel nog steeds niet had opgelost. Ze zei:
'Maar niet zeggen!' Ik heb haar moed inge
sproken: volhouden, het komt goed.
Toen ik 12,13 jaar was, bestond er een foto
puzzel: Waar is de bal? Het was een zwart
wit foto van een voetbalmoment, maar de
bal was weggeretoucheerd. Je moest met
een kruis aangeven waar de bal was. Ik
dacht: zoiets wil ik ook. Ik had jonge kinde
ren, tekende al cartoons voor dagblad De
Gelderlander, grappige plaatjes. Toen be
dacht ik: als ik in een tweede cartoon iets
verander, is het meteen ook een puzzel.
Ik krijg brieven: 'ga door, ga door'. Het is
voor sommigen een ankerpunt in de dag,
het geeft vastigheid. De mensen wennen
eraan en willen het niet kwijt. Dat is vaak
zo, als je lang meedraait. Ik baal ook als ze
in de supermarkt de boel veranderen en ik
denk: verdorie, waar staat de koffie nou.
Ik heb nu 12.000 van die dingen gemaakt.
Ik heb in al die jaren wel eens een idee om
gebouwd. Niet dat ik twee keer dezelfde
grap maak, maar wel dat ik het systeem
van een grap nog eens gebruik. Zo schud
ik de kaarten opnieuw. Wat is nieuw?
Toen Hein de Kort - striptekenaar van on
der meer De familie Doorzon en Dirk
Desiree - mét z'n morsige tekenstijl kwam,
vond ik dat fabelachtig, subliem. Dat is wel
aan de rand van nieuw.
Mijn plaatjes moeten beantwoorden aan
de klare lijn, zoals Kuifje is getekend. Ze
moeten duidelijk zijn, anders zoek je je we
zenloos naar de verschillen. Kwetsend of
politiek getint zijn ze nooit. Dat is niet de
functie van mijn werk. De functie is heel
eenvoudig: mensen vermaken.
De tekening moet het verschil maken,
maar het is ook de kunst verschillen te be
denken die leuk zijn om te zoeken. Je kunt
ze zo maken, dat mensen zich het
schompes zoeken. Dat werkt averechts. Je
wilt niet dat mensen iedere dag nijdig de
krant in de hoek smijten. Het mag een
beetje moeite kosten, maar je moet ze wel
uit het doolhof laten komen. Ze moeten
ook niet, hup, ineens door dat doolhof
heen. Het zit er tussenin.
De Tien Verschillen heeft iets van vroeger,
oude vertrouwdheid, samen rond de tafel
ganzenbord spelen. Oma's zoeken de ver
schillen met hun kleinkinderen. Een
vrouw zegt tegen haar man: 'zoek jij nou
maar, want ik kan er maar drie vinden'. En
een ander in het gezin mag de plek niet
aankruisen, want dan weet jij het ook al.
Er zijn mensen die er occult-achtige din
gen aan verbinden. Die denken dat ze een
rotdag krijgen als ze de 'Tien Verschillen'
niet voor het kraaien van de haan hebben
opgelost. Ik hoorde trouwens dat een
school mijn plaatjes gebmikt als concentra
tie-oefening voor dyslectische kinderen.
Mijn plaatjes als therapie. Grappig.
Veetig jaar, dag in dag uit, en er dan nog
zo -uitzien als ik. Midden in de nacht met
de koorts in m'n kop heb ik zitten teke
nen. En voordat ik op vakantie ga, werk
drie weken vooruit. Of het nog leuk is? In
tijdnood denk ik wel eens: waar ben ik
mee bezig? Maar is het ei gelegd, dan be
gin ik weer met frisse moed.
Er ligt nu zelfs een scheurkalender in de
winkel met de Tien Verschillen. In mijn
woonplaats is hij al uitverkocht. De be
roemde kunstenaar Bertus ligt met de Tien
Verschillen in de boekhandel, haha. En
ook in België, met de Verschillekes. De uit
gever wil graag dat ik een keer kom signe
ren. Ik heb gevraagd of dat op iedere blad
zijde moet. Daar gaan we het nog over heb
ben."
reageren?
spectrum@wegener.nl
Bertus
Bertus Klaassen (74) woont in Crave en te
kent sinds oktober 1972 de Tien Verschillen.
Eerst alleen voor dagblad De Gelderlander,
sinds 2006 voor alle kranten van Wegener.
Bertus was 35 jaar tekenleraar. Hij maakt ook
film- en videoproducties.
In de Tien Verschillen keren bepaalde figuren
terug, zoals een fakir, matroos, kunstschilder,
zeemeermin en landloper.
Het fenomeen Tien Verschillen bestaat ook in
het buitenland. De verschillen staan in car
toons en in foto's die vrijwel identiek zijn. Er
zijn computerspellen waarbij in een bepaalde
tijd tien verschillen moeten worden gevon
den.
Cartoons van Bertus verschijnen ook in bla
den in België en Zwitserland.
Fans per mail
Bertus Klaassen aan de tekentafel, eigen foto
„Ik zie er elke dag naar uit. Het werkt heel verslavend."
Maria Everraert
„Tien Verschillen, super. De buurvrouw bewaart ze zelfs voor mijn zoon. Hij is pas 4, maar als hij
een krant ziet, begint hij direct de verschillen te zoeken. Vroeger zocht ik met mijn vader de tien
verschillen, nu op mijn werk in de pauze of samen met mijn zoon. Die traditie mag niet verloren
gaan."
Judith
„Met regelmaat neem ik de uitdaging ter hand. Na verloop van tijd zijn er bepaalde stereotypen
waar je naar zoekt en vaak ook vindt. Het toeval wil dat ik zondag een autopuzzeltocht organi
seer. Doorgaans zijn er teams die ex aequo eindigen. Om een schifting te maken, probeer ik ieder
jaar weer iets anders te bedenken. Dit jaar is dat dus de Tien Verschillen."
René van Heumen
Tien Verschillen is mijn momentje van rust en altijd weer een uitdaging om die tien zo snel moge
lijk te vinden. Soms denk ik wel eens dat het wordt opgebouwd: op maandag heb ik ze snel, maar
op vrijdag en zaterdag is het moeilijker. Ik vind het een fijne puzzel en hoop dat Wegener nog
lang de Tien Verschillen blijft plaatsen.
Hettie Linders
