ii spectrum
Zaterdag 13 oktober 2012
Catalonië
de kans is groot dat multinationals de wijk
nemen naar bijvoorbeeld Madrid, zodat ze
daar belasting afdragen."
Ondertussen houdt Catalonië vast aan de
ingezette koers, gebruikmakend van de
economische crisis als katalysator van slui
merende sentimenten. Onlangs probeerde
Rajoy de presidenten van de deelstaten te
overtuigen de begroting voor 2013 te on
dertekenen. Maar Catalonië voelt daar
niets voor, aldus woordvoerder Francesc
Homs. „Het is een schaamteloos voorstel,
een wurgcontract waarin aan alle eerdere
afspraken voorbij wordt gegaan."
Volgens Mas moet er nu iets gebeuren.
„Zo doorgaan, zou zelfmoord betekenen."
reageren?
spectrum@wegener.nl
Leegloop van het
Spaanse voetbalelftal
Als Catalonië onafhankelijk wordt, staat het
Spaanse voetbalelftal zware tijden te wach
ten. Enkele steunpilaren van de regerend we
reld - en Europees kampioen zijn geboren en
getogen Catalanen. Zoals linksback Jordi Alba
en centrale middenvelder Xavi die momen
teel al twee keer per jaar uitkomen voor de
nationale ploeg van de autonome deelstaat.
Het Catalaanse voetbalelftal wordt (nog) niet
officieel erkend door de Fifa en is uitgesloten
van deelname aan internationale titeltoer-
nooien. Maar traditiegetrouw wordt jaarlijks
rond Kerstmis een wedstrijd gespeeld tegen
een nationaal elftal. Sinds november 2009 is
'Johan Cruijff bondscoach. Een erebaan voor
de man die in Barcelona nog onverminderd
als De Verlosser wordt gezien. Behalve Jordi
Alba en Xavi hebben ook hun collega-inter
nationals Carlos Puyol, Gerard Piqué en doel
man Victor Valdés Catalaanse wortels. Net als
Cesc Fabregas.
Solidariteit onder druk
Spanje is bestuurlijk gezien een bondsstaat en
het meest gedecentraliseerde land van de EU.
De zeventien autonome regio's hebben elk
een eigen parlement en beslissingsbevoegd
heid op veel gebieden, zoals zorg, veiligheid
en onderwijs. In de grondwet staat niet tot op
de letter hoe de taken tussen centrale over
heid en deelstaten zijn verdeeld. Solidariteit is
het kernbegrip, maar door de crisis zijn de on
derlinge verschillen tussen de regio's groter
geworden en is die moraal aan erosie onder
hevig.
De Catalaanse zucht naar onafhankelijkheid
stamt uit de tiende eeuw, toen de regio voor
het eerst een zelfstandige natie was. Na de
inlijving bij het Koninkrijk Spanje in de vijftien
de eeuw kreeg Catalonië stukje bij beetje
steeds meer zelfstandigheid. Maar de Spaanse
burgeroorlog en de daaropvolgende dictatuur
van Francisco Franco maakte aan alle illusies
een einde. De Catalaanse taal werd verboden,
inwoners moesten hun achternaam wijzigen,
boeken gingen achter slot en grendel en over
tredingen werden zwaar bestraft.
Na de dood van Franco in 1975 kwam voor
Spanje een einde aan 36 jaar dictatuur. Op
22 december 1979 kreeg Catalonië een onaf
hankelijkheidsstatuut. Sindsdien wordt het er
kend als een autonome regio.
heeft een grote impact gehad. Vooral op
president Arthus Mas. De grijze, rustige, be
dachtzame man is in drie weken tijd veran
derd in een goedgebekte, charismatische
leider. Hij gaat voor de politieke dood of
de onafhankelijkheidsgladiolen: alles of
niets.
Voor het eerst sinds Catalonië in 1978 auto
nomie verkreeg, spreekt een leidende poli
ticus zich hardop uit voor onafhankelijk
heid. Mas raakt de juiste snaar en de Catala
nen zijn aangenaam verrast door zijn reso
lute optreden. Zo brak hij onderhandelin
gen met premier Mariano Rajoy over
schuldsanering af, toen bleek dat de soeve
reiniteit van Catalonië onbespreekbaar
was. Na terugkeer riep hij vervroegde ver
kiezingen uit. Aangevuld met een referen
dum.
Een gevoelig punt, want volgens de grond
wet kan alleen de landsregering in Madrid
een volksraadpleging uitschrijven. Diezelf
de grondwet erkent ook slechts één natie:
het Koninkrijk Spanje.
Afscheiding wordt niet getolereerd en de
Catalanen zijn al gewaarschuwd. De vice-
voorzitter van het Europees parlement,
Alejo Vidal-Quadras, heeft Rajoy gevraagd
de guardia civil stand-by te houden. En
niet om het minste: om de deelstaat bin
nen te vallen als de onafhankelijkheid
wordt uitgeroepen. Zijn oproep wordt ge
steund door de Associatie van Spaanse mi
litairen die een afscheiding van Catalonië
ziet als 'hoogverraad'. „Niemand kan dicta
toriaal de wapens gebruiken om tegen
de wil van het volk in te gaan", rea
staat letterlijk in dat onafhankelijkheid
zonder toestemming van de staat niet
wordt geaccepteerd."
Dat weerhoudt Mas er niet van de ingesla
gen weg te vervolgen. De Catalaanse rege
ring wil eigen belastingen innen en de con
trole herkrijgen over de binnenlandse eco
nomie. De financiële balans tussen Madrid
en Barcelona is volgens de president niet
in evenwicht. Catalonië draagt jaarlijks
18 miljard euro af aan de nationale schat
kist en krijgt er in verhouding weinig voor
terug. Want vanuit Madrid wordt het geld
verdeeld over alle regio's, afhankelijk van
de behoefte aan steun.
Ondernemers en grote bedrijven vrezen
sociale en economische instabiliteit en heb
ben zich uitgesproken tegen afscheiding.
Zij beseffen dat zo'n 80 procent van de
producten vanuit Catalonië naar de overi
ge Spaanse deelstaten gaat. Een boycot uit
die hoek heeft direct grote gevolgen.
„Hoe harder we roepen om zelfstandig
heid, hoe groter de boycot", verwacht kran
tenverkoper Paco Melero. „Mijn moeder,
die in Granada woont, wil al niet meer in
een Seat rijden en koopt geen yoghurt
meer."
Econoom Sergi Cutillas Marquez denkt dat
Catalonië per saldo er financieel nauwe
lijks op vooruitgaat. „Aan de ene kant
komt er meer ruimte om zelf belastingen
te innen en eventueel te verhogen. Maar
geerde Mas, in de hoop de Catalanen ge
rust te stellen.
Dat lukt slechts deels. Want behalve de
angst voor militair ingrijpen is er de grote
onzekerheid over de economische gevol
gen van zelfstandigheid. Door een schuld
van ruim 40 miljard euro heeft Catalonië,
verantwoordelijk voor 18 procent van het
bruto nationaal product (de bruto waarde
van alles wat Spanje voortbrengt), de junk-
status verkregen. De deelstaat is niet meer
in staat zelf geld op te halen op de finan
ciële markten en is afhankelijk van de rege
ring. „Wie gaat straks mijn pensioen beta
len", vraagt vijftiger Jordy zich af. „En wat
als Europa ons niet in genade aanneemt?"
Dat blijft het grootste potentiële struikel
blok. Afscheiding kan betekenen dat Cata
lonië uit de eurozone verdwijnt. Met alle
gevolgen van dien. „Er is geen precedent,
maar nergens staat geschreven dat een
volk dat een eigen staat sticht, verbannen
moet worden uit de EU", sust Mas.
De Partido Popular van Rajoy schetst een
heel ander beeld. „Het wordt een apoca-
lyps", aldus de Catalaanse lijsttrekker Ali
cia Sanchez-Camacho. „We worden 25 jaar
teruggeworpen in de tijd, zullen niet in
staat zijn de pensioenen te betalen, de in
flatie schiet omhoog en de werkloosheid
neemt gigantisch toe, want we worden uit
de EU gegooid", weet de politica na het be
studeren van de Europese statuten. „Daar
