Een prachtig volmaakt
V;:::: onbeduidend leven
33
Griezelen
met Hella S. Haasse
Niets gaat zoals het moet
HELL A
S-HAASSE
MAAN
LICHT
BOEKEN KORT
donderdag 27 september 2012
Poëzie saai, moei
lijk, nodeloos ingewikkeld?
Nou, lees dan eens iets van Jaap
Robben en Benjamin Leroy. Zij
spelen en jongleren met taal
zonder dat de lezer ooit de
draad hoeft kwijt te raken.
Toch is hun werk niet simpel,
plat of banaal. Voor hun nieu
we bundel 'Als iemand ooit
mijn botjes vindt' heeft jaap
Robben zelden gebruikte woor
den uit het woordenboek opge
diept, zoals graveeltje, ulevel of
ponjaard. Zij inspireerden hem
tot een reeks nieuwe diersoor
ten. Benjamin Leroy maakte er
schitterende en grappige illus
traties bij. Heerlijke leeftijdslo-
ze gedichtjes.
Q Jaap Robben Benjamin Leroy -
Als iemand ooit mijn botjes vindt
De Geus, 15 euro
Wat doet een schrijver
als niemand zijn boeken meer
wil lezen? Het ligt niet aan
hem, denkt schrijver Guy Able-
man, maar lezen is dood. Daar
komt nog bij dat Ableman in
'Het uur van de dieren' van Ho
ward Jacobson helemaal in de
ban raakt van zijn schoonmoe
der. Toch houdt hij zielsveel
van zijn vrouw. Moeder en
dochter - ze lijken wel zusjes -
houden hem zo bezig en bren
gen hem zo in de war dat hij
nauwelijks nog kan schrijven.
Howard Jacobson - Het uur van
de dieren. Vertaling Barbara de
Lange. Prometheus, 19,95 euro
Grote dromen raken
aan het wankelen door teleur
stellingen of gewoon door
meer inzicht in het leven. Een
belangrijk deel van de litera
tuur gaat hierover. Alsof men
sen, schrijvers zich toch niet he
lemaal kunnen losmaken van
de idealen die zo leken te glan
zen in hun jeugd. Herman Ste
vens volgt in zijn roman 'Glorie
jaren' de levens van vijf vrien
den en een buitenstaander op
weg naar een onbekommerd
materialisme. Een scherp boek
over vriendschap, en liefde in
deze moderne tijd.
(3) Herman Stevens - Gloriejaren.
Prometheus, 19,95 euro
Q Hella S. Haasse -
Maanlicht
Querido, 17,95 euro
door Karin Overmars
Precies een jaar na haar
dood, op 29 september
2011, verschijnt onder de
titel Maanlicht een viertal na
gelaten verhalen van Hella S.
Haasse. De bundel is samenge
steld door haar redacteur Pa
tricia de Groot. In de nalaten
schap trof De Groot een aan
tal teksten aan, verspreid over
diverse kasten en lades: 'Het
leek alsof er een speurtocht
was uitgezet!', schrijft ze. Zo
bleken er alleen al van het ti
telverhaal 'Maanlicht' vij f ver
sies te bestaan: '.Van getypt
tot afgedrukt en daarop weer
met de hand geschreven en
herschreven'.
In Maanlicht valt de duistere,
spookachtige sfeer op - het
kan haast geen toeval zijn: de
ze verhalen horen bij elkaar.
In het nawoord wordt verwe
zen naar invloeden uit de
'Gothic novel', een genre dat
in Nederland tamelijk onder
belicht is gebleven, maar
Haasse was altijd al gefasci
neerd door het bovennatuur
lijke, of laten we zeggen: door
de grens tussen waan en wer
kelijkheid. Dromen, hallucina
ties, het macabere - in Maan
licht speelt alles zich afin de
hoofden van de personages.
Het zijn gewone mensen, ze
leiden een alledaags leven, tot
op zeker moment de werke
lijkheid kantelt. En dan slaat
de waanzin toe.
In deze verhalen laat Haasse
alle grenzen vervagen: die tus
sen heden en verleden, waan
en werkelijkheid, leven en
dood. Maanlicht is een bun
del waarin je vanaf de eerste
zin verdwijnt. Hella S. Haasse
lokt de lezer een hallucine
rende spookwereld binnen.
Maar het is geen boek voor
op het nachtkastje. Na deze
verhalen doe je geheid geen
oog meer dicht.
John Williams is een boek
dend als kijken naar groeiend gras.
Tot John Williams begint te vertel
len. Een gemankeerd bestaan
schetst of eerder: étst. Met tanige
zinnen als naalden die elke wen
ding en nuance in je ziel kerven.
Hij geeft een vete tussen Stoner en
een collega en diens arrogant bluf
ferige protégé een bijna thrillerach
tige suspense. Hij weet, ergens
diep verborgen in die zwijgzame,
passieve man, peilloze diepten te
suggereren. En hij schrijft fantas
tisch over de triomfen en nederla
gen van de liefde. De verbintenis
met Edith Bostwick, een mooi
maar emotioneel verlamd meisje
van goede ko maf, is vanaf het be
gin een Siberische aangelegenheid.
Over zijn vaderliefde gaat het ook,
die nauwelijks in vruchtbaarder
aarde valt. En misschien wel bo
venal over de liefde voor de wereld
van de geest en het lesgeven; voor
een vak om je aan te wijden en je
bestaan zin te geven, al is het al
leen voor jezelf.
Maar juist het feit dat Stoner, on
danks al zijn tegenslagen en twij
fels, bevrediging vindt in zijn zelf
geschapen eilandje van kennis, te
vreden is met zijn door weinigen
erkende verworvenheden, heeft
iets troostrijks en zelfs heroïsch.
In 2006 werd dit stille meester
werk in Amerika voor de zoveelste
keer opgegraven. Vorig jaar volg
den succesvolle vertalingen in on
der meer Frankrijk en Israël, en
nu is er dus de uitstekende Neder
landse vertaling van Edzard Krol.
Of dit vergeten boek daarmee defi
nitief is herontdekt? Het zou mooi
zijn. Want misschien was John
Williams, net als zijn William Sto
ner, al tevreden met het idee 'dat
daar een klein deel van hem aan
wezig was en aanwezig zou zijn',
je gunt hen allebei een groot, rou
wend lezerspubliek.
John Williams - Stoner. Vertaling
Edzard Krol. L'ebowski Publis
hers, 19,90 euro.
o Alexanders
Söderberg -
De vuurdoop
Vert. E. Sybesma en
N. Wiersma
Cargo, 19,90 euro
door Mieske van Eek
Verpleegkundige is ze.
Geboren om mensen te
redden, voor ze te zor
gen. Maar binnen enkele we
ken wordt Sophie binnenge
zogen in een wereld die de ha
re niet is, een bestaan waarin
maffiabazen en corrupte poli
tiemensen elkaar proberen te
overtroeven. Of met elkaar sa
menwerken als het zo uit
komt. In De vuurdoop, hét
thrillerdebuut van Alexander
Söderberg (Stockholm, 1970)
gaat niets zoals het moet.
Op het oog aardige politie
mensen blijken nog andere
doelen na te streven dan ze
door hun beroep verplicht
zijn. Net zoals de misdadigers
in het verhaal niet door en
door slecht zijn en soms zelfs
iets nobels doen. Het maakt
deze eersteling van Söderberg
prettig onvoorspelbaar en bui
tengewoon spannend.
Sophie Brinkmann, weduwe
en moeder van de 15-jarige Al-
bert, sluit in het ziekenhuis
waar zij werkt vriendschap
met Hector Guzzman, een pa
tiënt die later een grote drugs
baas blijkt te zijn öp wie de
politie verbeten jacht maakt.
Recherchechef Gunilla Strand-
berg doet een beroep op So
phie om Guzman te bespione
ren. Sophie zegt min of meer
ja en voelt zich daar ongemak
kelijk bij. Ze voelt zich aange
trokken tot Guzman, maar is
ook gewaarschuwd.
Strandberg omringt zich met
merkwaardige helpers die ze
min of meer uit de goot
plukt. Sophie raakt steeds
meer verstrikt in de warboel
die Strandberg en ook Guz
man ervan maken. Dat
plaatst haar voor onmogelijke
keuzen. Een boeiende en
spannende roman. Reden ge
noeg om uit te kijken naar
deel twee van de trilogie.
foto ANP
de National Book Award.
Maar veel groter dan een
paar duizend man wilde
zijn lezerspubliek maar
niet worden.
Dat Williams meer eer
zou verdienen, bewijst
Stoner overweldigend.
Het portret van het titel-
personage opent met en
kele ontmoedigend dro
ge necrologieconclusies.
William Stoner ging in 1910 op
19-jarige leeftijd studeren aan de
universiteit van Missouri, waar hij
de doctorsgraad behaalde en tot
zijn dood in 1956 werkte als univer
sitair docent. Weinig studenten
kunnen zich hem nog voor de
geest halen, collega's spreken zel
den over hem. Zijn naam herin
nert de ouderen er hooguit aan
'hoe ze allemaal zullen eindigen'.
Een stoffig leven dat verwaaide. Er
over lezen lijkt ongeveer zo opwin
Studenten op een Amerikaanse universiteit.
door Dirkjan Arensman
Op de laatste pagina van
de roman Stoner van de
Amerikaan John Willi
ams (1922-1994) kom je
een passage tegen die je hart uit
wringt alsof heteen vaatdoekje is.
'Het deed er nauwelijks toe,' lees
je, 'dat het boek was vergeten en
dat het nergens toe diende. En de
waarde ervan, om het even wan
neer, leek bijna van geen beteke
nis. Hij had niet de illusie dat hij
zichzelf daar op die vergeelde blad
zijden terugvond. En toch, zo wist
hij, kon hij niet ontkennen dat
daar een klein deel van hem aan
wezig was en aanwezig zou zijn'. -
Twee alinea's later heeft de sterfscè
ne zijn onvermijdelijke besluit ge
kregen. En je even onvermijdelijke
tranen zijn er, in eerste instantie,
alleen voor de hoofdpersoon, Wil
liam Stoner, die zich net nog vast
klampte aan dat ene snip
pertje literatuurweten
schap dat hij ooit als jon
ge academicus schreef
Een man met een op het
oog volmaakt onbedui
dend leven, van wie je na
driehonderd pagina's met
wonderbaarlijke intensi
teit bent gaan houden.
Bij leven was John
Edward Williams geres
pecteerd genoeg. Hij werd geboren
in een eenvoudig gezin in Texas
(zijn stiefvader was de conciërge
van het plaatselijke postkantoor),
diende in WO II bij de luchtmacht
in Birma en India en na een ver
late studie doceerde hij dertig jaar
lang aan de Universiteit van Den
ver. Als strenge, wat nukkige pro
fessor creative writing én als au
teur. Zijn vier romans werden veel
al welwillend besproken en voor
Augustus (1972) ontving hij zelfs
