n spectrum
Zaterdag 15 september 2012
Isla de Tierra is weer bewoond. Voor
lopig althans. Op het amper 100 vier
kante meter grote, kale rotsblok,
voor de kust van Marokko, hebben
drie Spaanse militairen hun tenten
opgeslagen. De roodgele vlag wappert dap
per op het hoogste punt, n meter boven
zeeniveau. In de verte lonkt het Europese
vasteland, aan de andere kant van de Mid
dellandse zee.
Pakweg 50 meter verderop is de bewaking
eveneens opgevoerd. Op het brede strand
van Sflda houden Marokkaanse agenten in
uniform en in burger de badgasten scherp
in de gaten. Dag en nacht. Loerend naar
potentiële illegale immigranten die de snel
ste route zoeken naar Europa.
Isla de Tierra is ineens wereldberoemd.
Eind augustus bestormde een groep Subsa-
harians, de lokale verzamelnaam.voor Afri
kaanse vluchtelingen, de onbewoonde rots
partij. Vijf nachten hielden ze stand, daar
na greep het Spaanse leger in en ontruim
de in de vroege ochtend het eilandje. Drie
minderjarigen, hun moeders en zeven
zwangere vrouwen mochten naar Spanje
doorreizen. De andere 73 bezetters werden
door Marokko uitgezet, over de grens met
Algerije.
Die hulp is opmerkelijk. Want Marokko
beschouwt Isla de Tierra al decennialang
als bezet grondgebied. Net als zes andere
eilandjes, verspreid langs de kustlijn. De
Spaanse soevereiniteit wordt door het
Noord-Afrikaanse land openlijk betwist
sinds de onafhankelijkheid van Frankrijk
in 1956. Ondanks een VN-resolutie weiger
de Spanje destijds een aantal grotere encla
ves uit handen te geven. De strijd over die
gebieden was hevig en de eilandjes wer
den in het later gesloten akkoord over het
hoofd gezien, zodat ze geen officiële status
hebben, alleen die van Spaans grondge
bied.
„Het is een laatste stuiptrekking van ons
koloniale verleden", stelt historicus Pedro
Javier. „Wat nou? De toegang tot de Mid
dellandse Zee en de Straat van Gibraltar
verdedigen? In de zestiende eeuw, toen
Spanje de eilandjes in handen kreeg, was
dat een argument. Maar met de huidige mi
litaire technieken is de strategische waarde
van de eilanden nihil."
Spanje weigert echter zelfs maar te praten
over de teruggave van de in 1560 door Sul
tan Moulay Abdallah geschonken eiland
jes. Ontvangen in ruil voor de bescher
ming tegen de. Ottomaanse invasies. Het is
vooral de angst voor verdere claims die de
Spanjaarden ver weghoudt van de onder
handelingstafel. Zoals bleek tijdens een eer
der conflict, in 2002, over Isla de Perejil, Pe-
terselie-eiland.
Onder het mom van zichthouden op illega
le immigratie bezetten Marokkaanse troe
pen tien jaar geleden het onbewoonde ei
land, op 200 meter uit de kust. Een week
later zette Spanje de landmacht, marine en
luchtmacht in om het gebied te heroveren.
Een militaire overmacht, om Marokko
voor eens en altijd duidelijk te maken dat
over soevereiniteit niet valt te praten.
„Als we eenmaal één stuk land aan Marok
ko geven, gaan er meer aanvragen ko
men", verwacht Antonio Alonso, hoogle
raar Internationale Betrekkingen. „Ik denk
dat Marokko aan het aftasten is hoe ver de
regering van premier Mariano Rajoy be
reid is te gaan. Ook als het gaat om de ex
claves Ceuta en Melilla, op hét Marokkaan
se vasteland. Het is geen kwestie van veilig
heid, maar het gaat uiteindelijk om de soe
vereiniteit, het territorium. En alles kan
veranderen als één van beide partijen teke
nen van zwakte daarin vertoont."
Een aanvaring twee jaar geleden, met de
eilandjes als middelpunt, legde zo moge
lijk nog meer druk op de relatie tussen Ra
bat en Madrid. Zomer 2010 hield koning
Mohammed VI een paar dagen vakantie
op een jacht dat voor anker lag in de baai
van Penón de Alhucemas, het enige be
woonde eiland van de zeven. Het wordt
door Spaanse helikopters vanuit de exclave
Melilla bevoorraad. Aan het dringende ver
zoek de vluchten te staken tijdens het ko
ninklijk verblijf werd tegemoetgekomen.
Maar dat gebeurde pas na lang aandringen
en wachten, tot woede van de in eigen
land en daarbuiten populaire, steenrijke
vorst.
Hoogleraar Maria Rosa de Madariaga, ge
specialiseerd in de relatie tussen Spanje en
Marokko, vindt dat Spanje de soevereini
teit uit handen moet geven. „De omstan
digheden zijn veranderd. Misschien is het
tijd opnieuw na te denken over de vraag
of het wel de moeite waard is deze achter
haalde overblijfselen van het verleden te
behouden."
„Juist in deze tijden van crisis moeten we
realistisch zijn", vindt ook historicus Pedro
Javier. „Het onderhoud van de eilandjes
kost veel geld en het levert ons niets op.
Behalve dan een slechte naam in het bui
tenland." Saillant detail is dat aan de over
kant van de Straat van Gibraltar Spanje
hetzelfde spel speelt als Marokko. Sinds
het aantreden van premier Mariano Rajoy
eind vorig jaar is de jacht op Gibraltar hero
pend. Spanje claimt de soevereiniteit, al
was het maar gedeeltelijk van het tijdens
de Vrede van Utrecht in 1713 aan Groot-
Brittannië overgedragen schiereiland. De
Britse premier David Cameron weigert
echter, ondanks oplopende schermutselin
gen over en weer, te onderhandelen over
de positie van Gibraltar.
reageren?
spectrum@wegener.nl
Wandelend naar Europa
Isla de Tierra maakt deel uit van de 'Plazas de soberanfa', plaat
sen van Spaanse soevereiniteit buiten het Iberisch Schiereiland.
Net als Ceuta en Melilla, twee autonome exclaves op het Afri
kaanse vasteland. Bij de Vrede van Lissabon (1668) gingen ze
ovér van Portugese in Spaanse handen. Inmiddels zijn ze uitge
groeid tot moderne, autonome stadstaten.
Melilla telt 81.000 inwoners, verspreid over 12,5 vierkante kilo
meter. Het is het dichtstbevolkte gebied van Spanje. Havenstad
Ceuta, 300 kilometer oostelijker, is geliefd bij Spaanse dagjes
mensen om taxfree in te slaan.
9 Rondom Ceuta en Melilla staan hekken tot 6 meter hoog. Afri
kanen hebben vrijwel geen kans de grens te passeren. Vandaar
dat mensensmokkelaars toegang tot Europa zoeken via de on
bewoonde eilandjes die, zeker bij eb, vrijwel wandelend te be
reiken zijn.
Verboden voor burgers
Penón de Alhucemas is het enige permanent bewoonde eiland
van de zeven en ligt amper 300 meter uit de kust van Marok
ko. In totale isolatie leven en werken daar tussen de 25 en
30 soldaten. De rots, met een oppervlakte van 70 bij 50 meter,
verrijst als een groot cruiseschip op uit de Middellandse Zee.
Op 27 meter hoogte zijn huizen, een fort, een vuurtoren en
een kerk gebouwd. Tot bijna een eeuw geleden woonden er
ruim 350 mensen. Tegenwoordig is het verboden gebied voor
burgers. Alleen biologen en andere wetenschappers die onder
zoek doen in het tot nationaal park benoemde gebied, mogen
aanmeren.
SPANJE
Gibraltar I
Middellandse Zee
Isla de Perejil
Penón de M«»iiiia t-
Alhucemas f Isla de Tierra;.
Spaanse militairen brengen begin september voedsel en medicijnen naar Isla de Tierra, een
verlaten Spaans rotseiland pal voor de Marokkaanse kust dat ongeveer zeventig 'Subsaha-
rians' wilden gebruiken als toegang tot Europa. foto Stringer/EFE
