3 spectrum
Zaterdag 15 september 2012
U zag dat als een opdracht?
„Ja."
En nu zitten we er weer middenin.
„Nou, we zitten nog niet in een depressie,
maar we moeten wel zorgen dat we het beter
doen dan toen."
En dat doen we niet?
„Ik vind dat het kabinet-Balkenende-Bos het
heel goed heeft gedaan door de economie te sti
muleren, deeltijd-WW in te voeren en de ban-
kencrisis op te vangen. Het heeft heel bewust
het tekort laten groeien en niet bezuinigd om
het tekort te verlagen. Het kabinet-Rutte heeft
te weinig rekening met de conjunctuurbewe
ging gehouden. Nu wil de WD net als alle an
dere partijen verder bezuinigen om het tekort
helemaal weg te werken. Ze willen voldoen
aan de afspraak van de eurolanden om het te
kort naar 0,5 procent van het bbp temg te bren
gen. Ik vind dat ongewenst en veel te ver gaan.
Dat kan Europa verder in de recessie drijven.
„In het buitenland begrijpt men niet waar we
mee bezig zijn. Er wordt totaal over het hoofd
gezien hoe sterk onze positie economisch is.
We hebben het grootste betalingsoverschot
van Europa, groter nog dan Duitsland. Dat
biedt alle ruimte om meer uit te geven. Dat
zou een hulp zijn voor de zwakke landen in
Europa."
U bent 91 en schrijft nog ingezonden stukken in
de Financial Times. Denkt u niet: 'Ik ga me er niet
meer druk over maken?'
„Ja, maar ik kan ook iets bijdragen dat kan hel
pen. Ik zie het als een taak ermee bezig te blij
ven. Kijk, we zijn heel rijk in Europa en kun
nen best wat missen. Maar er worden mensen
werkloos en dat is vreselijk. Dat zijn verliezen
die veel menselijk leed veroorzaken en deels
blijvend zijn. Dat moeten we zoveel mogelijk
voorkomen."
Waarom koos u eigenlijk voor de WD? U was
aanhanger van Keynes, studeerde bij Tinbergen,
die socialist was, net als uw grootvader Floor
Wibaut, de beroemde Amsterdamse wethouder.
Uw zoon Willem was Eerste Kamerlid voor de
PvdA.
„Ik ben sociaal-liberaal, hij liberaal-sociaal. We
hebben elkaar altijd kunnen vinden in onze po
litieke ideeën. Toen ik na de oorlog een partij
wilde kiezen, dacht ik: ik wil modern liberalis
me. Geen laissez-faire, maar een overheid die
zorgt dat de economie zich in vrijheid zo goed
mogelijk kan ontwikkelen. Dat was ook het
idee van Keynes en Tinbergen: de overheid
moet condities scheppen. Dat betekent goede
conjunctuurpolitiek en zorgen voor gezonde
concurrentie."
Is er ooit een periode in uw leven geweest waarin
u ongelukkig was?
„Ongelukkig niet. Wel was het eerste jaar van
mijn ministerschap heel moeilijk. Ik was geen
echte politicus. Ik deed het niet uit ambitie,
maar als econoom, om een evenwichtig beleid
te maken. Dat was een opdracht, maar het was
een moeilijke opdracht.
„Het kabinet-Marijnen was het resultaat van
een strijd tussen de linker- en rechtervleugel
van de KVP. Die partij wilde wel met de WD
regeren, maar alleen met enkele heel linkse mi
nisters. Heel ambitieuze doordrijvers. Daar
kreeg ik last van. Het was ook totaal anders
dan het hoogleraarschap, waar ik vandaan
kwam."
Heeft u spijt gehad van die overstap?
„Helemaal niet!"
Maar u verliet een prachtig hoogleraarschap voor
een baan als minister.
„Dat zei mijn vader ook. hij vond het jammer
dat ik dat deed. Maar ik vond het heel verrui
mend en leerzaam te bereiken wat ik wilde be
reiken. Ik heb er geen spijt van. Maar na acht
jaar was het wel genoeg."
U zag hoe de soefibeweging, waarin u een belang
rijke rol had, door een machtsstrijd werd gesple
ten. Maakte dat u ongelukkig?
„Dat was heel moeilijk, het speelde tijdens
mijn ministerschap al. Maar het was geen onge
lukkige periode. Het was wel pijnlijk, met af
schuwelijke momenten. Het ging om onteige
ning van grond in Surêsnes bij Parijs. We wer
den er in open brieven van beschuldigd dat
wij het wilden verkopen. Dat was een werke
lijk afschuwelijke ervaring. Ik liep 's ochtends
met een angstig gevoel naar de brievenbus."
Dat een zo vreedzame beweging die harmonie als
ideaal heeft, zo verdeeld was, moet toch een schok
zijn geweest?
„Ja, maar ik zag het als opdracht dat in harmo
nie te laten verlopen. Ik schreef ook dat het in
alle religies gebeurt dat er stromingen komen
die elkaar bestrijden. Ik ben blij dat er na de op
splitsing harmonische samenwerking onder
een koepel ontstond, dat is zó verruimend."
Johan Witteveen - De magie van harmonie.
Gibbon Uitgeefagentschap, 29,90 euro.
reageren?
spectrum@wegener.nl
Johan Witteveen
Geboren op 12 juni 1921 in
Zeist.
Opgegroeid in Rotterdam.
1939-1946: economie aan
de Nederlandse Economi
sche Hogeschool (NEH) in
Rotterdam, promotie in
1947 (cum laude).
Werkte mee aan de opbouw
van het Centraal Planbu
reau.
1948-1963: hoogleraar staat
huishoudkunde, conjunc
tuurleer en economische
politiek aan de NEH.
1958-1963 en 1971-1973:
lid Eerste Kamer voor de
VVD
1963-1965 en 1967-1971:
minister van Financiën,
bracht onder meer de btw
tot stand.
1973-1978: voorzitter Inter
nationaal Monetair Fonds.
Lid van de Soefï-beweging.
Onderscheidingen/prijzen:
1971 Commandeur in de
Orde van Oranje-Nassau.
1979 Commandeur in Orde
van de Nederlandse Leeuw.
1982 Four Freedom Award.
2000 Pierson-penning.
