Snel tellen zonder
stemcomputer
'ëm
'Als we op zondag stemmen, kunnen de stembureaus om september 2012
zes uur dicht en kan er rustig worden geteld' 31 tl 20 V
2002
-33
De stemcomputer is van de baan, maar
mogelijk gaat bij de volgende verkiezin
gen - als het nieuwe kabinet niet al te
snel valt - het tellen van de stemmen een
stuk sneller met nieuwe biljetten. De eer
ste tests zijn veelbelovend.
Stembiljetten drie maanden in kluis
Rop Gonggrijp, initiatiefnemer'Wij vertrouwen stemcomputers niet'
15 mei
A-'Jf-
jJSag&'Esk
door Joost Sijtsma
D
e uitslag van de
verkiezingen liet
weer tergend lang
op zich wachten.
Veel mensen gin
gen gisternacht
naar bed op een moment dat in
veel steden de stembiljetten nog
werden opengevouwen en geteld.
De meeste gemeenten hebben lan
ger over het tellen van de stem
men gedaan dan in 2010. In totaal
waren 239 gemeenten later dan tij
dens de vorige verkiezingen. 183 ge
meenten waren juist rapper met
het tellen van de stemmen. De
snelste gemeenten waren Schier
monnikoog, Rozendaal en Vlie
land. Zij wisten binnen een uur na
het sluiten van de stemlokalen al
de uitslag te geven. Gemeenten als
Delfzijl, Hoogeveen en Pijnacker-
Nootdorp hadden pas gister
ochtend de stemmen geteld.
Met een stemcomputer zou het tel
len veel sneller zijn gegaan, maar
noem het woord stemcomputer
en de hele discussie over fraudege
voeligheid laait weer op. „De stem
computer is van de baan", zegt
Vincent van Steen, woordvoerder
van het ministerie van Binnen
landse Zaken dan ook. „Dit kabi
net heeft laten weten geen plan
nen te hebben om de stemcompu
ter in te voeren. Er zijn ook maar
weinig landen waar met compu
ters wordt gewerkt, stemmen met
potlood is dus de normaalste zaak
van de wereld."
De stemcomputer kent een korte
maar roerige geschiedenis. De in
voering begon in 1991 hoopvol
met de gedachte dat door elektro
nisch stemmen de uitslag snel en
exact bekend zou zijn.
Het bleek echter dat de elektromag
netische straling van de computer
tot op tientallen meters afstand op
gevangen en geanalyseerd kon wor
den. Het stemgeheim was daar-
door niet gewaarborgd. Om die re
den keurde minister Atzo Nicolaï
het gebruik van stemcomputers
van Sdu (een van de fabrikanten)
op 30 oktober 2006 af 35 gemeen
ten maakten gebruik van de
Sdu-apparaten. In bijna alle ande
re gemeenten werd in november
2006 (verkiezingen Tweede Ka
mer) en maart 2007 (verkiezingen
Provinciale Staten) nog wel ge
stemd met stemcomputers van Ne-
dap, de grootste fabrikant. Tot cha
grijn van de stichting/actiegroep
'Wij vertrouwen stemcomputers
niet', die een rechtszaak aanspan
de. De rechter gaf de actiegroep ge
lijk: de computers hadden niet ge
bruikt mogen worden.
Het probleem was dat de compu
ters geen 'papieren spoor' achterla
ten, de stemmen worden louter
elektronisch opgeslagen. Daardoor
is controle van de uitslag onmoge
lijk, evenals hertellingen. De com
missie-Korthals Altes adviseerde
in september 2007 in het rapport
'Stemmen met vertrouwen' geen
stemcomputers meer te gebruiken.
De aanbeveling van de commissie
was om een stemprinter te ontwik
kelen. De kiezer brengt daarmee
zijn stem- uit die vervolgens wordt
geprint. De afdruk wordt in de
stembus gedeponeerd. De stem
men worden elektronisch geteld
en bij twijfel kunnen die ook
handmatig worden geteld. Ook de
ze stemprinter gaat het niet halen.
Van Steen: „Er wordt nu een
nieuw stembiljet ontwikkeld, dat
er anders uitziet dan het huidige.
Het heeft de omvang van een
A4-tje, in plaats van de huidige lap
papier. Het nieuwe stembiljet is
makkelijker te tellen, dat kan dan
handmatig of met een telappa-
raat." Dat telapparaat is een scan
ner die de aanwezigheid van merk
tekens detecteert, zoals bijvoor
beeld ook in het onderwijs ge
beurt bij het nakijken van meer-
De miljoenen stembiljetten blijven
drie maanden bij de gemeenten in
de kluis liggen. Dat wordt gedaan
öm eventueel terug te kunnen kij
ken als er sprake is van fraude of
andere onregelmatigheden. Op het
moment dat de Tweede Kamer is
geïnstalleerd, kan er niets meer
aan de uitslag worden veranderd.
In die zin heeft eventueel hertellen
van de stemmen geen zin. „Het is
meer bedoeld om eventueel strafba
re feiten te kunnen achterhalen. Bij
mijn weten is dat nog nooit ge
beurd", zegt een woordvoerster
van de Kiesraad.
keuzevragen. Volgens minister
Liesbeth Spies van Binnenlandse
Zaken bleek uit eerste proeven dat
het handmatig tellen van 750 nieu
we stembiljetten gemiddeld ruim
een uur sneller gaat dan het tellen
van eenzelfde aantal oude biljet
ten. Tijdens de verkiezingen van
deze week zijn in drie gemeenten
en op achttien locaties de nieuwe
stembiljetten verder getest.
„Later worden de biljetten op
nieuw getest bij herindelingsver
kiezingen", Zegt Van Steen. „Er is
nog geen beslissing genomen over
de datum waarop deze stembiljet
ten worden ingevoerd."
Rop Gonggrijp, initiatiefnemer
van de actiegroep 'Wij vertrouwen
stemcomputers niet', vindt het
nieuwe stembiljet met scanners ei
genlijk ook maar onzin. „Wat ge
beurt er als je een afwijking vindt?
Dat betekent dat er waarschijnlijk
iets mis is met de software en de
neiging is dan groot om het ver
schil met handmatig tellen onder
het tapijt te vegen."
Gonggrijp stelt dat de paar uur tijd
winst bij het tellen niet veel uit
maakt in de wetenschap dat het
formeren van een kabinet vaak
maanden duurt. „We zoeken alle
maal dure oplossingen voor het
probleem dat we - als enige land -
niet op zondag stemmen. Om
stemmen op een werkdag moge
lijk te maken, verzinnen we alle
maal zaken die fraude in de hand
werken, zoals stemmen met een
machtiging - waarop ook interna
tionaal veel kritiek is -, de moge
lijkheid om op verschillende stem
bureaus te stemmen en stemcom
puters. Als we op zondag stem
men, kunnen de stembureaus om
zes uur dicht en kan er rustig wor
den geteld zodat de uitslagen om
een uur of negen bekend zijn."
zie onze websiterbinnenland
De nieuwe stembiljetten als proef in
Alphen aan den Rijn
ZUID-HOLLAND
231
Alblasserdam
267
Maassluis
NOORD-BRABANT
232
Albrandswaard
268
Middelharnis
Aalburg
LIMBURG
233
Alphen a/d Rijn
269
Midden-Delfland
316
234
Barendrecht
270
Nederlek
317
Alphen-Chaam
350
Laarbeek
383 Beek
235
Bergambacht
271
Nieuwkoop
318
Asten
351
Landerd
384 Beesel
236
Bernisse
272
Nw-Lekkerland
319
Baarle-Nassau
352
Loon op Zand
385 Bergen
237
Binnenmaas
273
Noordwijk
320
Bergen op Zoom
353
Maasdonk
386 Brunssum
NOORD-HOLLAND
238
Bodegraven-Reeuwijk
274
Noordwijkerhout
321
Bergeijk
354
Mill en St Hubert
387 Echt-Susteren
UTRECHT
203 Hoorn
239
Boskoop
275
Oegstgeest
322
Bernheze
355
Moerdijk
388 Eijsden-Margraten
176 Aalsmeer
204 Huizen
240
Brielle
276
Oostflakkee
323
Best
356
Nuenen
389 Gennep
150 Amersfoort
177 Alkmaar
205 Koggenland
241
Capelle a/d IJssel
277
Oud-Beijerland
324
Bladel
357
Oirschot
390 Gulpen-Wittem
151 Baarn
178 Amstelveen
206 Landsmeer
242
Cromstrijen
278
Ouderkerk
325
Boekei
358
Oisterwijk
391 Heerlen
152 Bunnik
179 Amsterdam
207 Langedijk
243
Delft
279
Papendrecht
326
Boxmeer
359
Oosterhout
392 Horst aan de Maas
153 Bunschoten
180 Beemster
208 Laren
244
Den Haag
280
P'acker-Nootdorp
327
Boxtel
360
Oss
393 Kerkrade
154 De Bilt
181 Bergen
209 Medemblik
245
Dirksland
281
Ridderkerk
328
Breda
361
Reusel-de Mierden
394 Landgraaf
155 De Ronde Venen
182 Beverwijk
210 Muiden
246
Dordrecht
282
Rijnwoude
329
Cranendonck
362
Roosendaal
395 Leudal -
156 Eemnes
183 Blaricum
211 Naarden
247
Giessenlanden
283
Rijswijk
330
Cuijk
363
Rucphen
396 Maasgouw
157 Houten
184 Bloemendaal
212 Oostzaan
248
Goedereede
284
Rotterdam
331
Den Bosch
364
Schijndel
397 Maastricht
158 Leusden
185 Bussum
213 Opmeer
249
Gorinchem
285
Schiedam
332
Deurne
365
St Anthonis
398 Meerssen
159 Lopik
186 Castricum
214 Ouder-Amstel
250
Gouda
286
Schoonhoven
333
Dongen
366
St Michielsgestel
399 Mook&Middelaar
160 Montfoort
187 Den Helder
215 Purmerend
251
Graafstroom
287
Sliedrecht
334
Drimmelen
367
StOedenrode
400 Nederweert
161 Nieuwegein
188 Diemen
216 Schagen
252
Hardinxveld-Gd
288
Spijkenisse
ZEELAND
335
Eersel
368
Someren
401 Nuth
162 Oudewater
189 Drechterland
217 Schermer
253
Hl Ambacht
289
Strijen
336
Eindhoven
369
Son en Breugel
402 Onderbanken
163 Renswoude
190 Edam-Voldendam
218 Stede-Broec
254
Hellevoetsluis
290
Teylingen
303 Borsele
337
Etten-Leur
370
Steenbergen
403 Peel en Maas
164 Rhenen
191 Enkhuizen
219 Texel
255
Hillegom
291
Vlaardïngen
304 Goes
338
Geertruidenberg
371
Tilburg
404 Roerdalen
165 Soest
192 Graft-DeRijp
220 Uitgeest
256
Kaag en 8raassem
292
Vlist
305 Hulst
339
Geldrop-Mierlo
372
Uden
405 Roermond
166 Stichtse Vecht
193 Haarlem
221 Uithoorn
257
Katwijk
293
Voorschoten
306 Kapelle
340
Gemert-Bakel
373
Valkenswaard
406 Schinnen
167 Utrecht
194 Haarlemmerliede
222 Velsen
258
Korendijk
294
Waddinxveen
307 Middelburg
341
Gilze en Rijen
374
Veghel
407 Simpelveld
168 Utr Heuvelrug
195 Haarlemmermeer
223 Waterland
259
Krimpen a/d IJssel
295
Wassenaar
308 Noord-Beveland
342
Goirle
375
Veldhoven
408 Sittard-Geleen
169 Veenendaal
196 Harenkarspel
224 Weesp
260
Lansingerland
296
Westland
309 Reimerswaal
343
Grave
376
Vught
409 Stein
170 Vianen
197 Heemskerk
225 Wormerland
261
Leerdam
297
Westvoome
310 Schouwen-Duiveland
344
Haaren
377
Waalre
410 Vaals
171- Woerden
198 Heemstede
226 Wijdemeren
262
Leiden
298
Zederik
311 Sluis
345
Halderberge
378
Waalwijk
411 Valkenburg
172 Wijk bij Duurstede 199 Heerhugowaard
227 Zaanstad
263
Leiderdorp
299
Zoetermeer
312 Terneuzen
346
Heeze-Leende
379
Werkendam
412 Venlo
173 Woudenberg
200 Heiloo
228 Zandvoort
264
L'dam-Voorburg
300
Zoeterwoude
313 Tholen
347
Helmond
380
Woensdrecht
413 Venray
174 IJsselstein
201 Hilversum
229 Zeevang
265
Liesveld
301
Zuidpias
314 Veere
348
Heusden
381
Woudrichem
414 Voerendaal
175 Zeist
202 Hollands Kroon
230 Zijpe
266
Lisse
302
Zwijndrecht
315 Vlissingen
349
Hilvarenbeek
382
Zundert
415 Weert
