4\
Een dorp-vkart wi Levwi
ZtwAlopev
dinsdag 11 september 2012
Groede, maandagochtend 10 september 2012. Eer
ste gedachte: daar kun je vast een kanon afschieten
zonder iemand kwaad te doen. Al die verhalen over
krimp maken je bevooroordeeld. De zon laat deze
ochtend verstek gaan. We naderen het dorp over de
Krabbedijk, net na Schoondijke. In de verte wenkt
de hervormde kerk opzichtig.
De oogst van de kastan-
Djebomen op de Markt is
bijna rijp. Zouden kinde
ren dat nog doen - met
luciferhoutjes poppetjes
en dieren maken? Hé, in
de hal van de kerk worden al voorbereidingen
getroffen om de deuren te openen. Daar staan
nog steeds panelen die het verhaal van Wa-
terdunen vertellen. Handig, nu realisatie van
het grote natuurrecreatieproject echt dichtbij
begint te komen. Links naast de kerk treffen
we Jetty Taks. Ze staat op blote voeten op het
trottoir haar man en kleinkind uit te zwaaien.
Voor even maar, ze gaan alleen een krantje
halen. Jetty en haar man Jan komen uit Sint
Michielsgestel. Hij kende Zeeuws-Vlaanderen
al door zijn werk in de glastuinbouw in de
regio Terneuzen. Ze hebben Markt 28 voor het
weekend gehuurd. Met kinderen en kleinkin
deren zijn ze met z'n elven. Het is hun eerste
keer Groede.
„Wat een leuk dorp", zegt Jetty. „Gisteren was
het hartstikke mooi weer en hartstikke druk.
We zijn toen bij de fontein aan de andere kant
van de kerk gaan zitten. Daar hebben we koffie
gedronken. De deur van ons huis hoefden we
niet op slot te doen. Zo'n sfeertje dus."
De fontein met verlichting is een cadeau
tje van het Tweede Bataljon van het 40ste
Regiment Infanterie, dat tijdens de mobilisatie
in 1939 in het dorp werd ondergebracht De
militairen hebben paptaarten leren eten, wil
het volksverhaal. Bij de fontein heeft ook Jacob
Cats een plekje gekregen. In de 17e eeuw en
ook de eeuwen daarna was hij de populair
ste volksdichter. Nu zit hij als beeld aan een
tafeltje. Zittende figüren zijn kennelijk in de
mode bij beeldhouwers - Maurits in IJzendijke
is daar ook op een stoel neergezet, achter een
schaakspel. Wat vadertje Cats doet laat zich
raden - hij bedenkt dat het met onwillige
honden 'quaet' hazen vangen is. Als promi
nente bedijker van de Groese schorren en
slikken kreeg hij in de kerk een eigen bank met
familiewapen.
Het idee was een ruime wandeling rond het
dorp te maken. Maar daar komt Marleen Cle
ment aangestapt. Een heerlijk dorp, laat ook
zij weten. Ze woont op Noorstraati, met nog
net een beetje uitzicht op de Markt. Marleen is
dochter van kunstschilder Jaap Clement. Twee
kinderen heeft ze, Jinke en Kafka, 4 en 2 jaar
zijn ze. „In het zomerseizoen is het hier druk.
In de winter is het stil. Ik vind die afwisseling
heel prettig. Het is lekker dicht bij het strand.
Op de Markt en in de Schuitvlotstraat wonen
best veel jonge gezinnen. We zijn hecht met
elkaar. Ik voel me hier heel veilig."
Het valt niet mee om de Markt te verlaten.
Dorpspomp gezien? Het oude gemeentehuis?
Het trapgevelhuis uit 1614- daar woonde ooit
de dierenarts. De Drie Koningen - de brasse
rie-brouwerij die gelukkig weer open is. Het
knekelhofje? Dat ligt naast de ingang van de
kerk achter een muurtje met het opschrift: Soo
gy nu zyt waren wy voor desen, soo wy nu zyn
suit gy haast wesen (anno 1752). Er is de laatste
tientallen jaren veel opgeknapt op de Markt.
De winkels zijn verdwenen: de bakker, de hor
logemaker, de Spar, de VéGé, de schoenmaker,
de slijter. In de winkel met huishoudelijke
artikelen en speelgoed is nu bed and breakfast
De Reiziger gevestigd. Er is ook een kapsalon
bij gekomen. En eetgelegenheden, natuurlijk,
Eethuys Den Engel en restaurant 1880 hebben
een naam opgebouwd.
We nemen het gangetje naast het trapgevel
huis om in de Walenstraat uit te komen. Hpib
en Marleen van supermarkt Van Iwaarden
- de enige winkel nog in het dorp - hebben
hun deuren al geopend. Het is er best druk,
zo vroeg op de ochtend. Nog drie jaar en
acht maanden, zegt Marleen, dan bestaan we
honderd jaar. Het echtpaar is vast van plan dat
jubileum te halen. Volgens Huib is het dorp er
levendig genoeg voor. De Meerstromenschool
draait goed, er is een nieuw multifunctioneel
centrum met gymzaal, en als het allemaal
goed gaat, komen er ook een huisarts en een
fysiotherapeut te zitten.
De Walenstraat draagt nog duidelijke sporen
van vroegere activiteiten. De panden van de
tractordealer die er ooit zat zijn niet meteen
een sieraad. Op de kop van de straat is al
vele jaren een gat, waar ooit het door brand
verwoeste café Boerdam stond. Erna Heete-
sonne, die haar stoep aan het vegen is, spreekt
er schande van. Ze wilden er een.appartemen
tencomplex bouwen, weet ze. Dat mislukte.
Sindsdien is het stil. Met de oude gymzaal
even verderop in haar Blekestraat gaat het
ook niet goed. Het pand werd trots opgele
verd in de jaren zestig van de vorige eeuw; nu
weet kennelijk niemand meer wat er met het
gebouw moet gebeuren. Binnen hangen er
nog klimtouwen en ringen uit het plafond, de
kozijnen zijn rot en één van de ramen is dicht
getimmerd. In het oog springend verval hoort
kennelijk ook bij een bruisend dorp.
Erna klaagt over de Traverse achter haar wo
ning. Over die hoofdweg door het dorp wordt
zo hard gereden, dat oversteken volgens haar
levensgevaarlijk is; Als we er kijken, blijkt het
wegdek uitnodigend glad geasfalteerd. Aan
de overkant van de weg staat het oude, witte
gemeentehuis dat tot de herindeling in 1970 in
gebruik was.
Via de Slijkstraat maken we het dorpsrondje
compleet. Daar zetelt het Vlaemsch Erfgoed,
een aantal bedrijfjes dat vooral in nostalgie
investeert. Met succes. We zien er een nog
functionerende kauwgomballenautomaat, die
minstens vijftig jaar oud is. Eén van de panden
heeft een gevelsteen die aangeeft, dat er een
'beaarschool' was gevestigd. In het museum
pje, dat in een oude aardappelloods is geves
tigd, duikt de heilige Bavo op. Hij is afkomstig
uit de katholieke kerk, die al vele jaren wordt
verbouwd tot bed and breakfast. Adri Ooster
ling - bekend troubadour en bespeler van
het theatertje De Twee Duiven - schuurt de
deur van één van de loodsen in de straat. Daar
komst straks een goudsmid te zitten. Nog meer
activiteit dus. Op de hoek van de Slijkstraat en
Molenstraat treffen we de boekwinkel van de
uit Rotterdam afkomstige Stichting Duo Duo.
Alweer een teken van ondernemerschap. Net
zo goed als de etalage met oude radio's, die
in de Blekestraat de aandacht vestigt op een
zeilmakerij.
Wie had het ook weer over stilte en krimp?
JanvanDamme
I Zeeland is een gelaagd
land. Maar gelaagdheid
is er in vele soorten. Er
zijn letterlijk grond- en
bodemlagen. Bij allerlei
I woonhuizen en schuren
kom je verschillende bouwlagen tegen, uit
verschillende periodes. Maar ook is er een heel
andere gelaagdheid. Wat meer overdrachtelijk
gezien. De Zeeuwse mens zit tamelijk gecom
pliceerd en 'gelaagd' in elkaar. Hoe langer je
iemand kent, hoe meer laagjes je leert kennen
en afpelt. Met verrassende resultaten soms.
Ook in de symboliek die we tegenkomen op
Zeeuwse hoeves en erven is er sprake van zo'n
gelaagdheid. De lange historie van die symbo
len heeft ervoor gezorgd dat de oorspronkelij
ke betekenis van een oud symbool pas te vin
den is als je heel veel lagen hebt afgeschraapt.
de hulp van de schone maagd Ariadne). De
grote doolhof begon bij een poort waarop
een symbool stond: twee rituele offerbijlen
in de vorm van twee driehoeken. De ene bijl
(driehoek) wees naar beneden, de andere
daaronder wees naar boven. Zo'n driehoekige
bijl heette een labris - vandaar ons woord
'labyrinth' (doolhof). Dat dubbele bijlsymbool
is de kern, het middelpunt van ons huidige
zandlopertje. Die dubbele offerbijl werd ook
het symbool van de koningen van Kreta. En
later van alle Griekse machthebbers. Nog later,
via de adepten van de klassieke oudheid, werd
het tot het oudste koningssymbool in Europa
verworden. Daarna weer, vooral in Nederland,
vooral het symbool van voornamelijk de
adellijke macht. In Midden en Oost Nederland
waar veel adel was met grote landgoederen
en veel boerderijen, kwam op de luiken van
Het oudste symbool dat we ten onzent kennen
is het zandlopermotief, zoals we dat vaak op
zowel oudere als nieuwe (boeren)huizen op
de luiken zien afgebeeld. De laatste tien jaar is
het zelfs zo populair geworden dat het wel erg
veel voorkomt. We noemen het nu 'zandlo
permotief, omdat het daar op lijkt. Maar de
oorsprong schijnt niemand meer te kennen en
die heeft met zandlopers niets te maken.
Die oorsprong lag in de rituele offersfeer van
2500 jaar geleden op het Griekse eiland Kreta.
Daar regeerde koning Minos omstreeks 1500
vóór Chr. In de tuinen van zijn paleis huisde
in een enorm doolhof een mensverslindend
monster (een soort vleesetende stier). Dat
vreselijke monster moest steeds maar gevoed
worden, liefst met jonge mannen of vrou
wen. (Volgens een oud verhaal heeft de held
Theseus de stier bedwongen en gedood, met
