Bibliotheek was De Zeeuwse spectrum 18 Zaterdag 8 september 2012 Weggaan als het schip slagzij maakt. De tuigage heeft averij opgelopen, de mast staat op knappen. Ton Brandenbarg had zich zijn afscheid van de Zeeuwse Bibliotheek anders voorgesteld. Zes jaar geleden werd hij binnengehaald om de bieb naar buiten te brengen, in de Zeeuwse samenleving en daarbuiten neer te zetten. Dat heeft hij gedaan. En toen, net voor hij op zijn lauweren wilde gaan rusten, kwam de provincie met de botte bezuinigingsbijl aanzetten. Au, dat doet pijn. door Jan van Damme Ton Brandenbarg zwaaide al op augustus in stilte af. Op zich een mooie datum, als je je werkzame leven op augustus 1970 als onderwijzer in Zierik- zee begonnen bent. Vandaag wordt hij door genodigden met applaus en lovende woorden naar de uitgang van de biblio theek begeleid. Er zit al een interim op zijn plaats, Herma Hofmeijer. Ja, het circus gaat door. Dat is altijd een beetje wrang, als je omkijkt. Uit het oog, uit het hart. We spre ken af bij hem thuis, in Serooskerke. Nee, de bibliotheek vindt hij niet zo'n goed idee. Dan denken ze misschien: hij kan het niet laten, of, daar heb je hem weer. Dus, beter zijn huis in de Zandput aan de rand van Serooskerke. Met dank aan zijn vrouw Hedy van Straten. Zij mocht toen ze in 2006 naar Zeeland kwamen, kiezen. Ze wil de iets met een tuin. Dat is gelukt. Met het bos meegerekend ligt er 5000 vierkante meter grond rond de woning. Een uitda ging voor iemand met groene vingers. We kunnen het over van alles en nog wat hebben. Toch hangt er een wolk boven het gesprek. De plannen zijn even in de ijs kast gezet. Maar wat voor de zomervakan tie werd aangekondigd in het Middelburg se abdijcomplex was ronduit verbijsterend. Een bezuiniging van 1,8 miljoen op de Zeeuwse Bibliotheek. Die kwam bovenop de 1,2 miljoen die al was opgelegd en gerea liseerd. Om het effect van dat bezuinigings plan aan te geven: van de 120 werknemers van de bibliotheek zullen er zo'n 50 moe ten worden ontslagen. Nogmaals: als. Want het provinciebestuur heeft een be- zinningsperiode ingelast. Directeur Bran denbarg had nog net de mogelijkheid de rampberichten aan het personeel over te brengen. Met tranen in zijn ogen. Brandenbarg: „Bij het bezuinigen is geko zen voor de boekhoudmethode. De bieb is in de cultuursector de grootste aandeelhou der van de provinciale geldstroom. Als je wilt - als je moet bezuinigen, dan kun je als overheid dus bij de bibliotheek meteen grote bedragen scoren. In de abdij vraagt men zich af welke kerntaken en voorzie ningen overeind moeten worden gehou den. In dat verband wordt er ook naar de wetenschappelijke functie van de biblio theek gekeken. Daar hoeven wij niets aan bij te dragen, zegt de provincie." Pijnlijke stilte. „Alles is tegenwoordig digitaal beschik baar, zeggen de bestuurders. Wil je iets we tenschappelijks - dat zeggen ze ook - dan kun je zo een universiteitsbibliotheek raad plegen. Die redenering klopt dus niet. Want je moet op zijn minst student zijn om daar toegang te krijgen. We hebben in Zeeland een prachtige collectie opge bouwd. Boeken, tijdschriften, digitale be standen, vakliteratuur - juridisch, econo misch, technisch, kunst, geschiedenis. La ten we de wetenschappelijke taak vallen, dan lopen we een achterstand op ten op zichte van de rest van Nederland. Ik heb twee maal ingesproken in de Staten, ik heb gelobbyd waar ik kon. En we zijn nauw gaan samenwerken met Scoop. Dat is inhoudelijk een verbetering en levert ook een besparing op. Helaas, wat de bieb betreft lijkt de provincie nu andere keuzen te maken. We wachten met spanning af." Je zou er nostalgisch van worden. Wie weet het nog, de tijd dat er geen sprake was van de Zeeuwse maar wél van de Pro vinciale Bibliotheek, gehuisvest in de ab dij. Ton Brandenbarg herinnert het zich. Hij gaf les in Zierikzee, eerst op een lagere school, al vrij snel op een middelbare. Hij studeerde Nederlands. Alle boeken die hij nodig had, konden in Middelburg worden aangevraagd. Een, hooguit twee dagen la ter werd het hele pakket kosteloos per post afgeleverd. Met retourstickers om de boeken ook weer gratis terug te sturen. Dat waren nog eens tijden. Die ruimharti ge benadering zegt vooral heel veel over het belang dat aan de Provinciale Biblio theek werd gehecht Zeeland had toen, on danks serieuze pogingen om er één te stichten, geen eigen universiteit Om de ho ger opgeleiden in de provincie toch van wetenschap te voorzien, was er de statige bieb in Middelburg waar je in een van schemerlampen voorziene leeszaal in een gerieflijke fauteuil de inhoud van The Ti mes en Le Monde tot je kon nemen. Strijdbare stilte. Brandenbarg: „De Zeeuwse Bibliotheek was een onaantastbaar instituut. Dat is niet meer zo. Het klopt dat mensen zich niet meer laten leiden door deskundigen. We zitten als bibliotheek in hetzelfde vaar water als ontwikkelingshulp, religie, weten schap. De grote culturele instellingen in ons land waren meer op de overheid ge richt dan op het publiek. Nu er een herbe zinning plaats vindt over de vraag hoe we met de beschikbare middelen moeten om gaan, schieten bestuurders en politici door in hun bezuinigingsdrift. In de verkiezin gen speelt het thema volop. De WD wil het huidige beleid voortzetten en heel scherp omgaan met cultuur. Het voorstel om op kaartjes voor voorstellingen en eve nementen aan te geven hoeveel subsidie de betreffende instelling krijgt, doet popu listisch aan. De PvdA is de enige partij die het nog over verheffing van het. volk heeft. En als ik het goed heb zijn alleen D66 en de SP nog bereid om meer geld aan cul tuur uit te geven." Meer evenwicht in het debat. Terug naar de basis. Cultuurmakers mogen zich niet langer veren gen tot een eliteclub. De ontwikkeling van talent moet voldoende ruimte krijgen. De afzwaaiende bibliotheekdirecteur zegt het allemaal. Hij heeft een citaat paraat van Thije Adams, de man die als bouw meester van het huidige cultuurnotasys teem wordt beschouwd. Het is een mond vol, maar raakt wat hem betreft wel de kern: 'Hoe hoger de publieke uitgaven voor kunst en cultuur, en hoe groter de vrijheid om dat geld te besteden, des te be schaafder het land'. Conclusie: we worden steeds onbeschaafder. Brandenbarg knikt. „Bibliotheken hebben bestaansrecht omdat er nu een teveel aan informatie is." Ontspannen stilte. Hoogste tijd om even te stoppen met som beren. Wist u dat de oud-directeur diepe Zeeuwse wortels heeft? Hij is geboren in Zutphen, maar zijn eerste vrouw kwam uit Haamstede. En zijn moeder kwam uit Noordwelle. In de oorlog werd ze naar Zut phen geëvacueerd. Daar leerde ze zijn va der kennen. Zo is het gekomen. En wist u van zijn Ramp-avontuur: „Ik was bijna zes jaar. Op 31 januari 1953 was mijn moeder met mij en mijn broer op Noordwelle om haar vader te bezoeken. De dijk van de Schelphoek brak door. Het water kwam. Op zondagochtend zijn we op boerenwagens weggebracht. Opa mocht mee in de enige auto van het dorp, die van de smid. Er moest ook een varken mee, in een zak. We zijn door een vissers boot opgepikt en naar Rotterdam ge bracht. Ja. En nu zit ik in het bestuur van het Watersnoodmuseum." Aan vaderskant zat een rijke boerenfamilie in Lochem. Zijn moeder kwam uit een landarbeidersmilieu. Een mooie combina tie. Zijn vader was nogal weerbarstig en wilde geen familieverplichtingen aangaan in ruil voor familiegeld. Ton ging naar de havo, vervolgens de kweekschool. Het on derwijs trok hem. Het wetenschappelijke kwam pas toen hij al les gaf. In aanvang een beetje lui, zegt hij daar zelf over. Drie jaar op een lagere school in Zierikzee, toen de overstap naar de Rijks Scholen Gemeen schap, waar hij ook nog conrector werd. Daar dienden zich alle soorten sociale pro blematiek aan: „Als ik wist: dat meisje doet eindexamen, ze is gisteren natuurlijk weer uitgeweest, ze komt vast te laat, dan ging ik haar ophalen. Volgens het reglement mocht ze een half uur na het begin van het examen nog aanschuiven. Ik zorgde dat dat lukte." In de loop van de jaren tach tig klopte de Open Universiteit aan de deur - daar ging hij twee dagen per week voor werken. Hij promoveerde in 1990, op Moeder Anna en de moraal over het ideale gezin rond 1500. De overstap naar het di recteurschap van het boekenmuseum Meermanno Westreeniaum in Den Haag was toen niet meer zo groot. Wetenschap pelijk en sturend bezig zijn, dat beviel hem goed. De Raad voor Cultuur, waar hij in 1998 algemeen secretaris werd, paste in die lijn. Het Residentie Orkest diende zich in 2004 aan. Daar bleef hij maar twee jaar. Want toen riep de Zeeuwse Bibliotheek, en werd hij in Zeeland onder de directeu ren van gesubsidieerde instellingen de best betaalde. „Dat ik zo kort bij het orkest bleef, is me niet in dank afgenomen, maar gedeputeerde George van Heukelom vatte het bondig samen: je wilde terug naar Zee land en je wilde terug naar de boeken. Dat klopte wel. Maar ik ben in feite wel ie mand die zijn karwei afmaakt." Toekomstige stilte? „Vroeger hadden bibliotheken bestaans recht, omdat er een gebrek aan informatie was. Nu hebben ze bestaansrecht omdat er een teveel aan informatie is. Beheerder van kennis en verpachter van wijsheid, het zijn mooie termen. Ik denk dat ik mijn op dracht om de bieb op de kaart te zetten heb volbracht In het kader van Stand plaats Zeeland zijn hier mensen als Alexan der Rinnooy Kan en Paul Schnabel ge weest. Ik weet dat zij nu ambassadeurs van Zeeland zijn, in hun werk en contacten zul len ze voortaan de provincie eerder ter sprake brengen. Wat dat oplevert is niet te meten, maar vlak het niet uit. Ik heb ook het Nieuwsportaal Zeeland van de grond gekregen, een samenwerkingsverband tus sen media, onderwijs en bieb. Het bleek moeilijk om die werelden met verschillen de tempi op elkaar af te stemmen. Maar er komt nu een landelijk vervolg, en ik zit in het daarbij horende overlegorgaan en kan dus Zeeland een prominente plek geven." Zo zitten we al naar de toekomst te kijken. Die zal hij wat hem betreft voorlopig niet als tuinman ingaan. De lijst met advies- en bestuursfuncties is daarvoor te lang. Hij gaat ook niet fietsen. Zeker, mensen als Ben de Reu - gedeputeerde - en Dick van den Bout van Scoop, dat zijn echte fietsers. Hij hoort niet bij die groep. Zelf herinnert hij zich die ene keer dat hij op de fiets naar de bibliotheek ging, een fiets met een boodschappenmandje achterop: toen stond bijna het voltallige personeel voor de ramen.

Krantenbank Zeeland

Provinciale Zeeuwse Courant | 2012 | | pagina 78