weer toekomst
i7 spectrum
Zaterdag 8 september 2012
1. Schedel van een walrus uit het Pleistoceen,
afkomstig uit de Zeeuwse wateren.
2. Twee ruiters te paard, speelgoed, tin/lood, cir
ca 1400, bodemvondsten Aardenburgen Middel
burg.
3. Detail van het altaarstuk het Lam Gods van Jan
van Eyck in de Sint-Janskathedraal in Gent (1432).
Onder de martelaren is Sint Lieven afgebeeld, met
een tang met een uitgerukte tong verwijzend naar
zijn marteldood. De Sint-Lievensmonsterkerk in
Zierikzee is aan hem gewijd.
4. Glas-in-loodraam (82 x 28 cm) van een adellij
ke woning aan de Korte Nobelstraat in Zierikzee.
Drie of meer van dergelijke ramen vormden sa
men een venster.
5. Miniatuur in een handschrift (ca.1315) van Ja
cob van Maerlants Spiegel Historiael. Het stelt een
veldslag voor tussen Julius Caesar en de Galliërs.
6. Meester Roeland de Pottere (overleden ca.
1568) en zijn eerste echtgenote Isabella van der
Veere. Roeland was secretaris van Maximiliaan van
Bourgondië-Beveren, heer van Veere. In 1541
werd'hij pensionaris van prelaat en edelen van
Zeeland.
7. Armenpenning voor inwoners van Middelburg
die in aanmerking kwamen voor ondersteuning.
Middelburg liet er in 1531 zeshonderd maken.
Het randschrift luidt: 'Salie zin si die gheestelick
arm sin. Middelburch.'
8. Omslag van het eerste deel van Geschiedenis
van Zeeland: Jan Gossart, detail van het Portret
van een ouder echtpaar 1525-1530. Waarschijnlijk
is het de vrouw van een Walcherse koopman.
de constable van de koninklijke burcht
van Dover onderdanen van de graaf van
Holland had aangehouden - misschien ont
doken zij het verbod op handel of vracht
vaart op Vlaanderen - maakten Hollanders
en/of Zeeuwen zich op hun beurt meester
van goederen van een aantal Engelse koop
lieden. Het leidde tot een handelsoorlog
die zich maar liefst tien jaar zou voortsle
pen. Een waar dieptepunt in deze strijd
vormden de gebeurtenissen in 1275. In sep
tember van dat jaar bereikte koning
Edward I het bericht dat een troep Zeeuw
en met tenminste veertien koggen op weg
was om verhaal te halen bij Londense en
andere Engelse kooplieden met wie zij een
geschil hadden. De gevreesde aanval van
Zeeuwse zijde op de haven van Londen
heeft: inderdaad plaatsgehad."
Zou Michiel de Ruyter dat pakweg
vierhonderd jaar later nog gewe
ten hebben?
Het mag allemaal lang geleden lijken, vol
gens Peter Henderikx moeten we ons niet
vergissen. Het hele netwerk van dorpen in
Zeeland, zoals we dat nu kennen, is rond
1300 ontstaan. „En ook het dijkenpatroon
ten noorden en ten zuiden van de Zwaak-
se Weel, dat doorzie je pas als je weet hoe
het water tussen Beveland en het eiland
Borssele werd ingedijkt. De vliedbergen,
waarvan we nu zeker weten dat het kas-
teelbergen waren, zijn voor mij ook een
voorbeeld van de middeleeuwse actuali
teit."
Overigens, zegt Henderikx, wordt er na
drukkelijk veel aandacht besteed aan wat
we nu Zeeuws-Vlaanderen noemen. In
het eerste deel van de Geschiedenis van
Zeeland hoort die regio nog bij Vlaande
ren. Vroeger een reden om het gebied in
overzichtswerken wat stiefmoederlijk te
behandelen. Nu dus niet. Voor een geschie
deniswerk, dat wil laten zien waarom Zee
land is zoals ze is, lijkt dat een prijzens
waardige aanpak.
Het eerste deel van Geschiedenis van Zeeland
wordt vrijdag 14 september gepresenteerd in
het voormalige stadhuis van Middelburg. De
bijeenkomst is alleen toegankelijk voor geno
digden. Donderdag 27 september verzorgt au
teur Peter Henderikx in gesprek met PZC-ver-
slaggever Jan van Damme een publieke presen
tatie van het boek in de Drukkerij in Middel
burg - aanvang 19.30 uur.
Geschiedenis van Zeeland deel 1, prehistorie
tot 1550 - Uitgeverij WBOOKS, 384 pagina's,
t/m 31 dec. 2012 €29,95, daarna €34,95. Het eer
ste deel wordt opgedragen aan prof. Dr. C.
Dekker, als erkenning voor zijn baanbrekend
onderzoek en zijn grensverleggende publicaties
op het gebied van de middeleeuwse geschiede
nis van Zeeland. Deel 2 verschijnt 16 november
2012, deel 3 najaar 2013, deel 4 voorjaar 2014.
Henderikx - in mei 1940 geboren in Goes -
was tot 2001 in Amsterdam hoogleraar ne
derzettingsgeschiedenis van de Nederlan
den in de middeleeuwen. Inmiddels is hij
alweer bijna twintig jaar inwoner van
Veere, en legt hij zich toe op de regionale
geschiedenis. Als er ergens een voor Zee
land belangrijk werk over de middeleeu
wen verschijnt, is hij er vrijwel altijd op de
één of andere manier bij betrokken.
De grote lijnen van het verre Zeeuwse ver
leden zijn bekend. Na de Romeinse tijd
ontvolking in de 3e eeuw na Christus, in
vallen van de Frankische en Saksische
stammen, herbevolking vanaf de 6e eeuw,
een landschap met veel kreken en geulen,
het oude veen afgedekt door een dikke
laag klei, zoutwinning, lakenindustrie, ver
snelde bevolkingsgroei vanaf het midden
van de 10e eeuw, de landbouw wordt be
langrijker naast de veeteelt, er ontstaan
dorpen met de kerk in het midden, in de
13e eeuw komen steden als Middelburg,
Veere, Vlissingen en Zierikzee op, vanaf de
14e eeuw maakt Zeeland zich geleidelijk
losser van Holland, rond 1448 heeft het ge
west een eigen wapen, de opkomst van
Antwerpen doet het belang van de rede
van Walcheren toenemen.
Een voorbeeld van groeiend zelfbewust
zijn is te vinden op pagina 141-142: „In 1271
ontstond tussen Engeland en Holland en
Zeeland een ernstig handelsconflict. Nadat
