spectrum 14
Zaterdag 8 september 2012
i 4 A i
Naam: Gina van Dijk
Leeftijd: 26 jaar
Studie: journalistiek
Stemt op: Vermoedelijk D66
Waarom:
Ik kan het nog niet goed
beargumenteren, want ik
heb het partijprogramma
nog niet doorgenomen, maar
ik vind Pechtold een sympa
thieke man, die oogt als een
goed leider. Ik stemde eerder
op Groenlinks, maar denk
niet dat die partij ons door
de crisis heen kan helpen. Ik
volg de verkiezingen redelijk
goed, maar word er inhoude
lijk niet altijd wijzer van. In
debatten wordt vaak op de
man gespeeld.
Woensdag 12 september:
Tweede Kamerverkiezingen
Dinsdag 18 september:
Prinsjesdag (in oude samenstelling)
Woensdag 19 september:
Afscheid vertrekkende Kamerleden
Donderdag 20 september:
Beëdiging nieuwe Tweede Kamer
Donderdag 27 september:
debat over uitslag en
benoeming (in)formateur
Formaties laten zich moeilijk voorspellen, die van 2012 helemaal. Chaos ligt
voor de hand, succes is niet uitgesloten. Slechts één ding is zeker: het wordt
druk in de achterkamertjes.
door Laurens Kok foto ANP
"W1 e gaan iets nieuws
Jn doen, iets dat nog
niet eerder in Ne-
Vf m/ derland is ver-
w w toond'. De legen
darisch geworden woorden waarmee de
KNVB de komst van een sportzender aan
kondigde, gaan zestien jaar later evenzeer
op voor de kabinetsformatie van 2012. De
Tweede Kamer gaat het helemaal anders
doen. En niemand weet hoe het afloopt.
De koningin is door de Kamer op een zij
spoor gezet Dat is meteen te merken op
de dag na de verkiezingen. De indeling
daarvan was tot nu toe heel voorspelbaar.
Maar wat er dit jaar gaat gebeuren, is een
vraagteken. Voorheen had de koningin
daags na de verkiezingen meteen al ge
sprekken met haar adviseurs. Twee dagen
na de verkiezingen, op vrijdag, benoemde
ze meestal een informateur die in het daar
op volgende weekeinde begon met het af
tasten van een werkbare coalitie.
Op de donderdag na de komende verkie
zingen zijn alle ogen gericht op Mark Rut-
te, Emile Roemer of wie dan de grootste
partij van het land aanvoert. Neemt hij
-meteen de leiding? Dat is wel de verwach
ting aan het Binnenhof. Maar er zijn meer
opties.
De winnaar kan de kat uit de boom kijken
als de verkiezingsuitslag onvoldoende dui
delijkheid schept. En wat dan? Maar de
middenpartijen CDA en D66 kunnen het
ook op een akkoordje gooien en samen
het verdere verloop van de procedure ka
pen. Het Kunduz-akkoord kwam ook tot
stand nadat D66, GroenLinks en de
Christenunie het voortouw namen.
In de reglementen van de Tweede Kamer
staan slechts twee harde afspraken. Uiter
lijk een week na de installatie vergadert de
Kamer over de verkiezingsuitslag. In dit de
bat moet een informatieopdracht worden
geformuleerd en een (in) formateur wor
den benoemd. Lukt dat niet, dan valt het
besluit in een volgende vergadering, zo
spoedig als dat mogelijk is.
Erg hard zijn de afspraken dus niet. Maar
dat gold ook al voor de procedure waarbij
de koningin wel werd betrokken. Die pro
cedure stond nergens zwart op wit. Het
grote verschil is echter dat het handelen
van de vorstin voorspelbaar was omdat ze
zich hield aan ongeschreven codes. Politici
daarentegen laten zich liever niet in de
kaarten kijken, zeker niet als er nog onder
handeld moet worden. Een oproep van
D66 om van tevoren afspraken te maken
over de procedure, bleek tevergeefs.
Wellicht dat Kamervoorzitter Gerdi Ver
beet te hulp schiet, zoals D66 suggereert
Zij zwaait binnenkort toch af en zou als
laatste kunstje de start van het formatiepro
ces kunnen begeleiden. Een structurele op
lossing zal haar inzet niet zijn. Al na een
week treedt de nieuwe voorzitter aan en
die heeft in de afgelopen verkiezingscam
pagne misschien een gezichtsbepalende
rol gespeeld, waardoor andere partijen
hem of haar wantrouwen. Bovendien is
het de vraag of Verbeet genoeg gezag in de
Kamer heeft. Als Pvd A-lid is ze zeker niet
neutraler dan de koningin.
De christelijke partijen plus de WD had
den liever de rol van de koningin willen
behouden, maar moesten bakzeil halen.
De meerderheid van de Kamer vindt zich
mans genoeg om de formatie zelf ter hand
te nemen. Het zou goed zijn voor het zelf
bewustzijn van de Kamer. Door het 'ge
heim van Noordeinde' te omzeilen zou de
formatie ook transparanter moeten wor
den.
Het argument van meer doorzichtigheid is
twijfelachtig. De periode tussen verkiezin
gen en het debat over de verkiezingsuit
slag is één grote 'zwarte doos'. De verwach
ting is dan ook dat de formatie van 2012
zich juist meer dan ooit in de achterkamer
tjes zal afspelen. Voordat het debat over de
uitslag plaatsheeft, zal worden verkend
wat de gewenste informatieopdracht is en
wie die moet gaan uitvoeren. Sonderen
heet dat, in de praktijk betekent het telefo
neren en sms'en. Niemand hoeft al met de
billen bloot, maar door af te tasten moet
wel duidelijk worden welke coalitie het
eerst het proberen waard is. Maar dat aftas
ten kan ook tot Sint-Juttemis duren.
Juist dat lijkt de grote valkuil van de nieu
we procedure: dat er onnodig veel tijd ver
morst wordt. De koningin hield de vaart
er goed in en zette na een mislukte forma
tiepoging snel een nieuwe informateur
aan het werk om een andere coalitie te on
derzoeken. Nu is er niemand die als proces
bewaker optreedt. De winnaar van de ver
kiezingen kan er belang bij hebben om op
de rem te trappen om daarmee zijn onder
handelingspositie te versterken.
De ironie wil dat juist het gebrek aan hel
dere spelregels een terugkeer van de vor
stin op het formatietoneel misschien toch
weer mogelijk maakt. Nergens staat ge
schreven dat zij geen enkele rol mag ver
vullen in de formatie. Als het proces hele
maal vastloopt, kunnen de Tweede Kamer
leden nog altijd terug naar het Noordein
de. Met hangende pootjes, dat wel.
Dit verhaal kwam tot stand met medewerking
van historicus Alexander van Kessel, co-auteur
van De kabinetsformatie in vijftig stappen.
reageren?
spectrum@wegener.nl
MM
