van Den Haag
7 spectrum
Tabakslobby
JSF-lobby
Zaterdag 8 september 2012
eins tegen Mexicaanse griep en adhd-medi-
cijnen. Patiëntenorganisaties hebben veel
minder mogelijkheden het beleid te beïn
vloeden. Er is niets mis mee dat clubs op
komen voor hun belangen. Maar hun lob
by moet wel controleerbaar zijn. Nu speelt
het zich afin een grijs gebied. Sommige
lobbyisten weten met voorrang de weg.
En wie er het eerst bij is, bepaalt. Zo weegt
de stem van de goede doelen altijd zwaar
bij de Wet op de kansspelen. Organisaties
zoals de Postcode Loterij hebben belang
bij loterijen. Lobbyisten die de belangen
van internetkansspelen of de risico's van
gokverslaving naar voren willen brengen,
zijn minder effectief Als burger of volks
vertegenwoordiger is het belangrijk te we
ten wanneer met wie is gesproken. Dat is
zeker op het gebied van gokken en tabak
nodig, omdat dit sowieso 'schuldige dos
siers' zijn. Want via accijnzen en belasting
heeft de overheid een eigenbelang in deze
kwesties."
Alle politieke partijen behalve de PW en
het CDA steunen het PvdA-voorstel voor
meer transparantie, mits het geen log en
bureaucratisch systeem wordt. Want wie
reken je mee als lobbyist, vraagt ook Erik
van Venetië zich hardop af. Hij werkte als
journalist en lobbyist en is nu lobby-advi
seur bij Berenschot. Niemand houdt pre
cies bij wie lobbyt en hoe vaak. Van Vene
tië gaat uit van zeven fulltime lobbyisten
op elk Kamerlid. Hij schat dat er 750 men
sen fulltime bezig zijn met lobbywerk
voor bedrijven, brancheorganisaties, over
heden en belangenclubs. Verder lobbyen
circa 750 directeuren, voorzitters en burge
meesters als onderdeel van hun werk.
Daarnaast zijn er honderden wat hij
noemt 'hobbylobbyisten' actief. Van Vene
tië doelt op bijvoorbeeld het verzet tegen
woekerpolissen en de actie van moeders in
Friesland tegen de late sluitingstijd van dis
co's. De groei van het aantal lobbyisten
komt volgens hem door de vele bezuinigin
gen van de laatste tijd. Ook wordt veel wet
geving gedecentraliseerd waardoor lagere
overheden in actie komen. Bovendien
staan Kamerleden steeds meer open voor
het belang van burgers en professionals.
„Kamerleden zijn afhankelijk van praktijk
verhalen uit de samenleving via lobby
clubs. Het is hun verantwoordelijkheid om
op zoek te gaan naar tegenkrachten en
zich niet voor het karretje te laten span
nen van een enkele club."
Samen met de Universiteit Leiden doet
Van Venetië onderzoek naar de invloed
van burgeractiegroepen op de besluitvor
ming. De stem van burgers klinkt steeds
luider, zegt hij. „Toen duidelijk werd dat
gekort zou worden op het persoonsgebon
den budget (pgb) liepen de e-mailboxen
van Kamerleden vol met persoonlijke ver
halen. De impact van de protestmails was
heel groot. Of denk aan het protest van ge
wone burgers in Barendrecht tegen de ge
plande ondergrondse C02-opslag. Deze
burgeractiegroep heeft de opslag tegenge
houden en boekte zo een succes tegen een
machtige club als Shell."
Van Venetië, mede-auteur van het Grote
Lobbyboek, adviseert diverse belangen
groepen. „Natuurlijk is het goed om gezien
te worden op borrels. Maar het meeste
werk heeft plaats in kantoorkamers onder
tl-buizen. Het is 80 procent huiswerk en
20 procent buitenspelen."
Zijn belangrijkste tips: „Weet wat je wilt
bereiken en onderbouw dat met cijfers en
verhalen. Doe je huiswerk. Ken het belang
van je tegenstander en wees bereid je aan
te passen om je doel te bereiken. Werk zo
veel mogelijk samen. En blijf eerlijk.
Smeergeld en dubieuze snoepreisjes ko
men altijd uit."
J??| reageren?
spectrum@wegener.nl
gen eerlijk worden gewogen. Ook het be
lang van de kleintjes."
Sommige groepen hebben een geringe
stem in het debat, erkent lobby-expert
Van Schendelen. „Het duurt voor nieuwe
groepen - denk aan de Piratenpartij die
pleit voor vrij internet - vijf tot tien jaar
voordat zij hun plek hebben veroverd. De
stem van bejaarden heeft weinig gewicht
omdat de belangenclubs intern en met el
kaar veel ruzie maken. Allochtone onder
nemers wantrouwen elkaar te veel om een
vuist te maken."
Hoogleraar bestuursrecht Wim Voermans
van de Universiteit Leiden ziet duidelijk
dat het aantal lobbygroepen de afgelopen
jaren is toegenomen. Hun macht kon vol
gens hem groeien omdat de oude overleg
structuren zijn weggevallen. „Vroeger be
stond voor ieder groot belang een advies
raad. Voor de zorg had je de Ziekenfonds
raad, voor de loonontwikkeling had je de
Stichting van de Arbeid. Die semi-publie-
ke raden hadden een formele status en ie
dereen wist wie aan het duwen en wie aan
het trekken was."
Voermans vervolgt: „Begin jaren negentig
zijn veel adviesraden opgedoekt, omdat ze
te duur waren en de besluitvorming ver
traagden. Dat waren goede redenen om de
oude structuren weg te halen, maar daar
voor in de plaats kwam een betrekkelijk
ongereguleerd systeem. Er zijn nu steeds
meer belangengroepen die in beslotenheid
kunnen opereren en oncontroleerbaar toe
gang hebben tot de politiek. Dat is het
slechtste van twee werelden."
„Op sommige dossiers zijn de belangen in
onbalans", zegt Voermans. „Neem de far
maceutische industrie. Haar
invloed is aanmerkelijk, zo bleek vorig jaar
bij een onderzoek naar de inkoop van vac-
De tabakslobby is een
van de sterkste en rijk
ste clubs in Den Haag.
Uit onderzoek van de
Algemene Rekenka
mer bleek deze zomer
dat toenmalig staatsse
cretaris van Financiën
De Jager (CDA) in
2009 onder druk van
een agressieve lobby
zijn standpunt over Eu
ropese regels voor ta
baksbelastingen heeft
aangepast. De lobby
kwam van CD A-promi
nenten Elco Brinkman
(Philip Morris) en
Hans Hillen (British
American Tabacco). In
Europa werd destijds
onderhandeld over de
toelaatbaarheid van
minimumprijzen voor
sigaretten. Aanvanke
lijk stond Nederland
daar sceptisch tegen
over, omdat het tegen
de interne marktregels
zou ingaan en duurde
re sigaretten be
schermt Na de ge
sprekken veranderde
Nederland zijn stand
punt over minimum
prijzen van 'sceptisch'
naar 'neutraal'.
Al jaren wordt gelob
byd voor de aanschaf
van het dure gevechts
vliegtuig Joint Strike
Fighter (JSF). Via de
Volkskrant lekte on
langs een geheime lob
by uit van industrie-
concern Stork. Tiental
len hoge ambtenaren
(onder meer WD'ers
Annemarie Jorritsma,
Erica Terpstra en Ro
bin Linschoten) en mi
litairen werden tussen
2000 en 2004 getrak
teerd op zeilreisjes en
andere feestelijkheden
van het door Stork on
dersteunde en gefinan
cierde lobbyplatform
Juncta Juvant. Volgens
de toenmalige
Stork-marketingdirec-
teur Mels van Houwe-
lingen die de feestjes
organiseerde, moest
de betrokkenheid van
zijn werkgever ge
heim blijven vanwege
de politieke gevoelig
heid. Stork hoopte op
miljoenenorders van
Lockheed- Martin, de
bouwer van de JSF.
Stork ontkent de lob
by.
PW-leider Geert Wil-
ders maakt geen ge
heim van zijn warme
banden met Israël.
Oud-PW'er Hero
Brinkman maakte kort
na zijn vertrek bij de
partij in maart dit jaar
bekend dat Wilders ve
le miljoenen euro's
krijgt toegestopt van
Amerikaanse zionisti
sche organisaties. En
Wim Kortenoeven,
ook ex-PW, zei on
langs dat hij in Ameri
ka constateerde dat de
joodse lobby boos is
dat Wilders zich tegen
de rituele slacht heeft
gekeerd.
Vorig jaar werd onder
druk van minister Uri
Rosenthal van Buiten
landse Zaken een
EU-verklaring aange
past die hij te kritisch
over Israël vond, zo
schreef NRC Handels
blad. Ook droeg
Rosenthal zijn ambte
naren op, tegen inter
nationale richtlijnen
in, voortaan niet over
de 'bezette gebieden'
te spreken, maar over
'betwiste gebieden'.
Onder druk van de
Tweede Kamer werd
vorig jaar een onafhan
kelijk onderzoek aan
gekondigd naar de in
koop van 34 miljoen
vaccins tegen de Mexi
caanse griep. De over
bodige inkoop leverde
een verspilling op van
144 miljoen euro. PW
en SP vroegen zich af
hoe groot de invloed
van de farmaceutische
lobby was bij het be
sluit zoveel vaccins
aan te schaffen.
Hoogleraar medische
biotechnologie Huub
Schellekens zette on
langs in de Volkskrant
vraagtekens bij de
druk van de farma-lob-
by om grootschalige
vaccinatie tegen baar
moederhalskanker te
doen. Hij suggereerde
ook dat de fabrikanten
van de middelen te
gen de ziekten van
Pompe en Fabry zelf
hebben gelekt dat de
vergoeding van deze
medicijnen ter discus
sie staat, met het doel
publieke verontwaar
diging uit te lokken.
