spectrum 10
Schone slaapsters
Zaterdag 1 september 2012
Er was eens, in een prachtig en
politiek instabiel Oost-Euro
pees land, een vijftal schone
slaapsters. Op een rij lagen ze
in het nationale kunstmuseum van
Kiev, op een hemels bed en in maagde
lijk wit, wachtend op een lokale prins
die hen zou wakker kussen. Die prins
moest wel eerst nog een paspoortcon
trole ondergaan om zijn burgerlijke sta
tus na te laten trekken. En een attest
meenemen, om aan te tonen dat hij
geen herpes kon overdragen aan de
schone slaapster van zijn keus.
Maar dan mocht de prins deelne
mer zijn van Sleeping Beauty, het
project van de Canadees-Oek-
raïense kunstenaar Taras Polataj-
ko, dat nog tot 9 september
duurt. Hij blies het bekende
sprookje dezer dagen nieuw le
ven in. Sterker nog, de bezoeker
die één van de door Polatajko uit
gekozen vrouwen een kus wil ge
ven, moet bij entree een contract
ondertekenen en is daarmee ver
plicht met de vrouw te trouwen
als zij na de zoen haar ogen
opent
Deze moderne variant op een an
tieke allegorie levert zowel de
kunstenaar en zijn project als het
museum een flinke dosis (interna
tionale) publiciteit op. Maar het
zorgt ook voor opschudding. De minis
ter van Cultuur beschouwde het pro
ject van Polatajko in eerste instantie
niet als kunst Het leverde hem een on-
line-aanval op van de kunstenaar die
op zijn Facebookpagina over overheids-
censuur sprak. Toen de minister in een
onderhoud met de museumdirecteur
ook de financiële voordelen van het
project begon in te zien, ging hij als
nog akkoord.
De bezoekers hebben meer moeite met
de politieke en maatschappijkritische
boodschap die Polatajko in zijn project
heeft verwerkt Zelf zegt hij daarover
tegen het Oekraïens Dagblad: „De scho
ne slaapster karakteriseert de status
van de Oekraïense samenleving van
daag de dag. De dame moet erg veel ge
duld hebben. Net als ons volk. Maar na
lang wachten, en als je een keuze durft
te maken, kan alles in een koninkrijk
veranderen." Die moraal achter het ver
haal lijkt wat vergezocht en is mis
schien ook niet meer juist In Oekraïne
is het geduld redelijk op, vervangen in
middels door gelatenheid. Er is al een
revolutie geweest, in 2004, maar in een
koninkrijk leven ze sindsdien niet
Met nog acht weken te gaan tot de par
lementsverkiezingen lijkt er boven-
dien meer politieke repressie en min
der keuze dan voorheen te zijn. Terwijl
de schone slaapsters wachten, wordt
elders in het land potentiële parle
mentsleden met dreigtelefoontjes aan
geraden zich van de kieslijst af te laten
halen en kunnen journalisten naar ei
gen zeggen nauwelijks fatsoenlijk hun
werk doen. Onderzoekszender TVi is
in tientallen steden uit het tv-pakket
gehaald en vervangen door Bioscoop
TV. Deze week was een inval bij de
krant Glavnoe in Charkov. „Collega's
ontvluchten zelfs het land", zegt hoofd
redacteur Viktor Aleksejev. „Ik ben al
jaren journalist, heb zelfs onder
oud-president Koetsjma (die het land
tot de Oranjerevolutie van 2004 leidde)
gewerkt, maar deze tegenwerking van
de media is erger dan ooit." Overigens:
twee van de vijf schone slaapsters zijn
inmiddels wakker gekust Nu maar af
wachten of ze ook lang en gelukkig
kunnen leven in een prachtig maar po
litiek instabiel Oost-Europees land.
De
TF T *er ik10 )'aar aan ge~
werkt", vertelt een zicht-
baar trotse Jerzy Lodyns-
E ki (78) terwijl hij zijn
Jbr* JL dzialka laat zien. Het ga
zonnetje van de gepensioneerde elektri
cien is piekfijn gemaaid en de boompjes
en bloemen verraden groene vingers. Op
het lapje grond van 300 vierkante meter
staat ook een keurig opgeruimd houten zo-
merhu isje, inclusief buitenkeuken.
„Dat heb ik met eigen handen gebouwd,
in een tijd dat bouwmaterialen zowat niet
te krijgen waren." Het tuintje van Lodyns-
ki staat op het volkstuincomplex Albalen,
binnen de bebouwde kom van Lodz. Het
centrum is in een halfïiurt per tram te be
reiken.
Lodynski geeft het direct toe: hij betaalt er
weinig voor. Niet meer dan 30 euro per
jaar alles bij elkaar, plus nog wat voor wa
ter en licht. Daartegenover staat dat hij
zijn 'ziel en zaligheid' in het stukje grond
heeft gestopt. „Hier was helemaal niets en
kijk nu. Iedereen hier heeft zijn hebben en
houden in deze stukken grond gestoken."
Het gebruiksrecht van Lodynski en dat
van naar schatting 4 miljoen andere Polen
is geregeld in de Wet Volkstuintjes voor
Gezinnen. Omdat de meeste arbeiders zich
geen echt buitenverblijf een dzialka, kun
nen veroorloven, worden hen al dertig
jaar lang volkstuintjes voor een minuscule
bijdrage ter beschikking gesteld.
Jongeren zien de volkstuintjes vooral als
een kitscherig overblijfsel van communis
tisch Polen. „Maar voor ons is het een stuk
je Hof van Eden", zegt Lodynski. Hij is een
van degenen die de dzialka's nog steeds
zien als een eerste levensbehoefte in Po
len. Dat was twintig jaar geleden niet over
dreven, vertelde antropoloog Roch Sulima
