Hard maar ook liefdevol D boeken 115 De (on)zin van ontwikkelingshulp Tragiek van op drift geraakt gezin i BOEKEN KORT vrijdag 17 augustus 2012 De Amerikaanse auteur Jo nathan Franzen heeft een beetje een vreemde reputatie. De correcties (2001) en Vrijheid (2010), zijn laat ste twee romans, waren commer cieel gezien zeer succesvol. Ook kreeg hij veel waardering van de li teraire critici. Zo riep de Engelse krant The Guardian hem uit tot de beste schrijver van nu. Maar tegelijk klonk in die krant ook een tegengeluid. Literair criti cus Stuart Kelly liet weten dat hij van literatuur vernieuwing ver wacht en dat pas van literatuur sprake is als er iets in te vinden is wat nog niet eerder is vertoond. Li teratuur hoort tot op zekere hoog te moeilijk te zijn, stelde Kelly, en Franzen is niet moeilijk: 'David Foster Wallace is literatuur. Jona than Franzen probeert alleen maar literaire romans te schrijven'. Dat Kelly juist Wallace noemde als ge slaagd tegenvoorbeeld was niet toe vallig. Franzen was zeer goed be vriend met de schrijver van onder andere de roman Infinite jest. In 2008 pleegde Wallace zelfmoord. Franzen schrijft in zijn essaybun del Verder weg uitgebreid over zijn overleden vriend. En dat zijn met een de sterkste passages in dit boek. Ze tonen een worsteling; een strijd tussen publieksvriende lijkheid en weerbarstigheid. Kort om: ze gaan precies in op het punt dat Kelly wilde maken met betrek king tot Franzens romans. Fran zen dwingt zichzelf, op een bijna gemene manier, iets op te merken dat controversieel is. Het portret dat hij schetst van Wallace is veel kantig. Nu moet er even een onderscheid Wat als de ge schiedenis een andere loop had genomen? Als bijvoorbeeld An ne Frank niet was vermoord in Auschwitz. Dat gewaagde uit gangspunt koos Shalom Auslan- der voor zijn roman 'Anne Frank leeft en woont op zol der'. Solomon Kugel verhuist met zijn gezin naar een oude boerderij. Hij ontdekt dat op zolder een oude vrouw leeft, die beweert dat ze Anne Frank is. Een bizar verhaal, dat op een dwarse manier over de zwart ste bladzijden van de twintig- ste-eeuwse geschiedenis gaat. Shalom Auslander - Anne Frank leeft en woont op zolder Vertaling Tjadine Stheeman Nieuw Amsterdam, 19,95 euro k Als de rivier de Po bui ten zijn oevers treedt, komt een brok van het duistere verleden van Italië aan de oppervlakte. Tijdens hevige regenval raakte een oud vrachtchip op drift. Te gelijkertijd wordt politiecom missaris Soneri bij een sterfge val geroepen dat op zelfmoord lijkt. De dode en de verdwenen schipper zijn broers van elkaar. Soneri ontdekt dat beiden in de oorlog in het fascistische leger hebben gevochten. Hij stort zich op de geheimen van parti zanen en fascisten van weleer. (j) Valerio Varesi - Schaduwrivier. Vertaling Aniek Njiokiktjien Karakter, 17,95 euro Een 17-jarig Nederlands meisje valt voor een Zuid-Itali aanse metselaar. Hij gelooft niet in de liefde, zegt hij, maar 35 jaar later zijn ze nog steeds een paar en hebben ze kinde ren en een kleinkind. Dan krijgt Gino een beroerte. Gaby besluit zelf de zorg voor haar hulpeloze man op zich te ne men. Gaby Misuraca-Kalmann beschrijft in haar roman 'Gino' de ellende van verpleeghuizen, de Italiaanse familie die op be zoek komt en de strubbelingen met de artsen. En ze blikt terug op het leven van Gaby en Gino. Q Gaby Misuraca-Kalmann - Gino Een Italiaanse liefde. Aspekt, 19,95 euro Jonathan Franzen heeft het moeilijk met de zelfmoord van zijn vriend en collega David Foster Wallace. 'Hij verkoos de verafgoding door vreemden boven de liefde van de mensen in zijn directe omgeving'. foto EPA worden gemaakt tussen een rede die Franzen uitsprak over Wallace tijdens een officiële herdenkings dienst, en waarvan de tekst ook in dit boek is opgenomen, en de ge dachten die hij over Wallace heeft ergens op een eiland waar hij zich tijdelijk heeft teruggetrokken: 'Eind vorig najaar was ik er zeer aan toe een poosje verder weg te zijn. Ik had vier maanden lang dag in dag uit reclame gemaakt voor een roman, was de willoze slaaf van mijn agenda geweest, was me meer en meer als het ruitvormige symbooltje in de voortgangsballc van een mediaspeler gaan voelen. Hele lappen van mijn levensge schiedenis hadden hun gloed voor me verloren, omdat ik er veel te vaak en veel te uitvoerig over sprak'. Dit is Franzen in een notendop. Merk de enigszins gelikte maar toch treffende beeldspraak op ('het ruitvormige symbooltje in de voortgangsbalk van een mediaspe ler') en de spagaat die blijkbaar is ontstaan tussen aan de ene kant veel reclame willen maken voor je roman (en net doen of dat geen vrije keuze is) en de behoefte je le vensgeschiedenis juist zorgvuldig te willen koesteren en voor jezelf Jonathan Franzen schrijft boeken die bij lret publiek goed vallen, bij de critici minder. In Verder weg laat hij zien dat hij het vak wel degelijk beheerst. door Aróe Storm te willen houden, zodat je er later als schrijver misschien ook nog iets aan hebt. Het is een spanning tussen het makkelijke en het moei lijke, tussen paaien en afstoten. In die officiële herdenkingsrede is Franzen vlak en obligaat. Wan neer hij zich echter eenzaam en al leen op dat eiland bevindt, komt Franzen wél tot de kern van Walla ce, of in elk geval merkt hij daar za ken op die beklijven, zaken die on gemakkelijk zijn. Hij zet stevig in: 'Nee, hij was niet in orde, en in zeker opzicht kan het verhaal van onze vriendschap ermee worden samengevat dat ik een diepe genegenheid koesterde voor iemand die geestesziek was'. Franzen verwijt Wallace vervol gens dat diens zelfmoord Wallace roem heeft gebracht: 'Het literaire circuit dat hem nooit in aanmer king had laten komen voor een prijs of zelfs maar de shortlist voor een prijs, was nu eenstemmig van oordeel dat ons land een groot schrijver had verloren'. De achter blijvers hebben het er, merkt Fran zen op, 'verdomd moeilijk' mee dat hun vriend David, door zelf moord te plegen, 'de verafgoding door vreemden had verkozen bo ven de liefde van de mensen in zijn directe'omgeving'. Dit stuk is tegelijkertijd hard en liefdevol. Het is Franzen op zijn best, en het compenseert ruim schoots het feit dat er ook enkele oppervlakkige essays in deze bun del staan. Franzen weet al met al hoe het moet, alleen: hij doet dat niet altijd. A Jonathan Franzen - Verder weg. SêF Vertaling Peter Abelsen. Prometheus, 19,95 euro Paul Theroux - De Benedenrivier. Vert. Suzan de Wilde en Maarten Polman. Atlas Contact, 21,95 euro. PAUI. THEROUX door Sonjja de Jong Ellis Hoclc is in Malawi. Hij zet er een schooltje op, er worden een kerk en een medische post ge bouwd en de bevolking helpt enthousiast mee. De dood van Hoeks vader dwingt hem terug te keren naar Amerika en daar het familiebedrijf voort te zetten. Maar.altijd koestert hij de wens terug te keren naar de harmonie van de Benedenrivier. Veertig jaar later brengt hij zijn droom in vervuiling. Een maal in Malawi treft hij er een heel andere wereld aan dan die hij zich herinnerde. Het dorp is verpauperd. De school is een ruïne, de kerk en de medische post zijn ver dwenen. En het enthousias me dat de bevolking destijds toonde, is omgeslagen in on verschilligheid en woede. Ze voelen zich verraden en zijn niet langer zelfredzaam. Ze zien Hoek als een kip met gouden eieren en laten hem niet meer gaan. Paul Therouw stelt met deze roman de indringende vraag aan de orde wat de gevolgen zijn van ontwikkelingshulp. Theroux spaart de inlandse bevolking niet. Hij schildert hen af als lui en volslagen meedogenloos. Maar de blan ken komen er bij hem zo mo gelijk nog slechter af: opper vlakkig en egoïstisch. Je kunt hem verwijten dat goed en kwaad in zijn verhaal wel erg zwart-wit zijn. Maar het le vert wel een verhaal op dat je van begin tot eiilde mee sleept, vol schitterende na tuurbeschrijvingen, wreed heid en als schril contrast de onbaatzuchtige goedheid van een inlands meisje. En boven al: het zet je aan het denken over zin en onzin van deze wijze van ontwikkelingshulp. Kaweh Modiri - Meneer Sadek en de anderen Thomas Rap, 16,90 euro KAWEH MODIRI ROMAN door Sonjja de Jong e titel is waarschijnlijk een speelse verwijzing naar dat vijftig jaar oudere boek van Cees Noote- boom, Philip en de anderen, dat ook over de reis door het leven van een jonge hoofdper soon gaat. Maar het coming- of-age-verhaal van de Iraans-Nederlandse Kaweh Modiri (1982) doet eerder den ken aan Mama Tandoori van leeftijdgenoot Ernest van der Kwast. Beide jonge schrijvers hebben dezelfde bedrieglijk luchthartige toon met bittere nasmaak. En beiden vonden inspiratie in hun eigen leven. Net als Modiri komt zijn hoofdpersoon Sam uit een communistisch nest, in het Iran van de jaren tachtig een fel vervolgde groep. Het gezin vlucht daarom naar de Sov jet-Unie, overtuigd dat zij als goede communisten daar met open armen ontvangen wor den. De Russen weten niet hoe snel ze de familie weer te rug moeten sturen. Een twee de vlucht volgt, dit keer naar Turkije en van daaruit, op voorspraak van de Verenigde Naties, naar het onbekende Nederland. Daar wordt het ge zin geconfronteerd met de be kende problemen van een al lochtoon gezin: buren die zelf hun hond overal laten schij- ten, maar klagen over de bar- becuegeur vanaf het balkon van de Iraniërs, een vader die grote dromen maar weinig ge voel voor realiteit heeft, een oudste zoon die dwars tegen zijn vaders normen en waar den ingaat en een zusje dat te veel verwestert. De opgroeien de Sam vertelt over dit alles met een aanstekelijke vrolijk heid. Maar onder de glimlach weet Modiri haarscherp de tragiek voelbaar te maken van een op drift geraakt gezin.

Krantenbank Zeeland

Provinciale Zeeuwse Courant | 2012 | | pagina 15