iolvoedselcrisis
De G20 praten volgende week over de
voedselcrisis die in grote delen van de we
reld op uitbreken staat. Wat ligt er ten
grondslag aan de voedselcrisis en wat
moet er gebeuren om haar tegen te gaan?
woensdag 15 augustus 2012
De strijd
om eten
uöor Joost Bosman
De cijfers die Tom
van der Lee, direc
teur lobby en
campagne bij Ox-
fam Novib ople
pelt zijn verbijste
rend: tijdens de vorige voedselcri
sis (die in 2008 zijn piek kende)
kregen 75 miljoen mensen extra
wereldwijd met honger te maken.
Vorig jaar (een tweede piek in de
voedselcrisis) kwamen daar nog
eens 45 miljoen bij en nu staan we
voor een derde piek.
Van der Lee heeft nog meer onheil
spellende getallen: „Alles bij elkaar
gaat eenderde van het voedsel ver
loren. In het Westen gooien we
net zoveel voedsel weg als de gehe
le voedselproductie ten zuiden
van de Sahara. En als we de ko
mende vijftig jaar alle monden wil
len voeden, moeten we meer voed
sel verbouwen dan de-laatste vijf
duizend jaar bij elkaar.
Alles bij elkaar zou je de moed in
de schoenen zakken. Het eerste
probleem dat Van der Lee aan
stipt, is de klimaatverandering. In
onder meer de Verenigde Staten,
Rusland, Kazachstan zorgen lang
durige perioden van droogte voor
misoogsten, terwijl in andere de
len van de wereld (West-Europa,
India en de Filipijnen) de land
bouw juist te lijden heeft onder
overmatige regenval. Daardoor ont
staan er tekorten aan graan (maïs
en tarwe) en stijgt de prijs ervan
en dus ook van het voedsel, zegt
Van der Lee. „Arme landen wor
den daardoor buitenproportioneel
hard getroffen. In het Westen ge
ven we zo'n 10 procent van ons in
komen uit aan voedsel, terwijl dat
in de Derde Wereld maar liefst 70
procent is."
Een andere factor die de voedsel
crisis mede veroorzaakt, is de ver
bouw van producten (zoals maïs
en soya) die biobrandstof moeten
leveren. De Europese Unie heeft
in haar strijd tegen de CO,-uit-
stoot de transportsector verplicht,
dat ze 10 procent van de brandstof
vermengt met biobrandstof, ge
maakt van natuurlijke producten.
En in de VS moet 9 procent van
de maïsoogst verplicht worden
aangewend voor de productie van
biobrandstof Dat lijkt een loffelijk
streven. Maar, zo stelt Van der Lee,
het probleem is dat we onze Wes
terse strijd voor een schoner mi
lieu afwentelen op de arme lan
den. De verbouw van biobrand
stof is erg inefficiënt en kostbare
landbouwgrond (in de VS, maar
ook in Afrika en Azië) wordt niet
gebruikt voor de verbouw van
voedsel. Alleen al in de Keniase Ta-
nadelta, de graanschuur van Afri
ka, is eenderde vamde landbouw
grond opgekocht voor de verbouw
van suikerriet en jatropha, waaruit
biobrandstof wordt gewonnen.
„Met andere woorden: het voedsel
belandt uiteindelijk in de autotank
en niet op tafel", vat Van der Lee
samen.
Daar komt bij dat de verbouw van
biobrandstof het doel van een
schoner milieu niet altijd dient.
Sterker nog, het zou in sommige
gevallen de C03-uitstoot kunnen
verhogen. Van der Lee: „In Indone
sië worden natte landen ontgon
nen om er palmolie te kunnen ver
bouwen. Daarbij komt zoveel met
haangas vrij, dat de winst in de
strijd tegen CO,-uitstoot alweer
teniet wordt gedaan."
Ook werkt een ordinaire vorm
van landjepik in grote delen van
Afrika de voedselcrisis verder in
de hand. Industrieën of landen die
massaal grond opkopen om hun
voedselvoorziening veilig te stel
len, alles bij elkaar is er de laatste
jaren Afrikaanse grond verhandeld
met de omvang van vijftig keer Ne
derland. „Soms blijft vruchtbare
grond braak liggen en wordt er al
leen maar mee gespeculeerd door
investeerders", schetst Van der Lee
de problematiek.
Gespeculeerd wordt er ook met de
voedselvoorraden zelf. „Door de fi
nanciële crisis die in 2008 uitbrak,
verlegden beleggers hun aandacht
van de ineenstortende vastgoed-
handel naar de voedselmarkt.
Daardoor is voedsel een puur com
mercieel product geworden. Al
leen al het feit dat de voedsel
markt is gegroeid, heeft de prijs op
gedreven. Maar er zijn ook aanwij
zingen dat hedgefondsen met
voedselvoorraden hebben gespecu
leerd, door ze bijvoorbeeld een
aantal maanden vast te houden."
Volgens Van der Lee hebben te
'Soms blijft grond braak
liggen en wordt er alleen
maar mee gespeculeerd'
weinig partijen te veel van de
voedselmarkt in handen. „Cargale,
AGM en Bunge bestieren 90 pro
cent van de graanhandel. Dat kan
nooit goed zijn. Wij zouden graag
zien dat de G20 een maximum
stelt aan de positie van handelaren
en investeerders."
Van der Lee zou ook willen dat de
G20 heldere afspraken maakt over
het aanhouden en opbouwen van
voedselvoorraden en over het niet
langer subsidiëren en verplichtstel
len van biobrandstoffen. Wat dat
laatste betreft heeft hij stille hoop
gevestigd op de herverkiezing van
Barack Obama als president van
de Verenigde Staten in november
dit jaar. „De Verenigde Staten zijn
de grootste dwarsligger waar het
gaat om de biobrandstoffen. Als
Obama een tweede en dus laatste
termijn krijgt, heeft hij zijn han
den vrij en kan hij verdergaande
klimaatafspraken maken."
Alle 'externe' factoren ten spijt, de
overheden van arme landen dra-
gen zelf ook verantwoordelijkheid
voor de oplossing van de voedsel
crisis, zegt Van der Lee. „Er is
soms sprake van een slechte her
verdeling en geen politieke bereid
heid dat op te lossen." Zo geeft In
dia volgens hem het slechte voor
beeld: het land heeft de laatste de
cennia een enorme economische
groei doorgemaakt, waarvan een
middenklasse van zo'n 150 mil
joen mensen heeft kunnen profite
ren. „Tegelijkertijd is de kloof tus
sen arm en rijk alleen maar groter
geworden. Dat heeft te maken met
corruptie, maar ook met het kas
tenstelsel dat in India nog altijd
sterk voelbaar is."
Brazilië heeft laten zien hoe het be
ter kan. Van der Lee: „Onder de
voormalige president Lula hebben
arme gezinnen toegang gekregen
tot onderwijs en gezondheidszorg,
op voorwaarde dat ze hun kinde
ren naar school sturen. Dan ben je
bezig met een intelligente herver
deling."
zie onze websitezbuitenland
'G20 kan stijgende spiraal voedselprij
zen voorkomen'
