/spectrum
Engelse spionnen op Walcheren
9
Zaterdag 11 augustus 2012
Napoleon zette Douanes Impériales in op Walcheren.
o
In de vroege ochtenduren van 18 juli 1812 landen vijf Engelse
vaartuigen op de punt Van Westkapelle. Een groep Engelsen gaat aan
land en maakt het geschut van de kustbatterij onklaar, waarbij een
schildwacht gewond raakt. Daarna vertrekken de saboteurs. Althans
de meesten, want ten minste twee spionnen blijven achter. De
verantwoordelijke burgemeester van Westkapelle slaat geen alarm
en dat blijft niet zonder gevolgen.
door Ruud Passie
Nadat de Engelsen eind augus
tus 1809 met een enorme
troepenmacht op Walche
ren zijn geland, vluchten de
Franse en Hollandse solda
ten. Het Engelse succes is slechts van korte
duur, want geveld door de 'Zeeuwse koort
sen', ontruimen de Britten het eiland nog
voor het einde van dat jaar. De Franse troe
pen keren vervolgens terug en bezetten
Walcheren. Kort daarop volgt de inlijving
van het Koninkrijk HoÜand bij Frankrijk
en wordt Zeeland het Département des
Bouches de l'Escaut of het Departement
der Monden van de Schelde.
Ondanks hun vertrek beschikken de Engel
sen nog steeds over een uitgebreid inlich
tingennetwerk in Zeeland met verschillen
de eenheden en informanten. Vooral voor
malige Britse inwoners in Vlissingen staan
op de betaalrol. Tijdens zijn bezoek aan de
Scheldestad, in mei 1810, laat Napoleon -
Bonaparte huiszoekingen verrichten. Meer
dere verdachten worden gearresteerd en
naar Parijs overgebracht. Zonder vorm van
proces zitten zij maanden vast. Om het ver
keer met het buitenland in het vervolg be
ter te controleren worden nog in datzelfde
jaar de Douanes Impériales ingezet. Ande
re maatregelen, zoals de invoering van de
cartes de sureté, moeten het toezicht op
het binnenlandse verkeer verscherpen,
Zodra de prefect in Middelburg over
de Engelse landing van juli 1812 in
kennis wordt gesteld, treft hij maat
regelen. Hij laat een onderzoek instellen
naar het optreden van Janis Janisse Roelse,
de 52-jarige burgemeester van Westkapelle
Binnen en vaardigt een opsporingsbevel
uit naar de twee Engelse spionnen. In het
Zeeuws Archief bevindt zich een dossier,
met de titel: 'Engelse verkenningen en
vlootbewegingen, juli 1812-december 1813'.
Daarin tref ik de signalementen van de
'verspieders' aan. Beide mannen zijn tus
sen de 35 en 38 jaar oud, van wie de een Ni-
chelson zou heten en de ander Smitches.
Volgens het dossier zou de laatste het ei
land alweer verlaten hebben met een
smokkelschip. De ander is nog spoorloos.
Wel worden in de nacht van 19 op 20 juli
acht mannen opgepakt die op de Middel
burgse Vismarkt liggen te slapen. Uit de
verhoren blijkt al snel dat zij niets met de
Engelse sabotageactiviteiten - die mogelijk
als afleidingsmanoeuvre dienden - te ma
ken hebben. Sommigen zijn werkloos en
hebben geen geld. De anderen komen van
buiten de stad en kunnen zich geen over
nachting in een herberg veroorloven
Het onderzoek naar de burgemeester van
Westkapelle wordt begin augustus afge
rond en daaruit blijkt dat Roelse al vijftien
minuten na de landing daarvan op de
hoogte was. De maire van Westkapelle Bui
ten, want het plaatsje bestond toen nog uit
twee gemeenten, zou dat hebben ver
klaard. Op 9 augustus 1812 bericht het
Staatkundig dagblad van het Departement
der Zuiderzee dat de burgemeester van
Westkapelle Binnen is geschorst en dat de
adjunct zijn functie zal waarnemen tot dat
die post zal zijn vervuld. Volgens de verkla
ring kon 'Roelse 'geen gegronde reden ter
verschooning van zijn gedrag bijbrengen'
en verdient 'een ambtenaar die zich aan
eene zoodanige nalatigheid schuldig maakt
niet het vertrouwen, daar hij meede is ver
eerd'.
Nog geen week later volgt een niéu
we Engelse landing. Ditmaal bij
fort Den Haak, dezelfde landings
plaats nabij Veere van de omvangrijke En
gelse amfibische expeditie van 1809. Daar
worden in de nacht van 15 op 16 augustus
vier Engelse spionnen aan land gezet, waar
van er één al snel in de kraag wordt gevat.
Er volgt direct een groot opsporingsbevel
voor alle burgemeesters van Walcheren.
Geschrokken door de maatregel die de pre
fect eerder heeft getroffen tegen hun colle
ga Roelse, haasten de burgemeesters zich
om hun ijver te tonen. Herbergen worden
doorzocht en vreemdelingen worden on
dervraagd. De burgemeester van Melislcer-
ke gaat nog een stapje verder en laat alle
huizen in het dorp doorzoeken. Elders
worden waarschuwingen verspreid met de
mededeling dat 'een iegelijk' die een schuil
plaats 'aan deese verspieders' verleent zich
schuldig maakt aan heulen met de vijand
en bestraft zal worden op 'medepligtig aan
verspieding'. Alle burgemeesters rapporte
ren binnen twee dagen aan de prefect in
Middelburg. Alleen Johannes Minderhout,
maire van Hoogelande, bericht pas op 26
augustus. Hij schrijft dat hij het opsporings
bevel van 19 augustus pas op 25 augustus
'des middags te 12 uuren ontfangen heeft',
waarop hij dadelijk alle ingezetenen van
het dorp heeft geïnformeerd. Of de drie
Engelse spionnen uiteindelijk zijn gepakt,
is onduidelijk. Vermoedelijk niet, want in
de stukken wordt daar niets over vermeld.
Ruud Paesie is maritiem historicus, auteur van
o.a. Zeeuwse kaarten voor de VOC en Lorren-
drayen op Africa.
1' -sri.
ore*,,. Th
Briefhoofd Vlissingen, 1812.
