Michelle Martin, de
ex van moordenaar
Marc Dutroux,
komt in België
vervroegd uit de
gevangenis. Hoe zit
het in Nederland
met het vrijlaten
van misdadigers
voordat hun straf
erop zit?
door Wilma de Cort en Niek Opten
beeld Mark Reijntjens
In België is de verbijstering
groot nu Michelle Martin
(52) vervroegd haar verblijf
in de gevangenis mag ver
ruilen voor een kloosterle
ven. Dertig jaar cel kreeg ze
als helpster van Mare Dutroux. Hij
ontvoerde en verkrachtte zes meis
jes, van wie vier het niet overleef
den. Maar op de helft van haar
straf mag de gelovige Martin, die
Dutroux niets in de weg legde,
naar de nonnen, zo heeft een Bel
gische rechter bepaald.
Dat gevangenen hun straf niet hoe
ven uitzitten en eerder vrijkomen,
lijkt geen gunst meer maar een
recht. Een coulance die slachtof
fers en soms de samenleving met
afschuw vervult. Toch heeft onge
noegen hierover de laatste jaren in
Nederland wel het een en ander
veranderd, zegt Henny Sackers,
hoogleraar strafrecht aan de Rad
boud Universiteit in Nijmegen. De
regels zijn strenger geworden.
„Tot een paar jaar terug was het
een automatisme dat langgestraf
ten vrijkwamen zodra ze er twee
derde van hun straf op hadden zit
ten. Dat is niet meer zo. Het is aan
voorwaarden verbonden."
Het vroeger vrijlaten van gevange
nen is eind negentiende eeuw in
veel landen ingevoerd om te voor
komen dat een gedetineerde na ja
ren opeens met een tas kleren bui
ten stond, niet met de grote over
gang kon omgaan en ras weer in
de fout ging. In Nederland werd
de mogelijkheid van vervroegde
vrijlating in 1886 ingevoerd op
voorwaarde dat minstens drie
kwart van de straf was uitgediend.
In 1970 was de praktijk dat 90 pro
cent eerder naar huis ging.
Sindsdien zijn er allerlei aanpassin
gen geweest, met als belangrijk
keerpunt het jaar 2008. Sindsdien
worden voorwaarden gesteld als
een gevangene eerder de poort uit
gaat. Bijvoorbeeld: dat hij of zij
geen alcohol mag drinken of drugs
gebruiken, een gedragstraining
moet volgen, zich op gezette tij
den moet melden of niet in de
woonplaats van een slachtoffer
mag komen. Meerdere partijen ad
viseren hierover.
De reclassering houdt toezicht dat
de gevangene zich eraan houdt.
Wie zich in de gevangenis mis
draagt, verspeelt zijn recht op eer
dere vrijlating. Dit leidt, aldus straf-
rechtgeleerde Sackers, tot een be
trekkelijk nieuw fenomeen. „Gede
tineerden die in de gevangenis een
disciplinaire straf hebben gekre
gen, schakelen een advocaat in.
Niet omdat ze twee weken in af
zondering zitten en hun tv kwijt
zijn, maar omdat ze de kans op
eerdere vrijlating willen waarbor
gen. Zo worden gevangenisdirec
teuren gedwongen om de schuld
van een gedetineerde te bewij
zen."
Twee gevangenen straffen omdat
er op hun gedeelde cel drugs zijn
gevonden, ongeacht wie de verdo-
'Gedetineerden laten zich
vroegere vrijlating niet
zomaar afpakken'
vende middelen binnenhaalde,
daar komt een gevangenisdirec
teur niet mee weg. Gedetineerden
eisen meer bewijs want ze willen
zich de vroegere vrijlating niet zo
maar laten afpakken."
Geweldsdelicten en andere misdra
gingen komen veel voor in de ge-
