Hardlopen als de nieuwe religie
m
ezondheid 139
gr
maandag 30 juli 2012
MrSPKK/SSSKSKSBSK
De beweeghype dreigt door te slaan, vindt hoogleraar Klasien Horstman. „Er is vrijwel geen argument om niet te bewegen dat nog op enig respect kan rekenen." foto Crestoc
Te weinig bewegen is net zo schade
lijk als roken, stelden onderzoekers
kortgeleden in het gezaghebbend
medisch tijdschrift The Lancet.
Campagnes proberen mensen te ver
leiden vaker te sporten. De groeien
de aandacht voor beweging is goed,
maar heeft ook schaduwzijden.
door Aaldert van Soest
Dertig minuten bewegen per dag,
beweegkriebels voor kinderen,
beweegkuur voor risicopatiënten,
beweegmaatje, beweegmeter,
lunchbewegen en gezellig bewegen voor de
niet zo gemotiveerden. Klasien Horstman,
hoogleraar filosofie van de publieke gezond-
heid in Maastricht, somde dit lijstje op in
een artikel over de moraal van meer bewe
gen. Bewegen wordt steeds meer een bewijs
van goed leven, constateerde ze. „Door te be
wegen, demonstreert iemand een goed bur
ger te zijn, die voldoet aan de publieke
norm dat mensen zelf verantwoordelijkheid
moeten nemen voor hun gezondheid."
Onlangs trok een artikel in het wetenschap
pelijk tijdschrift The Lancet de vergelijking
tussen weinig bewegen en roken. Niet bewe
gen is net zo dodelijk als roken, stelden de
onderzoekers. Is meer bewegen het nieuwe
stoppen met roken? Nancy Poiesz van het
Nederlands Instituut voor Sport en Bewe
gen (NISB) durft dat niet te zeggen. „Je ziet
wel een toenemende focus op bewegen, ter
wijl een aantal jaren geleden de aandacht
veel meer op roken was gericht", zegt ze.
„Wij hopen dat die toegenomen aandacht
ook zal leiden tot daadwerkelijk meer licha
melijke activiteit. Net zoals de aandacht
voor de schadelijke gevolgen van roken
heeft geresulteerd in minder rokers."
Dat bewegen gezond is, bestrijdt niemand.
Toch dreigt de beweeghype door te slaan,
vindt Horstman. „Er is vrijwel geen argu
ment om niet te bewegen dat nog op enig
respect kan rekenen. 'Kan niet' is gelijk aan
'wü niet' en 'wil niet' is 'deugt niet'."
Er is volgens Horstman een gerede kans dat
de beweeghype resulteert in beweegdwang.
Ze relateert dat aan het vacuüm dat de secu
larisering heeft achtergelaten. „Hardlopen is
de nieuwe religie en Paul Rosenmöller de
hogepriester."
Jan Hoogland, bijzonder hoogleraar christe
lijke filosofie in Twente, spreekt van een ge-
zondheidscultus en constateert dat zaken
als bewegen steeds meer moreel geladen
zijn. „Vroeger was moraal een opvatting
over goed leven, meestal op basis van een
godsdienstige overtuiging. Daarin speelde
matigheid een rol en was onmatig eetgedrag
dus wel afkeurenswaardig. Tegenwoordig is
moraal steeds meer een middel om een be
paald doel te bereiken. Gezondheid is zo'n
doel geworden. Wat daaraan bijdraagt, is
goed. Iets doen wat schadelijk is voor je ge-
Overgewicht
zondheid geldt als moderne zonde."
Aan die houding kleven een aantal gevaren,
vindt Hoogland. „Het kan stigmatiserend
werken voor groepen met gezondheidspro
blemen als overgewicht of een verslaving.
Dikke mensen zijn zichtbare zondaars. Als
daar veel nadruk op ligt, kan dat zelfs nieu
we ziektebeelden in het leven roepen, zoals
anorexia. Ik voer geen pleidooi voor onge
zond leven, maar je kunt ook op een onge
zonde manier met gezondheid bezig zijn."
Tegen roken is de afgelopen decennia veel
beleid ontwikkeld: hoge accijnzen, waar
schuwingen op pakjes sigaretten en een
rookverbod. Het is volgens Hoogland lasti
ger zoiets toe te passen op bewegen, omdat
iets nieuws doen ingrijpender is dan stop
pen met iets wat overbodig is.
Toch acht hij denkbaar dat verzekeraars en
werkgevers zich meer gaan bemoeien met
de individuele levensstijl van mensen, met
het doel hun gezondheid te bevorderen.
NISB-woordvoerder Poiesz vindt niet dat je
mensen kunt opleggen te bewegen. „Uitein
delijk blijft het een individuele keuze. Ons
Zo'n 6,5 miljoen Nederlanders hebben matig
of ernstig overgewicht, ruim 40 procent. Be
gin jaren tachtig was 27 procent te zwaar. In
de periode 2009-2011 kampte 10 procent
met ernstig overgewicht.
Van de kinderen en jongeren van 4 tot 20 jaar
had in die periode bijna 11 procent matig
overgewicht. In de jaren tachtig: zo'n 7 pro
cent. Het aandeel kinderen met ernstig over
gewicht nam niet veel toe en ligt op circa
2,5 procent. Ernstig overgewicht bij volwasse-
nen nam juist sterk toe, van ruim 5 procent
tot bijna 12 procent. Matig overgewicht bij
volwassenen nam eveneens toe, van 28 naar
36 procent.
Vanaf 20 jaar groeit het aandeel mensen met
overgewicht snel, van de mannen boven de
40 heeft meer dan de helft overgewicht. Bij
vrouwen loopt overgewicht wat geleidelijker
op. Ernstig overgewicht komt bij oudere vrou
wen juist wat vaker voor dan bij oudere man
nen.
Ook hebben steeds meer Nederlanders een
te grote buikomtrek. In de categorie mannen
van 30 tot 70 jaar heeft 27 procent te veel
vet op de buik (omtrek 102 centimeter of
meer). Bij vrouwen is dat 39 procent (omtrek
88 centimeter of meer). In de leeftijdsklasse
tussen 30 en 70 jaar is van de mannen 60 pro
cent te zwaar, van de vrouwen 44 procent.
Bronnen: Centraal Bureau voor de Statistiek
(CBS) en Rijksinstituut voor Volksgezondheid en
Milieu (RIVM)
doel is mensen te stimuleren. Ik kan me wel
overheidsbeleid voorstellen op dit gebied,
zoals voldoende sportvoorzieningen in de
buurt en verplichte gymlessen op scholen.
De regering is niet zo lang geleden een cam
pagne gestart voor sport en bewegen in de
buurt, waarin ook de NISB een grote rol
heeft. We werken daarin onder meer met
buurtsportcoaches. We willen de bood
schap afgeven dat bewegen gezond is en
ook heel leuk kan zijn."
reageren?
gezondheid@wegener.nl
Het onderzoek
Te weinig beweging is de oorzaak van 9 pro
cent van de gevallen van vroegtijdig overlij
den, bijna net zo veel als het aantal mensen
dat overlijdt door roken. Dat blijkt uit het on
derzoek waarover The Lancet publiceerde.
Volgens de onderzoekers is er overtuigend be
wijs dat te weinig beweging de kans vergroot
op ernstige ziekten als bepaalde hart- en vaat
ziekten, diabetes type 2 (lichaam kan niet
meer zelfde bloedsuiker regelen) en borst
en darmkanker.
Wereldwijd, schatten de onderzoekers, wordt
6 procent van hart- en vaatziekten die voort
komen uit vernauwingen van bijvoorbeeld
kransslagaders, veroorzaakt door fysieke inac
tiviteit. Dit percentage varieert van 3,2 pro
cent in Zuidoost-Azië tot 7,8 procent in het
oostelijke Middellandse Zeegebied.
Te weinig beweging veroorzaakt ook 7 pro
cent van de gevallen van diabetes type 2,
10 procent van de gevallen van borstkanker
en 10 procent van de .gevallen van dikkedarm-
kanker.
Bij voldoende beweging neemt volgens-de
onderzoekers de levensverwachting van de
wereldbevolking met gemiddeld 0,68 jaar
toe.
