gezondheid 117
zaterdag 14 juli 2012
Met sterke MRI-scanners kan diep
in het menselijk brein worden
gekeken. In Maastricht maken
neurowetenschappers zich op om
met een van de sterkste scanners
ter wereld te gaan werken.
door Froukje Wattel
illustratie Mark Reöjinitjens
Gedachten lezen is een langgekoes
terde wens van mens en weten
schap. Hoeveel gedachten heeft
een mens per dag eigenlijk? De
schattingen lopen uiteen van 40.000 tot
60.000 tot nog veel meer. Variërend van
waar zijn mijn sokken? tot hoe lossen we
het in Syrië op? en alles daar tussenin.
Om die gedachten te kunnen lezen, moet
de computer ze eerst opslaan. Al zijn er veel
gedachten die zich herhalen, toch lijkt het
ondoenlijk alle mogelijke menselijke gedach
ten in een computermodel onder te bren
gen. Mede omdat ieders hersenen net even
anders zijn, zodat dezelfde hersenactivitei-
ten bij twee mensen er verschillend uitzien.
Maar goed, ooit dacht de mens ook dat de
wereld plat was en er nooit een mens op de
maan zou lopen. Als gedachten lezen over
vijftig jaar mogelijk blijkt, willen we niet bij
degenen horen die dat onmogelijk achtten.
Dus hoe werkt gedachten lezen? Leg een
proefpersoon in een sterke MRI-scanner,
laat hem aan voetbal denken en daarna aan
zijn vakantie. De scanner meet de bijbeho
rende hersenactiviteiten, die elk een eigen
patroon hebben. Denkt de proefpersoon
daarna aan één van deze dingen, dan blijkt
uit vergelijking met de eerste MRI welke
van de twee dat is.
Maar wat hebben we aan die wetenschap?
Weinig, volgens arts en filosoof Bert Keizer,
die opmerkt dat we het beter gewoon aan
de proefpersoon kunnen vragen. In zijn
boek Waar blijft de ziel toont hij zich niet
onder de indruk van hersenscans en 'de on
uitroeibare illusie dat je daarop kunt zien
wat iemand denkt'. Volgens hem zou 'het
opstellen van een breinkaart een plaat
jesboek opleveren met aan de ene kant mil
jarden fMRI's (functionele MRI) en aan de
andere kant de bijbehorende gedachten zo
als door de breinbewoner gerapporteerd'.
Toch worden er miljoenen geïnvesteerd in
steeds sterkere scanners, bijvoorbeeld voor
het Brains Unlimited Project, een nieuw sta-
te-of-the-art scancentrum in Maastricht. Dit
jaar kwamen daar een 'gewone' (3 Tesla,
eenheden van magnetische fluxdichtheid)
MRI-scanner en een scanner met een sterk
te van 7 Tesla (een 'gewone' scanner heeft
meestal een 1,5 Tesla sterk veld). Volgend
jaar komt daar een scanner met sterkte 9,4
Tesla bij, de vierde ter wereld in zijn soort.
„Een sterkere scanner is als een betere mi
croscoop, je ziet meer details en connecties
in de hersenen", is de uitleg van directeur
Soorten hersenscans
Ross McLennan. „Onderzoekers kunnen
daarmee beelden met zeer hoge resolutie
maken, waarop goed te zien is hoeveel
bloed en zuurstof er naar verschillende her-
sengebieden gaan als die actief zijn. Ook
kunnen we de hersenstructuur en eventue
le hersenschade beter zien. Veel ziekten heb
ben hun oorsprong in de hersenen, zoals
epilepsie, beroerte, hersentumoren, Alzhei
mer en MS. We willen weten of we die ziek
ten vroeg kunnen opsporen en remmen."
Een andere mooie toepassing is software
voor gehandicapten, die met hun gedachten
een computermuis kunnen besturen. Zo
kunnen ze communiceren met hun omge
ving of robotarmen of joysticks bedienen.
Ook economen en marketeers zijn geïnteres
seerd in hersenscans. Neuromarketing heet
dat en dan gaat het vooral om besluitvor
ming van het type: welke auto koopt ie
mand of welke verpakking slaat het beste
aan.
„Neuromarketing gebruikt daarvoor een
scanner in plaats van een proefpersonenpa-
nel", zegt McLennan. „Mensen weten vaak
niet hoe en waarom ze beslissen tot aan
koop, Maar een MRI-scan liegt niet. Die laat
zien welke pleasure areas in de hersenen op
lichten, ook al denk je zelf iets anders. Beslis
sen is een complex proces, waarbij veel her-
sengebieden oplichten. Als we begrijpen
hoe dat in normale situaties werkt, kunnen
we misschien ontdekken waarom het bij
sommigen misgaat, zoals bij verslavingen."
«reageren?
gezondheid@wegener.nl
Voor hersenonderzoek bij levende patiënten
worden diverse soorten scans gebruikt:
CT-scan (Computer Tomografie): röntgenstra
len worden door de hersenen en door een
computer tot zwart-witbeelden verwerkt.
PET-scan (Positron Emissie Tomografie): ge
kleurde afbeeldingen van hersenactiviteit na
het inspuiten van markeerstoffen.
9 EEG (Elektro-encefalogram): elektroden wor
den (met een soort badmuts) op het hoofd
geplaatst om de elektrische signalen aan de
oppervlakte van de hersenen te meten.
MRI-scan (Magnetic Resonance Imaging): de
patiënt ligt in een magneetveld. Een
fMRI (functionele MRI) beeldt veranderingen
in de bloedstroom in de hersenen af.
MEG (Magneto-Encefalogram) geeft heel pre
cies hersenactiviteit met honderden sensoren
die magnetische activiteit meten.
Scantechnieken: www.hersenstichting.nl
9 Bert Keizer - Waar blijft de ziel.
Uitgeverij Lemniscaat, 7,95 euro.
Ook virus betrokken
bij ontstaan huidkanker
Naast overmatig zonnen kan huid
infectie met bepaalde humaan pa-
pillomavirussen (HPV) betrokken
zijn bij het ontstaan van plaveisel-
celcarcinoom, de meestvoorko-
mende huidkanker, stelt onder
zoek. Hoe HPV aan het ontstaan
van huidkanker bijdraagt, is onbe
kend. Andere typen HPV zijn be
trokken bij het ontstaan van baar
moederhalskanker en wratten.
http://bit.ly/MAEj5g
Overgewicht blijkt
gunstig bij hartfalen
Mensen met hartfalen (hartspier
mist voldoende kracht om bloed
rond te pompen) hebben voor
deel bij overgewicht en/of een for
se buik. Zij lopen een kleinere
kans te overlijden of een hart
transplantatie nodig te hebben,
blijkt uit gegevens van ruim 2.700
mensen met hartfalen. Pas op:
overgewicht is wel risicofactor
voor ontwikkeling van hartfalen!
http://bit.ly/LR7KhU
Meer bewegen betekent
minder last van opvliegers
Last van opvliegers? Ga wat meer
bewegen! Dit advies lijkt in eerste
instantie vreemd, want van licha
melijke inspanning krijg je het
juist warm. Toch hebben vrou
wen in de overgang minder last
van opvliegers naarmate ze meer
lichamelijke beweging hebben.
Dat concluderen Amerikaanse we
tenschappers uit een onderzoek
onder 121 vrouwen.
http://bit.ly/Rjp53l
Ook vruchtwater kan
stamcellen opleveren
Vruchtwater bevat cellen die vrij
makkelijk zijn te prikkelen, zodat
ze zich gedragen als stamcellen.
Met gedoneerde vruchtwatercel
len kunnen daarom mogelijk aller
lei ziektes worden genezen. Met
150 verschillende donoren van
vruchtwatercellen kan voor bijna
40 procent van alle mensen een
stamceltype worden gevonden
dat niet tot afstoting leidt.
http://bit.ly/MTS2mg
Multiple-sclerosepatiënt
heeft baat bij botox-injectie
Multiple-sclerosepatiënten kun
nen baat hebben bij injecties met
botuline toxine (botox), om hin
derlijke spiertrillingen te vermin
deren. Botox vermindert een paar
maanden de spiertrillingen, waar
door de patiënt beter schrijft of
loopt, blijkt uit Australisch onder
zoek. De botox-injectie is geen ge
nezing, het onderdrukt de gevol
gen van de ziekte tijdelijk.
http://bit.ly/N8CtTI
