verhaal
Foto's roepen
veel vragen op
Job Ridderhof vertelde
familie nooit over Indië
'Het zou goed zijn als de foto's aanleiding zijn om alsnog die hele periode woensdag njuii 2012
diepgravend uit te zoeken, zoals onlangs is bepleit.' 11
Adrie Roding, archivaris van de gemeente Enschede
door Gerard Lage Venterink
Ze zijn tussen kiekjes van het
'gewone' soldatenleven ge
plakt. Militairen op een veran
da, rustend op een grote
steen of op verlof in de grote stad. En
dan ineens twee plaatjes, amper acht
centimeter hoog, van wat mogelijk exe
cuties zijn in voormalig Nederlands-In-
dië tijdens de 'politionele acties'.
Het zijn twee foto's waar historici in
Nederland soms zestig jaar op hebben
gewacht. En toch roepen ze voorlopig
vooral vragen op, vindt Adrie Roding,
archivaris van de gemeente Enschede.
„Je ziet drie mannen in een. greppel
met stofwolkjes. Het lijkt de inslag van
kogels, een executie. En op de volgende
foto zie je meer mensen in een greppel
die waarschijnlijk dood zijn met in de
verte twee Nederlandse soldaten. We
weten niet waar en wanneer het was
en we weten niet wie de mogelijke exe
cutie uitvoerde. De foto's zijn één grote
roep om onderzoek. Het zou goed zijn
als ze de aanleiding zijn om alsnog die
hele periode diepgravend uit te zoeken,
zoals het NIOD en anderen onlangs
hebben bepleit. Nu zijn er bovendien
nog ooggetuigen in leven."
Roding werd gisteren door de landelij
ke media bijkans onder de voet gelo
pen, nadat de Volkskrant meldde dat in
het Enschedese archief'het eerste beeld
van executies in Indië' was opgedoken.
Hij aarzelt, maar noemt die conclusie
uiteindelijk toch 'wel erg snel getrok
ken'. Ook omdat het NIOD de foto's
tot dusverre alleen maar op kopieën
heeft gezien. „De vraag bij deze foto's is
bovendien steeds weer: zie ik echt wat
ik denk te zien?"
Hij wijst op enkele andere opvallende
foto's in het album van Job Ridderhof.
Eentje toont twee aan elkaar gebonden
Indonesiërs. „Zijn dat gevangenen van
de Nederlanders of zijn het gevange
nen die net door de Nederlanders zijn
bevrijd? Of is er nog iets anders aan de
hand? En wat gebeurt er met hen? En
hier: foto's met mensen op een vracht
wagen. Het is een Srebrenica-achtig
beeld van mannen die weggevoerd wor
den. Maar is dat zo? Eigenlijk weten
nog heel weinig. Ook niet of de Ensche-
deër de foto's zelfheeft gemaakt of
zelfs maar bij het gebeurde aanwezig
was. De foto's in het album zijn moge
lijk later pas door hem gekregen of ge
ruild."
Roding zegt het ook om te voorkomen
dat de Enschedeër Ridderhof op voor
hand met Nederlandse oorlogsmisda
den in Indië in verband wordt ge
bracht.
De foto's die het debat over het Neder
landse optreden nu hoe dan ook nieuw
leven inblazen, waren al een jaar of
twee in het Enschedese archief. Ze za
ten in een fotoalbum dat door een vrij
williger van het archief- samen met
een kleiner album - tussen de rommel
van een zolderopruiming werd gevon
den. „Het klinkt raar, maar je wilt niet
weten hoe vaak wij op die manier aan
materiaal komen." Het archief besloot
de boeken te bewaren. „Omdat ze op
het eerste gezicht met foto's van fees
ten en vakanties een mooi beeld gaven
van het leven van een gewone Ensche
deër, die ook nog in Indië heeft geze
ten. Dat 'gewone leven' was en is de
waarde ervan voor ons."
Pas recent zag een onderzoeker tussen
honderden kiekjes de twee bijzondere
foto's, die nu de discussie over het Indi
sche verleden weer doen oplaaien.
door Lucien Baard en Hennie Talens
TT ob Ridderhof nam de kapperszaak
I aan de Lipperkerkstraat in Ensche-
I de over van zijn vader. Met zijn
I vrouw Niesje runde hij in de voor-
kamer van het woonhuis een goed
beklante dames- en herenkapsalon. Tot
hij te oud was en niet meer kon.
Karin Wellink schrikt er een beetje van
dat de foto's waar het hele land over
praat van wijlen haar oom zijn. Of hij
ooggetuige is geweest van de executie
van inlanders of de foto's zelfheeft ge
maakt? Of ze via-via heeft gekregen? Ze
weet het antwoord niet. Dat verhaal
heeft Ridderhof meegenomen in zijn
graf. „Ik weet wel dat hij in Indië is ge
weest, maar hij vertelde er nooit over.
Hij was toch al geen man van veel
woorden. Volgens mij had hij die tijd
voor zichzelf afgesloten. Je weet natuur
lijk dat er daar het nodige gebeurd is.
Maar dat hij getuige is geweest van exe
cuties, of daar foto's van had, daar wis
ten we in de familie niets van. Ik ben
perplex. Ik kan het hem jammer ge
noeg niet meer vragen."
Karin had niet veel contact met oom
Job. Uit de inboedel, nadat hij was over
leden, heeft ze zijn portemonnee met
zijn veteranenpas, een rijbewijs en wat
foto's bewaard. Op één plaat staat -ie in
uniform. „Ik wist niet wat ik met die
spullen moest, maar vond het zonde
om ze weg te laten gooien." Nu kijkt ze
er met meer interesse naar. Ze over
weegt de spullen aan het NIOD te
schenken.
Kapper Ridderhof is eigenlijk als een
wat eenzame man gestorven, zonder
veel vrienden. Een man die vooral veel
dronk, en rookte. Het echtpaar bleef
kinderloos. En de familiebanden waren
vertroebeld, nadat Job en zijn broer ru
zie hadden gekregen. Waarover is on
duidelijk. Dat de kapper was overleden,
zou een deel van de familie pas veel la
ter horen. Andere familieleden weten
amper iets over hem te vertellen.
Ridderhof heeft overbuurman Johnny
Franke wel eens wat foto's laten zien
uit Indië. „Niet die foto's. Hij vertelde
er verder niet veel over. Geen opzienba
rende zaken, dus al helemaal niet over
executies waar hij mogelijk getuige van
was. We spraken vooral over koetjes en
kalfjes."
zie onze website:binnenland
Fotodeskundige NIOD:
'Dit is een standrechtelijke executie'
Het album waarin de 'executie-foto's'
zaten, werd bij een zolderopruiming
gevonden.
(links) en een greppel met lijken tonen.
