Beeldenstorm
in Timboektoe
io graftombes
I
-1' }- ijwm
- Pili
r -
Radicale moslims
zijn in het Malinese
Timboektoe bezig
graftombes van
soefi-heiligen te
slopen. De wereld
kijkt vooralsnog
machteloos toe.
life
dinsdag 3 juli 2012
'SSSKztzsszsssescse&t
door Joep Trommelen
De vernietiging van
de beroemde
Boeddhabeelden
in Bamyan door
Afghaanse Tali
ban in 2001 staat
in het collectieve geheugen van de
wereld gegrift. Een soortgelijke
'beeldenstorm' voltrekt zich mo
menteel in het Malinese Timboek
toe.
Sinds dit weekeinde vernielen strij
ders van de naar verluidt aan
Al-Qaeda gelieerde rebellenbewe
ging Ansar Dine met spades en
pikhouwelen eeuwenoude graf
tombes van soefiheiligen. De strij
ders beschouwen die als afgoderij.
Volgens de islamitische wetgeving
(sharia) die Ansar Dine wil invoe
ren, mag een graf niet meer dan
een handlengte boven de grond
uitsteken; tombes zijn dus taboe.
Het vernielen van heilige plaatsen
van soefi's (een gematigde stro
ming binnen de islam) door radica
lere moslims is sinds de jaren twin
tig van de vorige eeuw regelmatig
aan de orde. Wahabieten en salafis-
ten moeten niets hebben van
meer gematigde stromingen bin
nen de islam, waaronder de
soefi's.
Ansar Dine heeft het niet alleen ge
munt op de tombes, maar dreigt
ook drie beroemde moskeeën te
vernietigen, waaronder een uit
1325. Ook zijn er in Timboektoe
700.000 oude documenten be
waard, die bijvoorbeeld over antie
ke wetenschap gaan.
Timboektoe (30.000 inwoners) is
bekend als 'de stad van de 333 heili
gen' en staat op de werelderfgoed-
lijst van de culturele VN-organisa-
tie Unesco, net als de reusachtige
Boeddha's in Bamyan ooit ston
den. Ook de tombe van Askia in
de stad Gao zou gevaar lopen.
Unesco sloeg vorige week al alarm
nadat de Beweging voor Eenheid
en Jihad in West-Afrika (Mujao)
Toearegstrijders had verslagen en
de macht in de regio in handen
kwam van verschillende groepen
extremistische islamisten, waaron
der Ansar Dine. Die houden zich
behalve met godsdienst ook bezig
met roof, smokkel en ontvoerin
gen. In november vorig jaar is in
Timboektoe nog een Nederlander
ontvoerd.
Het noorden en oosten van Mali
(twee derde van het land) zijn
sinds april in handen van opstan
delingen die de regeringstroepen
hebben verdreven. Toearegs van
de MNLA-rebellen willen er een
onafhankelijke staat vestigen. Ze
zijn zwaarbewapend zuidwaarts
naar Mali getrokken na de val van
het regime van Kaddafi in Libië.
De Toearegs vochten aan de kant
van de Libische dictator. Ze stre
ven al langer naar een eigen staat
in MalL Omdat ze niet langer in Li
bië konden blijven, waagden ze
een kans om de macht in een deel
van Mali over te nemen en hun
oude droom waar te maken.
Diverse islamistische groeperingen
Mevrouw Buktu
Timboektoe werd gesticht in de elf
de eeuw en was eeuwenlang een
belangrijke plaats, zowel op het ge
bied van de handel als religie en
wetenschap.
De naam dankt de stad aan de
oude vrouw Buktu, die volgens de
overlevering op een kruispunt van
handelswegen een kamp opsloeg:
'tim' betekent 'plaats van...'.
Meest opvallende bouwwerken
zijn de drie moskeeën opgetrok
ken uit leem. De grootste is
de Djingareyber-moskee uit 1325.
De minaret domineert nog steeds
het oude centrum. Opvallend zijn
de houten balken die uit de toren
steken, die bouwvakkers als steiger
gebruiken bij restauraties. Als het
regent in Timboektoe, dan giet het
meestal zo hard dat het water het
lemen gebouw aantast. In eenzelf
de stijl zijn de Sankore-moskee (uit
1582) en de Sidi Yahia-moskee
(1400) gebouwd.
Naast de drie godshuizen staan er
op de werelderfgoedlijst van Unes
co zestien mausolea en kerkhoven.
Tegenwoordig is toerisme de be
langrijkste inkomstenbron van de
stad. Westerlingen komen er ech
ter nauwelijks meer.
hebben zich in het voetspoor van
de Toearegs in het gebied genes
teld en proberen er nu de macht
over te nemen. Steeds vaker zijn er
gewapende confrontaties tussen
Toearegs en islamisten.
Ansar Dine kreeg het noorden van
Mali in handen na de Toearegs te
hebben verjaagd. Die hebben te
weinig geld om hun strijd te blij
ven voeren, geen echte strategie,
noch internationale steun.
In Timboektoe geldt inmiddels de
sharia. Vrouwen mogen niet meer
alleen op straat, tv-kijken is verbo
den. De scholen zijn wel open
maar jongens en meisjes krijgen af
zonderlijk les.
De 21 landen-die lid zijn van de
Werelderfgoedcommissie hebben
er vorige week bij de Afrikaanse
Unie en de internationale gemeen
schap op aangedrongen de tombe
van Askia en Timboektoe op de
lijst van bedreigd werelderfgoed te
zetten en de culturele schatten te
beschermen. De buurlanden van
Mali worden opgeroepen niet mee
te werken aan smokkel van of han
del in deze schatten.
Hoofdaanklaagster Fatu Bensouda
van het Internationaal Strafhof
van de VN waarschuwt Ansar Di
ne: „Mijn boodschap aan degenen
die bij deze criminele handelingen
betrokken zijn, is duidelijk: stop
de vernietiging van de religieuze
gebouwen nu. Dit is een oorlogs
misdaad."
Ook de vleugellamme regering
van Mali, die alleen het zuiden
nog controleert, veroordeelt de ver
nielingen. Maar de rebellen halen
hun schouders op. „Allah is groot.
Dit is allemaal haram (verboden
door islam). Wat is de Unesco?",
zegt een woordvoerder van Ansar
Dine.
Een inwoner van Timboektoe, Ali
Yattara, laat persbureau AP weten
dat de bevolking van Timboektoe
de vernietiging van de graven niet
zomaar zal pikken. „De jeugd van
Timboektoe bereidt zich voor om
de ontheiliging van de graven van
onze heiligen te wreken. Tegen de
wapens van de islamisten vechten
wij met stokken en stenen."
Frankrijk, voormalig kolonisator
van Mali, veroordeelt de 'bewuste
verwoesting'. En Irina Bokova, di
recteur van Unesco, roept Ansar
Dine op de 'vreselijke en onom
keerbare' vernieling te staken.
iW.'ï! «HUfcejSï 1
-
'Tegen de wapens van
de islamisten vechten wij
met stokken en stenen'
De van leem gebouwde Sankore-moskee in Timboektoe staat er nog.
