De weldaad van extreme kou
gezondheid 119
maandag 18 juni 2012
Bij rugklachten of stijve spieren gaan de gedachten al
snel uit naar de weldadige warmte van een heet bad of
de sauna. Maar juist extreme kou kan het lichaam een
enorme opkikker geven. „Koude heeft meer te bieden
dan mensen denken."
door Ingrid Beckers
Jezelf onderdompelen in een ijsbad of
sauna met temperaturen tot ver onder
nul: dat is wellicht niet het eerste wat
bij je opkomt als je aan wellness
denkt. Maar in die wereld is koudethe-
rapie een van de trends voor de ko
mende jaren. Kou zou de bloedcirculatie sti
muleren, ontstekingen remmen en boven al
les een uitstekende pijnstiller zijn. Wat er al
lemaal mogelijk is op dit gebeid? De zaken
op een rij.
Ijs- of koudeluchtmassage
Wat doe je als eerste als een kind met zo'n
klein, kwetsbaar vingertje - auwauwauw -
tussen de deur komt? Juist, zo snel mogelijk
een ijskoude straal water erop. Cryotherapie
- therapeutisch gebruik van kou - is zo oud
als Methusalem. Fysiotherapeuten passen al
jaren ijsmassages of zogenoemde coldpacks
(kunststof kussentje gevuld met gel) toe om
herstel van acute blessures te bevorderen.
Jeffrey Jansen, sportfysiotherapeut en be
stuurslid van de Nederlandse Vereniging Fy
siotherapie in de Sportgezondheidszorg,
legt uit waarom: „Kou zou de bloedvaten
vernauwen, waardoor zwelling en vochtop
hoping minder wordt. Althans, dat wordt
verondersteld. Want onderzoek wijst uit dat
deze effecten van koudetherapie niet aan
toonbaar zijn. Het enige wat wetenschappe
lijk echt vaststaat rond cryotherapie, is dat
ijs of koude lucht een pijnstillend effect
heeft. Daar kun je na een behandeling uren
profijt van hebben."
De fysiotherapie past koudetherapie daar
om standaard toe bij acute blessures door
sport of ongevallen en bij chronische pijn-
klachten, bijvoorbeeld door reuma of artro
se. Er zijn fysiotherapeuten die koude lucht
gebruiken in plaats van ijs of coldpacks.
„Koude, droge lucht is minder agressief voor
de huid dan ijs en zou ook een diepere wer
king hebben", zegt Jansen.
IJsmassage is vaak een kwestie van zelfthera
pie. Na bezoek aan de fysiotherapeut krijg
je het advies blessures als een overbelaste
knie of een dikke enkel vijf keer per dag een
kwartier lang te koelen. Dat kan door een
washandje met ijsklontjes of een coldpack
op de zere plek te leggen of bewegen.
Ijsbad
De Nederlandse hockeyvrouwen doen het,
en sommige spelers van het Nederlands elf
tal. Steeds meer topatleten springen na het
sporten graag in een ijsbad. De eerste secon
den is het even rillen, maar ze krijgen er
wel wat voor terug. Zo zouden verzuring,
pijn, kleine ontstekingen en vermoeidheid
van de spieren sneller afnemen. Door de
kou trekken spieren samen waardoor afval
stoffen eruit worden geperst, luidt de theo
rie erachter. Zodra de sporter uit het bad
stapt, zuigen de spieren zich vol met vers
stromend bloed. Ook hier geldt: weten
schappelijk bewijs ontbreekt. Maar wat dan
nog? „Topsporters ervaren een ijsbad als
heel verkwikkend", weet fysiotherapeut Jan
sen. "En daar gaat het om: persoonlijk wel
bevinden. Als iemand zich er goed bij voelt,
werkt het ook." Het is natuurlijk wel een
heel gedoe, zo'n ijsbad. Schaatser Sven Kra
mer stapte in de voorbereiding naar de
Olympische Winterspelen in 2010 nog braaf
in een afvalcontainer vol ijsblokjes. Atleten
op weg naar de Zomerspelen in Londen
hebben het nu beter geregeld met de ijsba-
den van het bedrijf IcySolutions uit Delft.
Deze mobiele baden koelen water af tot el
ke gewenste temperatuur. IcySolutions
heeft zich afgelopen jaren ontwikkeld tot
specialist op het gebied van ijsbaden. Vol
gens mede-eigenaar Tarek Ghodar is de koel-
methQde het populairst in Engeland en
Duitsland. „Voetballers uit de eredivisie zijn
in deze landen vaak verplicht om na de wed
strijd een ijsbad te nemen. In Nederland la
ten coaches het meestal aan de atleten zelf
over." En als je geen prof bent, maar een ge
dreven recreant? Is het verstandig om zo nu
en dan thuis de kuip vol ijs te gooien? „Ik
zou het niet doen", zegt Jansen. „Als je te
gen overbelasting aan traint en weer snel na
een wedstrijd moet herstellen, heeft een ijs
bad zin. Na een gemiddelde inspanning zeg
ik: neem eerst een warm bad om te ontspan
nen en daarna: heerlijk slapen!"
Cryosauna
Bibberen in een sauna van -140 graden.
„Voor veel mensen is het zo nieuw, dat het
afschrikt", weet Diana Horemans. „Maar
kou heeft meer te bieden dan we denken."
Horemans opende een van de eerste Cryo
Sauna Centra in België. Op Nederlandse bo
dem is (nog) geen cryosauna te vinden. Bib
beren in de sauna is dan ook vooral popu
lair in Oost-Europese landen.
Oorspronkelijk komt cryotherapie uit Japan,
waar artsen kou als pijnstiller gebruiken bij
ontstekingsziekten als reuma en artrose. Na
dat een Duitse reumatoloog een vrieskamer
installeerde in zijn kliniek, kwam er meer
aandacht voor de cryosauna in het Westen.
De koude sauna werkt als volgt: je gaat
maximaal 3 minuten in een soort cilinder,
gevuld met cyrogeen gas van -140 graden.
Onderdompeling in die extreme koude
zorgt volgens kenners voor een reboundef
fect. Door de koude lucht komt het lichaam
in een thermische schok. Er komt een over-
levingsmechanisme op gang, waardoor het
bloed zich terugtrekt uit de ledematen en
naar alle vitale organen stroomt.
Eenmaal uit de sauna krijgt het lichaam een
gigantische boost en stroomt het bloed
weer met extra kracht door het hele
lichaam. Het gevolg: betere weerstand, meer
energie, minder ontstekingen en zwellin
gen. Extreme kou zou ook endorfme vrijma
ken, het gelukshormoon dat zorgt voor een
cold high, zoiets als de runners high die hard
lopers ervaren.
En last but not least, jawel: vrieskou werkt
ook tegen rimpels. Te mooi om waar te
zijn? Ook hier geldt: wetenschappelijk be
wijs ontbreekt. „De cryosauna geneest
niet", relativeert Horemans zelf „Je lichaam
wordt krachtiger en daardoor meer resistent
tegen pijn. Sommige artsen in het Antwerp
se verwijzen patiënten naar de vriessauna."
„In de eerste plaats voor sportblessures",
stelt Rudi Meganck, natuurgeneeskundig
arts. „Ik zie ook goed resultaat bij chroni
sche vermoeidheid na ziekte, pijnklachten
en stoornissen in de bloedsomloop."
Onder het mom 'baat het niet dan schaadt
het niet' stapte Helmut (61) vanwege hevige
gewrichtspijn een keer of 30 de vriessauna
in. „De eerste keer is even doorbijten, daar
na voelde ik me zowaar schitterend. De pijn
is niet volledig verdwenen, wel stukken min
der. Ik slaap beter en mijn levenskwaliteit is
verbeterd."
reageren?
gezondheid@wegener.nl
leeman
Hoeveel kou kan een mens verdragen? Wïm Hof, beter
bekend als The leeman, kan 1 uur, 44 minuten en 22 se
conden tot in zijn kin in een bak met ijsklontjes staan.
De Nederlander heeft diverse andere kouderecords op
zijn naam staan, zoals het lopen van een halve marathon
op blote voeten over ijs en sneeuw boven de Poolcirkel.
Hof denkt dat hij door koudetraining en -oefeningen
controle heeft over zijn autonome zenuwstelsel. Onder
zoekers van Universitair Medisch Centrum St. Radboud
in Nijmegen onderzoeken of dit klopt. Het staat wel vast
dat hij door jarenlange ademhaling- en koudetraining
zijn vermogen met kou om te gaan extreem verbeterde.
Ijs is niet alleen goed tegen een pijn
lijk oog, maar tegen tal van blessu
res. foto Koen Suyk/ANP
Ijs en kou helpt bij:
Pijnklachten als gevolg van artrose,
reuma, artritis.
Zwellingen.
Blauwe plekken.
Jicht (ontstoken gewricht).
Spierpijn.
Spit (pijn in de rug door
verkeerde beweging).
tennisarm.
