29 spectrum Ruim zestig jaar lang was Anna Lehnkering 'gewoon' dood. Tot haar nichtje Sigrid Falkenstein bij toeval ontdekt dat haar zwakbegaafde tante een van de 300.000 slachtoffers is geworden van de nationaalsocialistische 'euthanasie'. Zaterdag 16 juni 2012 door Aniniemar5e Haverkamp Anna Lehnkering. Dat was de naam die Sigrid Falkenstein intik te op Google in het najaar van 2003. Ze was op zoek naar genea logische informatie over haar oma. Ze belandde op een joodse website en vond daar een document met namen van ge handicapten die in de Tweede Wereldoorlog door de nazi's vermoord waren. Anna Lehnke ring uit het geboortejaar 1915 stond erbij. Dit was niet haar oma, maar een zus van haar vader met dezelfde naam. Falkenstein schrok. Ze wist niet beter dan dat 'tante Anna' op jonge leeftijd een natuurlijke dood gestorven was. „Ik belde mijn vader. Ook hij had geen andere gegevens. Zijn zwakbegaaf de zuster was vroeg in de oorlog'overleden in een instelling voor gehandicapten. Eigenlijk wist hij weinig van haar. Ze leek vergeten." Sigrid Falkenstein (66) vertelt het verhaal in To- pographie des Terrors, het in 2010 geopende Berlijnse expositiecentrum over de misdaden van de nazi's. Sinds haar digitale ontdekking in 2003, heeft de lang verzwegen massamoord op gehandicapten haar niet meer losgelaten. „Er bleek een dossier van Anna te liggen in het Bundesarchief, hier in Berlijn. Dat heb ik opge vraagd. Er stond in dat zij haar laatste jaren had doorgebracht in Bedburg-Hau, waar een van de grootste psychiatrische klinieken van Duitsland staat en stond. Daar begon mijn speurtocht naar het werkelijke verhaal." Falkenstein schreef meerdere malen naar Bed burg-Hau, net over de grens bij Nijmegen, met de vraag om informatie. Pas na lang aandringen ontving ze een briefje temg met de mededeling dat Anna op 6 maart 1940 van Bedburg-Hau naar de inrichting Grafeneck bij Stuttgart was verlegt:, waar ze op 23 april 1940 verstarb. „De for mele toon en woordkeuze vond ik schokkend", zegt de Berlijnse. „Verlegen en versterben maske ren wat er werkelijk gebeurde. Als ik me er niet al verder in had verdiept, had ik kunnen den ken: ach een triest verhaal, streep eronder." Sigrid Falkenstein was inmiddels bekend met de praktijk van de nationaalsocialistische eutha- nasiefilosofie. Artsen en wetenschappers waren op voorspraak van Hitler in 1939 in het geheim begonnen met het vergassen van gehandicap ten en zieken. Het idee erachter was dat gene tisch onvolkomen mensen de zuiverheid van het Arische ras bedreigden. Bovendien kostte de zorg te veel geld en brachten de zwakkeren geen geld in het laatje omdat ze niet werkten. Ze kregen het stempel lebensunwert. In oorlogs tijd konden de bedden die deze groep bezet hield beter gebruikt worden voor het oplappen van soldaten. Ontsteld nam Falkenstein opnieuw contact op met Bedburg-Hau. Daar kreeg ze stellig de in druk dat de instelling de hele geschiedenis, on der het tapijt wilde vegen. Tot op de dag van vandaag worden er psychiatrisch patiënten ver pleegd. „Ze wilden het eigen nest niet bevuilen, denk ik." Maar de voormalige onderwijzeres wist uitein delijk toch meer informatie over Anna los te peuteren. Anno 2012 haast ze zich te zeggen dat de houding van de kliniek in Bedburg-Hau de laatste jaren is veranderd. Er kwam een andere directrice die wel geloofde in volledige open heid. En de nieuwe burgemeester van het dorp betuigde Sigrid Falkenstein schriftelijk zijn steun. De Berlijnse riep een website gegen das verges sen in het leven. Hierop beschreef ze het ver haal van Anna en bepleitte ze een gedenksteen voor alle 'Anna's' die nooit een gezicht hadden gekregen. Ze bleef politici aanschrijven en zocht media-aandacht waar ze kon. Waarom liet Fal kenstein, die bijna met pensioen mocht, het on derwerp niet rusten toen ze het geheim van haar tante eenmaal ontrafeld had? Deels uit een diepe verontwaardiging, zegt ze. De toon van het briefje, het feit dat de namen van de slachtoffers uit Bedburg-Hau niet in het gedenkboek van de inrichting Grafeneck ston den.. „Maar ook omdat ik zelf in Berlijn woonde en al die tijd niets had geweten van de massa moord die nota bene in mijn eigen stad was uit gedacht. Bij slachtoffers van het nazi-regime denken we aan Joden, zigeuners en homo's. Veel jongeren weten niet eens dat er ook 300.000 gehandicapten en zieken zijn omge bracht. Deze categorie was de eerste die de gas kamers in werd gestuurd en nergens stond een monument." Daarnaast voelde ze een verwantschap met An na. Het 'vergeten' familielid - thuis aan de muur hing een foto van de oma van Sigrid met Anna aan de hand - ging niet meer uit haar ge dachten. Sigrid Falkenstein vond het moeilijk te bevatten dat haar vader en zijn broers nooit over haar gesproken hadden. Er was geen ant woord op de vraag waarom Anna, die altijd thuis had gewoond, drie dagen voor Kerstmis 1936 naar een instelling werd gebracht. Falkenstein vat haar vasthoudendheid als volgt samen: „Ik had mijn hoofd naar buiten gesto ken door het raam van Anna en kon het niet meer terugtrekken." Haar vader kon zich weinig herinneren en wist niet eens of hij Anna ooit had bezocht in Bed burg-Hau. Falkenstein vermoedt dat hij het heeft verdrongen. „In die tijd sprak je er niet over dat je zus naar een gekkenhuis ging." Vlak voor hij stierf, bedankte vader zijn dochter voor al het werk dat ze had gedaan. „Ik denk dat hij zich schuldig voelde. Ik heb het gevoel dat ik Anna na zestig jaar weer een stem kan ge ven door over haar te spreken en te schrijven." Meer over Anna op www.sigrid-falkenstein.de De première van de Duits/Nederlandse theatervoor stelling Annes letzte Reise is vandaag, 16 juni. zie http://www.mini-art.de Deze maand verschijnt het boek van Sigrid Falken stein: Annas Spuren. Ein Opfer der NS-'Euthanasie'. reageren? spectrum@wegener.nl achter Anna's dood Foto uit 1919: Anna en haar moeder. Het lot van Anna Lehnkering Anna Lehnkering (1915) groeit op in Oberhausen- Sterkrade. Ze heeft drie broers en een halfbroertje. Als de economische crisis zich aandient, verhuist het gezin zonder vader naar een kleine woning in Mulheim Saarn. Anna gaat naar een lomschool. In 1935 wordt Anna gedwon gen gesteriliseerd. De 'wet ter voorkoming van erfelijk belaste nazaten' uit 1933 le galiseert deze actie en is een direct gevolg van het 'euge netisch denken' dat sinds de negentiende eeuw in Europa en de VS in opmars is. De denkwijze propageert het verbeteren van het menselij ke ras met behulp van we tenschappelijke kennis: voortplanting door 'minder waardigen' moet worden be perkt. Tot 1945 ondergaan 360.000 Duitsers dwangsteri- lisatie. Op 21 december 1936 komt Anna te wonen in de psychiatrische kliniek van Bedburg-Hau. De reden van haar verhuizing is nooit ach terhaald. In oktober 1939, net na het begin van de oorlog, gaat 'Actie T4' van start. Dit is het geheime euthanasiepro gramma van de nazi's. De massamoord staat onder lei ding van Karl Brandt, de lijf arts van Hitier. Zijn slachtof fers zijn de eersten die in gaskamers worden omge bracht. Een deel van hen wordt blootgesteld aan me dische experimenten. De officiële overlijdensda tum van Anna is 23 april 1940. Die datum blijkt on juist. Al op 7 maart wordt Anna, 24 jaar, vermoord. Haar moeder krijgt, net als andere familieleden van euthanasieslachtoffers, een 'condoleancebrief waarin een natuurlijke doodsoor zaak wordt voorgewend en waarop een valse overlijdens- plaats- en datum prijken. An na zou zijn bezweken aan een buikvliesontsteking. In de instelling Grafeneck worden in een jaar tijd ruim 10.000 gehandicapten ver gast. 3.000 patiënten uit Bedburg-Hau vinden de dood in diverse Tötungs- anstalten (instellingen voor gehandicapten voorzien van een gaskamer). Het totaal aantal zieke en gehandicap te doden in de Tweede We reldoorlog wordt geschat op 300.000. Onder hen zijn 8.000 kinderen. In 1941 stopt het euthana sieprogramma tijdelijk onder druk van de katholieke kerk. In het geheim gaat het moor den echter door. Bronnen: Sigrid Falkenstein en de uitgave lm Gedenken der Kinder. Die Kinderartze und die Verbrechen an Kindern in der NS-Zeit (2011)

Krantenbank Zeeland

Provinciale Zeeuwse Courant | 2012 | | pagina 89