BEATRICE DE GRAAF
spectrum 26
Zaterdag 16 juni 2012
-A
EB
Ze is zwanger van haar derde
kind. Daarom wil ze niet met
haar buik op de foto. Terroris-
me-onderzoeker Beatrice de
Graaf zoekt een mooie plek
voor de foto uit, op de dertiende verdie
ping van het gebouw boven het Centraal
Station Den Haag. Op de twaalfde etage is
haar werkplek, het Centrum voor Terroris
me en Contraterrorisme, een dependance
van de Universiteit Leiden.
De Graaf is de tel kwijt van het aantal boe
ken dat ze schreef. Ook nu is ze met een
stuk of vier teksten tegelijk bezig. Tijdens
haar verlof, straks in juli, hoopt ze er weer
een af te maken. „Tot nu toe is het tijdens
mijn verlof steeds gelukt een boek te schrij
ven." Dat vindt ze heel gewoon. „Onder
zoek doen, is mijn lust en mijn leven."
Geboren en getogen in Putten kreeg ze de
tragische geschiedenis van haar woon
plaats, de razzia door de Duitsers in 1944,
met de paplepel ingegoten. Haar vader,
ooit docent geschiedenis, verloor twee
ooms en een neef. „Bijna iedereen in Put
ten heeft wel familie verloren tijdens die
razzia, waarbij 661 mannen werden opge
pakt en enkelen werden doodgeschoten."
Haar eerste onderzoeksstage ging over dit
onderwerp. Na haar studie Duits en ge
schiedenis hielp ze een documentairema
ker over hetzelfde onderwerp. Ze sprak
Wehrmacht-veteranen en deed archiefon
derzoek in een concentratiekampmuseum
in Duitsland. „Eén keer zat ik daar in de
winter, het vroor dat het kraakte, mijn au
to was kapot en ik zat in mijn eentje in het
Hoogleraar
Beatrice de Graaf
doet onderzoek
naar terrorisme en
veiligheid. Dat is
haar lust en haar
leven. „Op angst
en veiligheid
wordt beleid
gemaakt."
door Mayke Calis
foto's Bas Czerwinski/GPD
gastenverblijf, een oude SS-garage met tra
lies voor de ramen. Daar las ik folterversla-
gen van de Gestapo."
Haar fascinatie voor Duitsland en de Duit
se taal kreeg ze van haar vader, die veel
Duitse kennissen had en van haar opa, die
middeleeuws Duits doceerde. „Hij had op
zijn bureau snippertjes papier met Duitse
teksten die hij vertaalde. Met een vergroot
glas bestudeerde hij die snippers en ik
mocht erbij zitten tekenen, als ik stil was."
Toen halverwege de jaren negentig de ar
chieven van de Stasi, de Duitse geheime
dienst, opengingen, vond ze een promo
tie-onderwerp in de relatie tussen Neder
land en de DDR.
Vrij snel na haar promotie kwam de aan
bieding zich te gaan bezighouden met on
derzoek naar contraterrorisme in histo
risch perspectief Dat doet ze nog steeds.
„Ik wilde ook wel eens weten hoe inlich
tingendiensten opereerden in Westerse de
mocratische landen. Persoonlijke motie
ven achter een aanslag vind ik interessant,
maar ik ben nog meer geboeid door de om
standigheden waaronder iemand een aan
slag pleegt. En in de maatregelen die erte
gen zijn genomen. Dus in de groep, de tijd
en de samenleving waarin zo iemand leeft.
Anders Breivik bijvoorbeeld opereerde in
een groep om niet op te vallen. Hij radicali
seerde in zijn eentje, maar bleef deel uitma
ken van een groep. Dat viel minder op."
Volgens de Nederlandse inlichtingendien
sten zijn de radicaliseringshaarden te over
zien. „Nederland is natuurlijk een aange
harkt land. In Duitsland en Frankrijk met
hun miljoenensteden en banlieus is het
veel makkelijker in de anonimiteit te ver
dwijnen. In Noorwegen blijkbaar ook. Dat
er na de Hofstadgroep nauwelijks nog
nieuwe radicale groepen zijn bijgekomen
in Nederland, is waarschijnlijk voor een
deel te danken aan het werk van die inlich
tingendiensten. Allerlei lokale en nationale
instanties zijn vlak na de moord op Theo
van Gogh met radicale imams gaan praten.
De imam Fawaz Jneid heeft bijvoorbeeld
verschillende jongens bij de diensten aan
gegeven die zijns inziens het verkeerde
pad opgingen. Ook is de weerbaarheid van
de moslims in Nederland een belangrijke
factor geweest."
Waar wij bang voor zijn, verandert voort
durend, zegt De Graaf „We zijn banger
voor Mohamed B. dan voor Volkert van
der G.. Misschien omdat de laatste tot on
ze witte gemeenschap behoort en de ge
middelde Nederlander zich niet bedreigd
voelt door dierenrechtenactivisten. Moha
med B. daarentegen staat voor veel men
sen voor dé moslim, voor potentiële terro
risten. En hij komt niet uit 'onze' witte 'ge
meenschap. Hij vermoordde niet alleen
Theo van Gogh, maar bedreigde het hele
Nederlandse volk én de vrije meningsui
ting. Althans, zo wordt dat geduid.
„Terrorisme maakt ons angstig. Op angst
en veiligheid wordt beleid gemaakt. Veilig
heid verkoopt, voor bedrijven en politici.
Maar er zit ook iets van vermaak in, iets
griezeligs en spannends. Veiligheid als ge
notsmiddel en comfort. De vraag is of de
maatregelen altijd effectief zijn. Wat wer-
