lacht om 'fabels'
3 spectrum
Zaterdag 2 juni 2012
ijn zus en ik
g»f\ JM zouden sa-
M^k meneencri-
I I minele organi-
I I satie hebben
I I gevormd. Dat
y is toch een on
zinnige beschuldiging?"
Twee dagen nadat de rechtbank in Am-
hem John (69) en Tineke (66) Deuss heeft
veroordeeld tot een voorwaardelijke gevan
genisstraf en een boete van elk 327.000 eu
ro, laat Jan Deuss, zoals hij zichzelf noemt,
de uitspraak nog even de revue passeren.
„Het openbaar ministerie heeft machtsmid
delen tegen ons ingezet die het niet had
mogen gebruiken. Overweldigende
machtsmiddelen van de staat, tegen het in
dividu." Het gesprek heeft plaats in Berg
en Dal. In het pand dat door de rechtbank
wordt bestempeld als 'bijkantoor' van de
First Curasao International Bank (FCIB),
de bank van Deuss zelf. Hier zouden, zon
der vergunning van De Nederlandsche
Bank, illegale bankpraktijken zijn uitgeoe
fend. Er werden rekeningen geopend, beta
lingsopdrachten van rijke klanten uitge
voerd en er werden dubieuze betalingen,
in strijd met de wet, verzwegen. Althans,
volgens de rechtbank.
Ofschoon Deuss en zijn zus deels zijn vrij
gesproken, laten ze het er niet bij zitten.
Ze overwegen in hoger beroep te gaan.
Van de bank, die de spil zou zijn geweest
in de grootste btw-fraude ooit - schade
voor de Britse schatkist: 7 miljard pond - is
niets meer over. Deuss: „Als je de stekker
er uittrekt, zoals justitie gedaan heeft, al is
het maar voor 24 uur, dan ben je als bank
dood."
Deuss, grijs overhemd, sluik haar, is kalm
maar beslist als hij over de rechtszaak
spreekt. Net als tijdens de zittingen zijn de
emoties onder controle en zijn stemverhef
fingen niet nodig om zijn punt kracht bij
te zetten. Dat hoeft niet, als je zeker bent
van je zaak, zegt hij.
De wereldwijde reputatie van Deuss is
niet te danken aan zijn rol als bankier,
maar vooral als oliehandelaar. In die rol
deed hij onder meer zaken met de commu
nistische machthebbers van de Sovjet-
Unie, de sultan van Oman en de regering
van het destijds door blanken gedomineer
de Zuid-Afrika. Zaken die vaak de aan
dacht trokken van de internationale pers,
omdat de oliehandel van Deuss omgeven
leek met conflicten en intriges. Als failliet
gegaan Citroën-dealer in Nijmegen en na
een mislukt avontuur als importeur van
het Japanse automerk Hino met een mil
joenenschuld - „netjes afbetaald" - kwam
Deuss in de olieh^jidel terecht via de im
port van stookolie uit Italië.
Dus toen ontstond JOC Oil, John's Own
Company?
„Dat is dus zo'n fabel die je overal leest.
Dat JOC Oil naar mij is genoemd, is larie
koek. Het is gewoon gekozen als beste uit
een lijstje met namen. Later werd het be
drijf omgedoopt in Transworld Oil. In 1973
Opeengestapelde
fabels en mythen
hebben de reputatie
van John Deuss als
mysterieus
zakentycoon de
afgelopen jaren
torenhoog
opgekrikt. Uit de
weinige informatie
die via internet
bekend is, rijst het
beeld van een
schatrijke, sluwe
zakenman die het
niet zo nauw
neemt met de
regels. Na jaren
doorbreekt de
mysticus het
stilzwijgen.
door Chris van Alem
ben ik zelf verhuisd naar Bermuda. Omdat
dat fiscaal gunstiger was, maar vooral om
dat de vraag naar olie vanuit Amerika toe
nam. Wij importeerden laagzwavelige olie
uit Rusland en Roemenië voor de Ameri
kaanse elektriciteitscentrales. Grote oliebe-
drijven als Shell en Esso kochten olie bij
ons voor de Europese markt, omdat hun
activiteiten in Rusland, zonder compensa
tie, waren genationaliseerd. Om die reden
weigerden ze zaken te doen met de Rus
sen, maar ze accepteerden ons wel als tus
senhandelaar."
In de zeventiger jaren kreeg Deuss het aan
de stok met de Russen, bij wie hij grote
partijen olie kocht. Tótdat de Russen op
eens de overeengekomen prijs verhoogden
en Deuss weigerde de rekening van een
eerder geleverde partij, 100 miljoen dollar,
te voldoen.
„Ik ging naar Moskou om de zaak te rege
len. Ik zou, met korting, meer olie geleverd
krijgen. Maar eenmaal daar bleek dat het
staatsoliebedrijf er niet meer over ging,
maar het ministerie van Handel, dat niet
gewend is dit soort kwesties af te werken.
Ik moest eerst die 100 miljoen op tafel leg
gen, daarna zouden zij weer olie leveren."
Het duurde twaalf jaar voordat het geschil
werd opgelost. Er kwamen rechtszaken en
allerhande intriges aan te pas. „De Russen
zeiden dat het contract niet geldig was, om
dat het door één persoon was getekend. Er
moesten twee handtekeningen onder
staan. Uiteindelijk is de kwestie geschikt"
U werd in de jaren tachtig bekritiseerd vanwe
ge omzeiling van het internationale olie-em
bargo tegen het Zuid-Afrikaanse regime dat
een apartheidspolitiek voerde.
„Dat embargo was een wassen neus, om
dat de resolutie die destijds door de Vere
nigde Naties werd aangenomen, nooit is
omgezet in wetgeving door de lidstaten. Er
was dus geen wet die oliehandel met
Zuid-Afrika verbood."
Deuss zegt niet over alle kwesties, zoals de
ze, volledige opening van zaken te kunnen
geven. Oorzaak: 'geopolitieke zaken', zoals
hij ze noemt. Zelfs tientallen jaren later lig
gen kwesties als deze nog gevoelig of zijn
er, in andere kwesties, afspraken tussen
partijen gemaakt om erover te zwijgen. De
embargokwestie had tot gevolg dat de ac
tiegroep Pyromanen tegen Apartheid in
1985 brandbommen naar binnen gooide
bij Deuss in Berg en Dal.
„Ik weet niet wie die brand destijds heeft
aangestoken. Dat die actiegroep dat ge
daan zou hebben, daar is geen enkel be
wijs van. Er is nooit iemand voor opge
pakt."
Direct na de brand gingen geruchten dat
Deuss plastische chirurgie had ondergaan
om door zijn achtervolgers niet herkend te
worden. Hij lacht om de fabel en wijst op
een kalende plek op zijn achterhoofd. „Als
kind van 4 trok ik een pannetje heet water
over me heen, met als gevolg derdegraads
verbrandingen. Ook stond mijn hoofd
daarna scheef. Op mijn 6e is een stukje vel
uit mijn been gehaald om mijn hoofd
weer recht te zetten."
U heeft nooit de moeite genomen alle mystifi
caties over uzelf te ontkrachten. Waarom
niet?
„Ik heb ooit een slechte ervaring gehad
mét een interview dat ik gaf. Afspraken
die daarover waren gemaakt werden door
de journalist niet nagekomen. Dan is er
maar één oplossing: geen interviews meer.
En denk je dat ik wakker lig van dat beeld
dat van mij is geschapen? Die reputatie
heeft ons nooit in de weg gezeten. De men
sen die zaken deden met ons wisten pre
cies wie we waren."
Deuss' Transworld Oil was tot midden ja
ren negentig voor de helft eigenaar van
het staatsoliebedrijf van Oman. Onder in
ternationale politieke druk heeft hij zijn be
lang van de hand moeten doen. Deuss
was, samen met de sultan van Oman, be
trokken bij de aanleg van de Kaspische olie
pijpleiding, bedoeld om olie uit Kazach-
stan te transporteren. „Chevron (Ameri
kaanse oliemaatschappij, red.) had de win
ningsrechten. Wij hadden, samen met Ka-
zachstan en Rusland, de pijplijn. Chevron
wilde daar niet in investeren. Toen ze in
de gaten kregen dat ze daardoor geen kant
op konden met hun olie, gingen ze protes
teren bij de Omaanse regering. Jan Deuss
uit Bermuda, zeiden ze, dat is de zwar
tepiet, die houdt ons tegen. Uiteindelijk is
er druk uitgeoefend om Transworld Oil uit
Oman te duwen, zodat het obstakel daar
mee weg was."
Medio jaren tachtig wordt Deuss ervan be
schuldigd grote voorraden Noordzee-olie
op te kopen om de prijs op te drijven. Dat
mislukte, zo gaat het verhaal, omdat de
grote oliemaatschappijen massaal grote
voorraden op de markt brachten, waar
door de prijs flink daalde. „Transworld Oil
had een aanzienlijke positie in die markt.
Ineens ging de prijs de andere kant op. Dat
is het verhaal", zeg hij laconiek. „Ik heb
nooit enig bewijs gezien dat de grote olie
maatschappijen tegen mij hebben samen
gespannen."
Transworld Oil is nog steeds een miljarden
bedrijf, maar het is met slechts 150 werkne
mers een stuk kleiner dan 25 jaar geleden
toen er meer dan 5.000 werknemers wa
ren. Deuss: „We hebben nog een grote raf
finaderij in Louisiana. We zijn technisch
betrokken bij de productie van olie en gas
in Nigeria. We hebben belangen in de olie
productie in Nieuw-Zeeland en de off
shore-industrie in Indonesië."
Deuss woont al bijna vijftig jaar op Bermu
da. Regelmatig vliegt hij, zelf aan de stuur-
knuppel, heen en weer naar Nederland in
zijn Gulfstream-jet. „Ach, je hebt ook men
sen die houden van autorijden. En als je
toch in een vliegtuig zit... Ik vind het leuk
om te vliegen. Ik heb mijn pilotenlicentie
en al bijna tienduizend vlieguren. Dat is
meer dan menig piloot van een grote maat
schappij. Elke zes maanden ga ik naar de
flightschool om de vaardigheden op peil te
houden."
Vragen over zijn privéleven gaat hij uit de
weg, want dat is allemaal 'zo boulevard
persachtig'. Ooit speelde hij zelf de rol van
journalist, als mede-eigenaar van het glos
sy magazine Chief Executive, bestemd
voor rijke bestuurders uit het zakenleven.
„Die schreven zeifin het blad. Ik heb de
sjah van Perzië geïnterviewd en Mitter
rand toen hij president van Frankrijk was.
Maar ik ben er gauw mee opgehouden,
want het voorbereiden van dit soort inter
views kost zoveel tijd."
John Deuss nadert de 70 maar het vuur is
absoluut niet gedoofd. Allereerst is er nog
de rechtszaak die veel aandacht vergt. En
regelmatig rinkelt een van beide mobiele
telefoons, meestal vanwege zakelijke kwes
ties. „Daar houd ik me nog elke dag mee
bezig." Van stoppen wil hij absoluut niets
weten. „Mijn grootvader is 100 geworden,
mijn vader 93. Dus dat is een vraag waar ik
me voorlopig niet in hoef te verdiepen."
reageren?
spectrum@wegener.nl
