Na kanker alert
blijven op
lymfoedeem
281 gezondheid
Een periode van verandering
Lijf op leeftijd
woensdag 30 mei 2012
door Marten Dooper
Rimpels, grijze haren, zwakke botten,
een haperend geheugen. Het ouder
worden laat onherroepelijke sporen na.
Wat gebeurt er allemaal in het ouder
wordende lichaam?
Vandaag: de overgang.
Ditmaal een aflevering
uitsluitend over het
ouder wordende vrou
welijk lichaam. Anders
dan het mannelijk lichaam kent
het vrouwelijk lichaam een duide
lijk einde aan het vermogen tot
voortplanting. Nou ja, wat heet
duidelijk: alles bij elkaar beslaat
de overgang gemiddeld een perio
de van een jaar of vier, vijf. Waar
bij twee jaar net zo goed mogelijk
is als zeven jaar. Ook de leeftijd
waarop de overgang (in medische
termen het climaterium geheten)
plaatsvindt, varieert aanzienlijk.
Sommige vrouwen komen kort
na hun 40ste al in de overgang,
bij anderen komt de 60ste verjaar
dag al in zicht voordat het zover
is. Erfelijkheid speelt hierbij een
rol.
Biologisch gezien gebeurt er tij
dens de overgang het volgende.
Bij de geboorte bevatten de eier
stokken één tot twee miljoen (on
rijpe) eicellen. In de kindertijd
verdwijnt daarvan al zo'n 90 pro
cent. Vanaf de puberteit zorgt een
subtiel samenspel van hormonen
uit de hersenen en uit de eierstok
ken dat maandelijks één eicel
rijpt en vrijkomt uit de eierstok.
De hormonen die de eierstok aan
maakt, oestrogeen, progesteron
en een beetje testosteron, zijn
ook betrokken bij een aantal ande
re processen in het vrouwenlijf.
De groei van de borsten, de stevig
heid van de botten, de conditie
van de bloedvaten, de dikte van
de huid, de opslag van vetweefsel,
de aanmaak van slijm in de vagi
na en de zin in seks (libido), om
er een paar te noemen. Ook gedu
rende de vruchtbare jaren ver
dwijnen er - naast die ene rijpe
eicel - jaarlijks spontaan vele dui
zenden eicellen. Met het slinken
van de eivoorraad neemt op een
gegeven moment de aanmaak van
oestrogeen en progesteron door
de eierstokken af. Hierdoor rijpt
niet meer iedere maand een eicel
en raakt de menstruatiecyclus
van slag. Totdat het helemaal op
houdt. Officieel heet de laatste
menstruatie de menopauze. Wel
ke dat was, is natuurlijk pas ach
teraf vast te stellen. Net als de
'hormonenstorm' tijdens de pu
berteit, reiken ook de hormoon
veranderingen tijdens de over
gang verder dan alleen het beëin
digen van de mogelijkheid tot
voortplanting. Alle andere orga
nen, weefsels en lichamelijke pro
cessen waarop de hormonen uit
de eierstokken invloed hebben,
merken eveneens de gevolgen er
van. De bloedvaten worden gevoe
liger voor atherosclerose (aderver
kalking) en de botten gevoeliger
voor osteoporose (botontkal-
king), de huid wordt dunner en
droger, net als het slijmvlies in de
vagina, blaas en urinewegen. De
kans op hart- en vaatziekten
neemt toe, evenals die op botbreu
ken. De huid wordt gevoeliger
voor rimpels, de blaas en urinewe
gen gevoeliger voor ontstekingen.
De zin in seks kan afnemen en als
het wel tot vrijen komt, verloopt
het 'down under' allemaal letter
lijk wat minder 'gesmeerd'. Bij
sommige vrouwen gaat de over
gang ook gepaard met typische
klachten als opvliegers, nachtelij
ke zweetaanvallen, vermoeidheid,
prikkelbaarheid en/of plotse stem
mingswisselingen. Hoe deze pre
cies te verklaren zijn uit de afne-'
mende hormoonproductie in de
eierstokken is niet duidelijk. En
net zoals de puberteit een periode
is van psychische veranderingen
en de voorbereiding is op een
nieuwe levensfase, kan ook de
overgang vrouwen in een psychi
sche achtbaan doen belanden. Je
vruchtbare tijd zit erop, wat heeft
het leven verder te bieden? Loopt
het met de lichamelijke klachten
de spuigaten uit, dan kan (tijde
lijk) gebruik van hormoonprepa
raten het ongemak verminderen.
Een gezonde levensstijl (gezonde
voeding, voldoende bewegen,
niet roken) helpt vooral de gevol
gen van de overgang op lange ter
mijn (hart- en vaatziekten, botont-
kalking) te verminderen.
De behandeling van lymfoedeem is intensief en
tijdrovend. „Ik zal altijd alert moeten blijven op
hoe mijn lijf reageert", beseft Cathelijne de Vries,
die dit voorjaar plotseling een dikke arm kreeg.
door Jozefaen Haageiro
Aan de wand van de behandelkamer
van oedeemtherapeut Tom Zee
hangt een whiteboard met daarop
een klein poppetje met stippen
over het lijf Met deze eenvoudige tekening
maakt hij de werking van het lymfestelsel in
zichtelijk. Al doende leren, dat doet hij ook
tijdens een supportbijeenkomst van patiën
tenorganisatie NLNet in ziekenhuis Zeve
naar. De bezoekers oefenen geconcentreerd,
terwijl hij aanwijzingen geeft. „Je kunt zelf
veel doen", motiveert hij het publiek.
De Arnhemse therapeut heeft veel kennis
en ervaring over lymfoedeem opgebouwd
en reisde zelfs naar India om collega's te on
derwijzen over de Nederlandse aanpak van
lymfoedeem. Hij legt uit dat zo'n twintig
jaar geleden alleen manuele iymfedrainage
gebruikelijk was, een zachte massagetech
niek met ronddraaiende bewegingen die de
afvoer van lymfevocht stimuleert. „Tegen-
woordig bieden we een patiënt met lymf
oedeem een combinatie van ingrediënten
aan. Dat is het meest effectief"
Oedeemtherapie bestaat uit twee fases. De
eerste duurt vier tot zes weken. Dit is de
ontstuwingsfase: alles is gericht op vermin
dering van de zwelling. De patiënt krijgt
niet alleen manuele Iymfedrainage, maar
ook compressietherapie. Strakke zwachtels
en/of een steunkous gaan de aanmaak van
lymfevocht tegen. Een 'lymfapress'-apparaat
met een luchtmanchet stimuleert juist de af
voer van vocht. Daarnaast doet de patiënt
thuis lichte oefeningen.
Cathelijne de Vries uit Arnhem krijgt deze
intensieve therapie twee keer per week.
Eind maart werd ze plotseling geconfron
teerd met een dikke arm. Daar had ze niet
meer op gerekend, na een reeks behandelin
gen voor borstkanker die ze drie jaar gele
den onderging. „In maart 2010 ben ik weer
gaan werken en in november van dat jaar
vierde ik mijn kankervrijfeestje. Ik had alle
lymfeklieren nog en voelde me genezen."
Tot die ochtend in maart. „Op alle knokkels
van de linkerhand zaten dikke kussentjes.
Als je die indrukte, veerde de huid niet te
rug en kwam er een putje in. Alle alarmbel
len gingen rinkelen."
Nog diezelfde dag werden twee echo's ge
maakt om trombose en lymfeklierkanker
uit te sluiten. „Uiteindelijk bleek het lymf
oedeem te zijn. Waarschijnlijk heb ik een
klap gehad van de bestralingen. In het begin
zat links negenhonderd milliliter meer dan
rechts. Dat is een flinke fles wijn."
Twee keer per week komt ze voor oedeem
therapie bij Tom Zee. „Eerst wordt de
zwachtel opengeknipt en meten we hoeveel
vocht verdwenen is. Daarna krijg ik manue-
le Iymfedrainage en gaat mijn arm 45 minu
ten in de lymfapress, die het vocht van on
der naar boven drukt en afvoert. Aan het
eind wordt mijn arm weer helemaal inge
zwachteld. Al met al kost dit anderhalf uur."
'In het begin zat links
negenhonderd milliliter meer dan
rechts. Dat is een flinke fles wijn.'
Grinnikend: „Ik zie het maar als mijn zen
momentje, ik hoef dan even niks." Ze
moest erg wennen aan de strakke zwachte
ling. „Ik heb een keer een stukje openge
knipt, omdat het zo irriteerde. Mijn hand
liep meteen weer vol vocht."
Inmiddels is bij de Arnhemse de hoeveel
heid vocht al tot de helft teruggelopen. „Ik
hoop dat ik een kous lean dragen als het
meeste vocht eruit is; die is redelijk onzicht
baar. De zwachtels zijn dik en stug. Je voelt
de hele dag een zware arm, heel vervelend."
Het dragen van de zogeheten compressie-
kous hoort thuis in de tweede behandelings
fase, de onderhoudsfase, die vooral moet
Meer risico op dik kind
als gevolg van keizersnee
Kinderen die geboren worden via
een keizersnee lopen een ver
hoogd risico dik te worden. Dit
blijkt uit gegevens van 1.255 Ame
rikaanse kinderen. Op 3-jarige leef
tijd had 15,7 procent van de kinde
ren die via een keizersnee ter we
reld kwamen, overgewicht. Bij de
kinderen die via een vaginale be
valling ter wereld waren geko
men, was dat 7,5 procent.
tg) http://bit.ly/JYgFx5
Vrouwen in de gevangenis
zijn vaak dikker
Vrouwen die in de gevangenis ver
blijven, zijn gemiddeld dikker
dan hun seksegenoten die van de
vrijheid genieten. Dit blijkt uit
een Brits onderzoek op basis van
gegevens van ruim 60.000 gevan
genen uit 884 gevangenissen in
15 landen. Voor mannen geldt het
tegenovergestelde: zij zijn gemid
deld wat minder dik als ze in de
gevangenis verblijven.
http://bit.ly/IWatAj
DNA van eeneiige tweeling
niet precies hetzelfde
Ofschoon ze zijn voortgekomen
uit dezelfde bevruchte eicel, is het
DNA (het erfelijk materiaal) van
eeneiige tweelingen niet exact
hetzelfde. Er kunnen nog bepaal
de veranderingen (vermeerdering
van een klein stukje DNA in een
chromosoom) optreden in het
DNA nadat het embryo in tweeën
is gesplitst Dat tonen Amsterdam
se onderzoekers aan.
http://bit.ly/IHzkv6
Griepprik is gunstig
voor ongeboren baby
De vaccinatie tegen de Mexicaan
se griep (2009-2010) was gunstig
voor ongeboren baby's. Canadees
onderzoek onder ruim 55.000
vrouwen die zwanger waren ten
tijde van de vaccinatie tegen Mexi
caanse griep, wijst uit dat vaccina
tie leidde tot 20 tot 30 procent
minder vroeggeboortes, minder
sterfte en minder baby's met een
laag geboortegewicht.
http://bit.ly/lmEvPU
MS-muizen te genezen met
groeifactor uit stamcellen
Het is Amerikaanse onderzoekers
gelukt muizen te genezen van de
ziekte multiple sclerose (MS).
Door de muizen te behandelen
met een groeifactor uit stamcel
len herstelde bij de muizen de zo
geheten myelineschede om de ze
nuwcellen. Bij MS is dit laagje ver
dwenen. Ook verminderde bij de
muizen de mate van ontsteking
van het zenuwweefsel.
g) http://bit.ly/Jf6rEn
