Tsjechië in de greep van
27 spectrum
Een Kamerlid dat opgepakt
wordt met een schoenendoos
vol bankbiljetten. Miljoenen
euro's uit Brussel die in de
zakken van politici en hun
vrienden verdwijnen. In
Tsjechië viert corruptie hoogtij.
Erger nog dan in Rusland,
verzekert Peter Keiler, de rijkste
man van het land.
Zaterdag 26 mei 2012
corruptie
een reactie op Raths aanhouding distanti
eerde de CSSD zich meteen van zijn 'scha-
duwminister'. Hij werd zonder pardon uit
de partij gezet. Maar Rath piekert er niet
over uit het parlement te" stappen. Hij wil
parlementariër blijven en zich verdedigen.
Desnoods door kennis over wandaden van
collega's wereldkundig te maken.
In Raths geval gaat het om het gunnen
van overheidsopdrachten aan bevriende
firma's. Die dienden expres aangedikte fac
turen in. Rekeningen die voor een groot
deel middels EU-donaties - voor regionale
ontwikkeling - betaald werden. Over de pe
riode 2007-2013 geeft Brussel Tsjechië
4,8 miljard euro voor de regio's, iets min
der dan 20 procent van alle EU-gelden die
Praag ontvangt (26 miljard euro). De beoor
deling van -projecten die voor steun in aan
merking komen, is in handen van talloze
commissies, gremia waarin politici een gro
te invloed hebben. Criteria zijn vaag, offer
tes worden naar believen aangepast en con
troles stellen niets voor.
In Raths circuit draaide een handvol bedrij
ven mee. Die kregen sinds 2008 van de pro
vincie in totaal 159 opdrachten ter waarde
van 3,5 miljard kronen (140 miljoen euro).
In het geval waarvoor Rath nu is aange
houden, gaat het om het opknappen van
het vervallen kasteel Busterad bij Kladno.
Maar ook miljardeninvesteringen in zie
kenhuizen, een gymnasium in Hostivici en
een kunstgalerij worden onderzocht.
Sinds de val van het communisme, eind
1989, maken twee politieke partijen de
dienst uit in Tsjechië: de conservatief-libe-
rale ODS en de CSSD. Beide blijken hele
netwerken gevlochten te hebben, bestaan
de uit politici op alle niveaus, donateurs,
lobbyisten en zakenlieden.
Alles draait om macht en geld, met
EU-fondsen als extra bonus. Alles lijkt toe
gestaan. Benoemingen, ook bij politie en
justitie, zijn politiek gemotiveerd. Contro
lemechanismen zijn er niet of stellen niets
voor. Er gaat vrijwel geen dag voorbij of er
wordt weer een nieuwe kauza ('geval') ont
huld. Er is 2 miljard kronen geïnvesteerd
in een elektronisch patiëntendossier. Het
geld is naar Zwitserland verdwenen mid
dels een bv waarin ODS-parlementariërs
de dienst uitmaakten.
De oud-burgemeester van Praag, Pavel
Bern (ODS, tevens Kamerlid) heeft jaren
lang alle benoemingen met een lobbyist
en partijgenoot rondgemaakt. Het lokale
bestemmingsplan werd meer dan twee
honderd keer 'aangepast' om
partijgenoten/zakenlieden aan lucratieve
bouwgrond te helpen. Een ODS-Kamerlid
kocht in Zuid-Tsjechië jarenlang land
bouwgrond voor 1,5 euro per vierkante me
ter op, omdat hij wist dat er in de toe
komst een snelweg zou worden aangelegd.
Het land kon hij daardoor met miljoenen
winst aan de staat verkopen.
De aanleg van de rondweg rond Praag viel
miljarden kronen duurder uit door onno
dig 'meerwerk'. Overigens kost de aanleg
van een kilometer snelweg in Tsjechië stan
daard al drie keer zo veel als in de rest van
de EU. De bouw van een nieuw justitiepa
leis in Brno kostte geen 800 miljoen kro
nen, zoals afgesproken, maar 2 miljard. In
het noorden van Tsjechië blijken regionale
politieke grootheden van ODS en CSSD -
aangeduid als kmotr (peetvader) - jaren
lang met bevriende zakenlieden de staats
kas en EU-fondsen voor miljarden kronen
te hebben geplunderd. Het was deze zaak
die de val van Rath in beweging zette.
Niet alle kauzy leiden overigens tot strafza
ken. Politie en justitie, onderbemand,
slecht uitgerust en onder politieke invloed
beginnen vaak wel zaken maar die verzan
den. Uiteindelijk worden dossiers gesloten
en kraait er geen haan meer naar. De Tsje
chen zijn het wel gewend. Ze leggen zich
er cynisch bij neer. Onder het communis
me moest al betaald worden voor een goe
de dienstverlening (een envelop met in
houd, een duur cadeau, bij voorkeur uit
het Westen) en dat is nu nog zo.
Een recente peiling liet zien dat 92 procent
van de mensen geen vertrouwen meer
heeft in de politici. Geen wonder. Bij de
laatste parlementsverkiezing in mei 2010
haalde een nieuwe partij - Openbare Aan
gelegenheden (W) -11 procent van de
stemmen. W beloofde eindelijk iets te
gaan doen tegen de corruptie. W werd re
geringspartij. Ene Vit Barta, oud-topman
van het beveiligings- en inlichtingenbe-
drijf ABL, werd minister. Vorig jaar werd
duidelijk dat Barta middels ABL politieke
invloed wilde krijgen. ABL-mensen wer
den bewust via politieke partijen op in
vloedrijke posities gezet. Barta bleek W
met ijzeren hand te 'regeren'. In het parle-
Hun telefoons werden afgeluisterd en in hun kantoren
werden microfoons geplaatst Ze hadden niets in de gaten.
ment 'kocht' hij stemmen. Barta werd dit
jaar wegens omkoping tot een halfjaar cel
voorwaardelijk veroordeeld. De partij is
uiteengevallen. Een deel ervan is onder de
naam LIDEM een nieuwe beweging begon
nen. Die steunt het kabinet-Necas nog
waardoor de regering kan overleven. Zo
lang het duurt.
De zaak-Rath heeft iedereen en alles nu
weer op scherp gezet. Necas en zijn collega
van Financiën Miroslav Kalousek doen er
alles aan Brussel ervan te overtuigen dat
het EU-geld echt wel goed wordt besteed.
Kalousek heeft uit voorzorg wel alle projec
ten in de provincie Stredocesky stopgezet
voor 'nadere controle'. In het parlement
wordt gewerkt aan een wetswijziging waar
door collega's die in aanraking komen met
justitie, niet meer 'gewoon' Kamerlid kun
nen blijven. Het ziet er niet naar uit dat
het plan een meerderheid krijgt. Sterker
nog: er zijn al tegenbewegingen. Zo wordt
overwogen de zaak-Rath weg te halen bij
de behandelend officier van justitie, de
39-jarige ambitieuze, uiterst deskundige en
onkreukbare Lenka Bradacova. Justitie in
Praag, waarvan de reputatie niet echt den
derend is, zou het geval moeten overne
men.
Jiri is in de 70. Hij vult zijn magere pen
sioen aan als parkeerwachter: „Niemand
weet hoeveel Rathen er nog zijn. Tiental
len, honderden. Rath gaat straks ook
vrijuit." Zijn wegwerpgebaar zegt alles.
reageren?
spectrum@wegener.nl
foto CMC, Michal Kamaryt/GPD/AP
door Care! Geseling
Minister Vit Barta werd veroordeeld we
gens omkoping. foto EPA
