14boeken
gebeurd
Niet schrikken
maar er is iets vervelends
Moord heeft iets ambachtelijks
vrijdag 25 mei 2012
- V»
Sanneke van Hassel
vangt mensen in
hun alledaags
bestaan, op het
moment dat er iets
onverwachts
gebeurt. Ezels is
wreed, op een
onnadrukkelijke
manier.
door Karin Overmars
n Ezels, de derde verhalenbundel van
Sanneke van Hassel (1971), komen veel
jonge moeders voor. Ook de andere per
sonages - een Chinese loempiaverkoper,
de leidster van een kinderdagverblijf- gaan
gebukt onder een zekere sleur, al zijn ze
zich daar nauwelijks van bewust. Dat is
sleur, nietwaar. Van Hassel vangt deze men
sen op het moment dat er even iets onver
wachts gebeurt. Niets schokkends, het zijn
alledaagse voorvallen - een ontmoeting, een
wandeltocht, een telefoontje van een oude
vriend - die de boel plotseling doen kante
len.
In Indian Time ontvlucht een jonge moeder
haar troosteloze bestaan door de nacht in
een hotel door te brengen met een wild
vreemde indiaan. Het is een verhaal dat
doet verlangen naar een roman. Maar toen
ik me een voorstelling probeerde te maken
van die roman - hoe zou het verder gaan
met de indiaan en de vrouw, zou haar man
er achter komen, zouden ze allemaal heel
ongelukkig worden, of toch ietsje gelukki
ger? - besefte ik dat alles al was gezegd.
Soms zit dat 'alles' in een klein zinnetje.
Over de toevallige ontmoeting met de indi
aan lezen we: 'Z'n schaduw reikte tot aan
haar schoenen en leidde naar een paar suè-
de mocassins. Daarboven droeg hij leren
broekspijpen met franjes langs de Zijnaden'.
We zien de man voor ons in al zijn exoti
sche glorie. Maar dan volgt deze zin, een as
sociatie van de vrouw: 'Het indianenpak
van Heintje dat ze voor Sinterklaas had ge
kocht.' Dodelijk. Maar de vrouw zet door:
ze ruikt het avontuur. In een hotel heeft ze
niets te zoeken, laat staan met die rare indi
aan, maar dan is het al te laat.
In deze verhalen is het steeds net te laat. Je
kunt het ook anders zeggen: in Ezels wor
den de personages door een klein voorval
gedwongen een kritische blik op zichzelf te
werpen en op het leven dat ze leiden, en
het was voor iedereen beter geweest als ze
dat niet hadden gedaan. Met desillusies valt
goed te leven, zolang je er niet over na
denkt.
In zekere zin geldt dat ook voor het moeder
schap. Jonge kinderen zijn in Ezels veelvul
dig aanwezig; niet als tastbare wezens, maar
als een soort monotone zoem op de achter
grond: ze zijn er en ze gaan nooit meer weg.
Wat moet je erover zeggen? Toch wordt het
moederschap niet afgeschilderd als een val
strik - het is misschien wel erger: zodra je
de valstrik benoemt, houd je hèt niet meer
vol.
Een oudere moeder wandelt alleen door En
geland, vastbesloten even los te komen van
haar oudste zoon, een klassiek probleemge
val. Maar het arme mens kan wandelen en
uitwaaien wat ze wil, die zoon laat haar niet
los. Van Hassel schrijft er doeltreffend om
heen; de zoon zit veilig thuis, de moeder ge
niet nadrukkelijk van het landschap en de
weldadige stilte, maar onderhuids dreunt de
onrust. En ja hoor, telefoon: 'Niet schrikken
maar er is iets vervelends gebeurd', zegt
haar echtgenoot. Op een bepaalde manier
werkt dit verhaal op de lachspieren, hoe tra
gisch en navoelbaar het ook is. Het maakt
dan niet meer uit wat de moeder doet, naar
huis terugkeren of doorwandelen, want dit
is haar leven, en bij dat leven hoort die
zoon.
De verhalen in Ezels stemmen weemoedig
en tegelijkertijd hebben ze iets wreeds. Je
gunt die mensen het beste, ze doen alle
maal vreselijk hun best, maar steeds eindigt
een onbenullig voorval in een kleine cata
strofe. Niet zozeer omdat alles plotseling an
ders is - was het maar waar, dat zou tenmin
ste leven in de brouwerij brengen, een kans
op avontuur. In Ezels komen de personages
juist tot het verbijsterende inzicht dat dit
het dan is, hun leven. Hier zullen ze het
mee moeten doen. Vroeger leek dat nooit
een probleem. Maar toen kwam Van Hassel
langs en stuurde een indiaan op ze af
Wreed. Maar heel fijn om te lezen.
Sanneke van Hassel - Ezels. De Bezige Bij,
12,90 euro.
FREDERIK C.
(fragment) -
De straf hangt af van hoe je het zegt.
De man in het zwart is
een stemming in pak en zijn
nachtrust, zijn vrouw, zijn ontbijt,
de kwaliteit van de koffie ter plaatse:
allesbepalend.
ESTER NAOMI PERQUIN
(geb. 1980)
door Mario Molegraaf
Ester Naomi Perquin, afkom
stig uit Zierikzee, heeft aan
een schrijversvakschool ge
studeerd en om die studie te beta
len, was ze gevangenbewaarder.
Waar heeft ze méér geleerd? Door
Celinspecties, haar derde bundel na
Servetten halfstok (2007) en Na
mens de-ander (2009), ga je vermoe
den dat het eerder in de gevange
nis dan op de school is geweest.
Het boek bevat wat de titel be
looft: een blik in de cellen van ty
pes als Frans van A. en Jakob de
B., maar vooral in hun gedachten-
leven.
Als gedichtenlezer denk je onver
mijdelijk steeds aan andere gedich
ten. In dit geval aan misschien het
mooiste gevangenisgedicht uit de
wereldliteratuur, Beauty and Decay
van de altijd onmatige Fritzi Harm-
sen van Beek (1927-2007). Het gaat
over een moeder die haar zoon in
de gevangenis bezoekt. Hij zit
daar, naar eigen zeggen, 'wel min
of meer terecht'. Waarom is het
zo'n ontroerend gedicht? Omdat
het is gevoeld.
Perquins gedichten zijn anders
van aard. Ze mogen dan op de ob
servaties van een cipier berusten,
ze zijn gemaakt. Ik is geen ik in de
ze gedichten. 'Liet me argeloos val
len die dag in andermans leven',
begint ze. Om ieder misverstand
uit te sluiten, is de hoofdpersoon
in het tweede gedicht een man, 'je
posters naakt en gewillig zaad
in je hand'.
Toch komen ze heel
dichtbij. De inbreker
bijvoorbeeld die over
al binnendringt maar
nergens iets steelt,
het toppunt van ro
mantiek. Zelfs dege
ne die vertelt dat
'moord iets ambach
telijks heeft als goede
zelfgemaakte worst
met kruidnagel en
stukjes been.'
Frederik C. beseft, zie het hierbij
afgedrukte fragment, dat ook rech
ters mensen zijn. Zo komen wij er
achter dat misdadigers, lieden met
wie we ons liever niet vereenzelvi
gen, zelfs in hun merkwaardigste
neigingen verdacht veel op ons lij
ken. Daarom is dit werk verontrus
ts TSR-NA-'O Ml
PERQUIN
CcbriiïeihtJ
tend, heeft het soms
het effect, zoals Es
ter Naomi Perquin
het ergens noemt,
'dat je je schaamde
dat je je niet vaker
schaamde dat je had
uitgeslapen, dat je
net een nieuwe dro
ger was gaan kopen
en vanavond pizza
at'. Gemaakte poëzie
die toch vaak over
komt als gevoelde poëzie. Bestu
deerde gedichten die nauwelijks
onderdoen voor spontane gedich
ten.
Ester Naomi Perquin - Celinspec
ties. Van Oorschot, 14,50 euro.
In een van de verhalen uit de bundel Ezels wandelt een vrouw alleen door Engeland, in een poging los te komen van haar oudste zoon. foto ANP
