loopt leeg
spectrum s
Lege kantoorpanden
waren er altijd al, maar
de leegstand begint
door de crisis een dra
matische omvang aan
te nemen. Beleggers
kreunen onder de ver
liezen, prijsvechters lig
gen op de loer en ge
meenten zijn de ver
paupering beu.
Zaterdag 19 mei 2012
Luchtbel
Het kantoor aan de
Tramsingel in Breda,
aan de rand van het
centrum, staat er al lan
ge tijd leeg en verlaten
bij. Het pand voldoet
niet meer aan de eisen
van bedrijven, de indeling is gedateerd,
het gebouw te oud. De gemeente en de ei
genaar werken samen om het pand om te
vormen tot studentenhuisvesting.
Wethouder Cees Meeuwis heeft bestrij
ding van leegstand tot prioriteit gemaakt.
Binnen een 'niet nader te noemen termijn'
wil het gemeentebestuur de hoeveelheid
leegstaande kantoorruimte met tweederde
verminderen.
Niet dat de leegstand in de Brabantse stad
schrijnender is dan elders. Ongeveer 15 pro
cent van de kantoormimte staat leeg, waar
mee Breda niet afwijkt van het landelijk ge
middelde. „We willen de stad aantrekke
lijk houden", legt een gemeentewoordvoer
der uit. „Tegengaan van leegstand heeft
prioriteit."
Breda is maar een voorbeeld, want in het
hele land land zoeken gemeentebesturen
en kantooreigenaren naarstig naar nieuwe
mogelijkheden voor hun leegstaande kan
toorparken. Kunnen ze verbouwd worden
voor bewoning? Elk idee is welkom, niets
is te gek. Zoals het plan in oude kantoren
gewassen te verbouwen, de zogeheten
stadslandbouw. De provinde Utrecht is er
serieus mee bezig.
De heilige graal is echter niet gevonden en
de vraag is of die wel bestaat. Want er zijn
heel erg veel lege kantoren in Nederland.
De crisis heeft toegeslagen: het aantal kan
toorbanen daalt, thuiswerken neemt toe
en flexibele concepten maken dat er min
der vaste bureaus nodig zijn.
Van sommige kantoorparken staat de helft
leeg. Herontwikkeling van kantoren op be
drijfsterreinen buiten het centrum, waar
winkels of uitgaansgelegenheden ver te
zoeken zijn, is onbegonnen werk. Daar wil
niemand wonen. Kantoren langs drukke
wegen: ooit waren ze gewild als 'zichtloca-
tie', nu kijkt niemand er naar om.
Veel panden moeten compleet worden af
geschreven, zegt topman Cuno van Steen
hoven van commercieel vastgoedadviseur
DTZ Zadelhoff. Hij heeft becijferd dat
voor zo'n 28 procent van de leegstaande
kantoorruimte geen afnemer meer wordt
gevonden. „Kantoorgebouwen die meer
dan drie jaar leeg staan, gebouwd in de ja
ren zeventig of tachtig, zijn nauwelijks
meer waard dan de grond waar ze op
staan."
Dus zit er voor de eigenaren, doorgaans
grote beleggingsfondsen, niets anders op
dan hun bezit in de boeken te herwaarde
ren. Waardedalingen van 20, 30 en zelfs 60
procent zijn niet uitzonderlijk.
Sommige vastgoedfondsen met kantoren
komen nu in zwaar weer. Zo kampt Han-
zevast met een leegstand van 56 procent
en de schuld van het fonds is groter dan
de waarde die het vastgoed vertegenwoor
digt. Kantorenontwikkelaar Eurocommer-
ce stond drie weken geleden aan de rand
van faillissement. Collega-investeerder
Uni-Invest moest zijn vastgoedportefeuille
bijna 40 procent onder de taxatiewaarde
verkopen. Kantoor The Rock aan de Am
sterdamse Zuidas, toch een plek met aan
zien, werd onlangs voor 132 miljoen euro
verkocht, 20 procent onder de aanschaf
prijs in 2007.
Vastgoedfondsen en beleggers moeten het
ventiel uit de vastgoedbei losdraaien en de
lucht eruit laten lopen. Vastgoeddeskundi
gen durven niet te voorspellen hoeveel er
nog moet worden afgewaardeerd op de
kantorenportefeuille. „Het risico op verde
re, scherpe waardedaling zit daar waar het
vastgoed verouderd is, al meer dan drie
jaar leeg staat en vooral in gebieden waar
alleen maar kantoren staan en geen goed
openbaar vervoer is. Veel van dat vastgoed
is gefinancierd met bancaire leningen. Als
de waarde al gedaald is tot onder het be-
Een leegstaand kantoorpand in Breda. Een van de vele voorbeelden in het land; Dit pand
wordt omgebouwd tot huisvesting voor studenten. foto Robert van den Berge/GPD
door Gert van Harskamp
illustratie
Mark Reijntjens en
Ruud Willems
drag van de lening,
dan heeft de eigenaar
een groot probleem",
zegt directeur Frank van
Blokland van IVBN, de vereniging van
institutionele vastgoedbeleggers als
verzekeraars en pensioenfondsen.
De banken die dat soort vastgoed
hebben gefinancierd, draaien de
duimschroeven aan. In Nederland
heeft met name de vastgoedtak
van SNS-bank grote problemen
vanwege grote, risicovolle porte
feuilles met kantoren op slechte
locaties en slecht presterend Ame
rikaans vastgoed.
Institutionele beleggers als pen
sioenfondsen lopen maar be
perkt risico, aldus Van Blokland.
Zij zitten in het betere deel van
de markt en hebben sinds 2008
al 20 procent afgeschreven op
hun kantorenportefeuille, ter
wijl ze veel minder bancair fi
nancieren. „We moeten nu
niet doen alsof de héle Neder
landse kantorenvoorraad in de
problemen zit", wil Van Blok
land er mee zeggen.
j
reageren?
spectrum@wegener.nl
