'D
Het Afrikaans in de
spectrum IO
Crisis in Nederland
mmm
Een monument oprichten ter ere van een taal. Je moet er
maar opkomen. In Zuid-Afrika staat er een: 'Die Afrikaanse
Taalmonument'. Terwijl het monument fier overeind staat,
zit het Afrikaans zelf in de verdrukking. Overheids
maatregelen bevoordelen vooral het Engels, is het verwijt.
,1URTING VAN VULLIS
ïüMPINÏ r>F (MiBISH
•Müy'TFf}
Zaterdag 5 mei 2012
STANDPLAATS
CHINA
door
Remko Tanis
ames en heren, goeden
avond', zegt Rob Trip of
Sacha de Boer elke
ochtend bij mijn ont
bijt. Via internet kijk ik in Sjanghai
het journaal van 20.00 uur van de
avond ervoor: de snelste manier om
op 10.000 kilometer afstand nog een
beetje te volgen wat er in Nederland
gebeurt
De afgelopen elf maanden leek dat
hel en verdoemenis. Reportages over
crisis in de zorg, crisis op de huizen
markt, crisis in de kinderopvang,
crisis in de landbouw, crisis van het
Ideinste dorpshuis in de Betuwe tot
in de nationale politiek.
De elf uren in het vliegtuig tus
sen Sjanghai en Amsterdam
spookte het steeds door mijn
hoofd: wat voor land tref ik
aan? Is er nog iets over van het
Nederland dat ik vorige zomer
voor het laatst zag? Na twaalf
dagen als relatieve buitenstaan
der door het land banjeren,
weet ik het zeker: tuurlijk zijn
er problemen, maar de doffe el
lende die ik vreesde, is er niet
Ik tik dit stuk bij een Van der
Valk langs de snelweg. De zon
schijnt, de narcissen bloeien en,
crisis of niet: het terras zit vol
met mensen die genieten van
thee en bier.
Het gevoel dat alles best oké is
en gewoon doorgaat, werd ver
der aangewakkerd toen op de
autoradio Kees Kwaks de ver
keersinformatie voorlas. Kees
Kwaks. De naam geeft net zo'n
Hollandgevoel als geelblauwe trei
nen, die eigenlijk best goed op tijd
rijden. 'Het is vakantie, dus geen
files', zei Kwaks met ouderwets
plichtsbesef.
Een van de avonden ervoor dreigde
ik in een caféruzie terecht te komen,
zo een die met gemak tot klappen
had geleid. Hier was de eerste uithaal
van de tegenpartij geen vuist, maar
het aandoenlijke: 'We kunnen het
toch gewoon gezellig hebben met
elkaar?' Die woorden waren even
Hollands als de geur van stroopwa
fels of een patatje kapsalon.
Crisis of niet, ik ben terug in een land
waar het treinen tussen Amsterdam
en Rotterdam bijna de helft minder
tijd kost dan ik gewend was, voor
slechts een fractie meer geld. Waar je
moeiteloos OV-fietsen bemachtigt en
waar straten er nog steeds strak bij
liggen.
Gisteravond wist ik zeker dat Neder
land nog altijd de ouwe is. De man
die mij overtuigde was meester
Frank Visser: de Rijdende Rechter.
Alsof de tijd stil heeft gestaan, zat hij
gewoon achter de zoveelste tafel in
het zoveelste buurtcafé. En weer ging
het geschil over schuttingen en erf-
grenzen. 'Maar, hij heeft geen recht
van overpad!' - 'Ja, maar, de wereld
vergaat toch niet?'
Inderdaad. Problemen te over, onge
twijfeld. Maar de wereld vergaat
vooralsnog niet. Wat het journaal
ook brengt, Nederland is met z'n
Kees Kwaks, meester Frank Visser en
de altijd aanwezige belegde krenten
bollen bij de AH to Go nog steeds een
bijzonder prettig betrouwbare plek
om af en toe even naar terug te
komen.
door imco Lanting
""W" e hoeft de opiniepagina's van De
I Burger, Rapport of Beeld, de drie
IH grootste Afrikaanstalige kranten in
I Zuid-Afrika, er maar op na te slaan
I en je weet het: het Afrikaans staat
f flink onder druk. Hoewel het nog
Steeds de derde taal van het land is, zijn
veel Afrikaners bang voor de toekomst van
hun taal. Niet de negen inheemse talen,
die sinds 1994 een aan het Afrikaans gelijk
waardige positie hebben, lijken de grootste
bedreiging te vormen, maar het Engels.
Op de meeste scholen is Engels nu de
hoofdtaal. Het politieapparaat is volledig
Engelstalig en ook het vlaggenschip van
het Afrikaanse hoger onderwijs, de Univer
siteit van Stellenbosch verengelst snel.
Daar komt nu mogelijk ook nog de nieu
we Taalwet bij, die het Afrikaans als over
heidstaal dreigt te marginaliseren. Of, zoals
een hoogleraar Afrikaans het onlangs zei
in De Burger: de nieuwe Taalwet 'sal effek-
tief Afrikaans se openbare keel afsny'.
De krant Rapport verwijt de regering alle
tien inheemse talen, inclusief het Afri
kaans, te verwaarlozen omdat 'hulle En
gels vooropstel'. De grote angst van veel
Afrikaanstaligen is dat hun moedertaal
weer de 'kombuistaal' wordt die het in de
17e en 18e eeuw was. Of erger nog: volledig
verdwijnt.
Het centrum van Kaapstad op een zonnige
dag. Het oude slavenhuis, omgeven door
de statige parlementsgebouwen, de Neder
duits Gereformeerde Kerk, St. George's Ca
thedral en de belangrijkste winkelstraat Ad-
derley Street. Vanaf 1679 was hier meer
dan honderd jaar een soort opslagplaats
voor de uit verschillende delen van Afrika
en Oost-Indië afkomstige slaven van de
Vereenigde Oostindische Compagnie, de
VOC. Het was ongetwijfeld de smerigste
plek in de stad, de omstandigheden waren
hels, ziektes tierden er welig en duizenden
stierven een ellendige dood. Toch legde de
ongelijkwaardige verhouding in de nieuwe
kolonie tussen slaaf en Nederlander ook
de kiem voor het ontstaan van het Afri
kaans. Er ontstond, met het toenmalige
Hollands als basis, een nieuw soort om
gangstaal. Maleisisch, Khoi, Zulu, Xhosa en
zelfs Arabisch, alle hebben het vocabulaire
en de grammatica van het latere Afrikaans
beïnvloed. De Engelsen, Fransen en Duit
sers die naar Zuid-Afrika kwamen, droe
gen ook bij aan een nieuwe grammatica en
vocabulaire. Het Afrikaans is uiteindelijk
een mengelmoes van meer dan tien talen
geworden.
Rosemarie van der Pas is Nederlandse
maar woont al zestig jaar in Zuid-Afrika
en heeft Afrikaanse taal- en letterkunde ge
studeerd. Ze houdt van de taal. „Het Afri
kaans is enorm bloemrijk en zit vol typi
sche Afrikaanse uitdrukkingen en spreek
woorden. Het heeft zich los van Neder
land ontwikkeld tot een volwaardige taal,
met een eigen grammatica, woordenboek
en literatuur." Het huidige rumoer rond de
Taalwet en de algehele verengelsing van
onderwijs en overheid is voor haar niet
verrassend.
„Het was en is een zaak van Engels versus
Afrikaans. Engelsen kijken neer op Afri
kaanstaligen, een beetje te vergelijken met
hoe in België de Vlamingen tegen de Fran
stalige Walen aankijken. Dat was ook al zo
toen beide talen de enige officiële talen wa
ren (van 1925 tot 1994, red.). En ik zie nog
steeds Engelsen bijna nooit de moeite ne
men Afrikaans te leren terwijl de meeste
Afrikaanstaligen perfect Engels spreken."
Het was te danken aan een clubje rijke
wijnboeren uit Paarl, een stief uurtje rij
den van Kaapstad, dat Afrikaans über
haupt een echte taal werd. Een bewijs van
hun 18e en i9e-eeuwse rijkdom en macht
vormen de hagelwitte Kaaps-Hollandse
huizen met namen als Klein Vredenburg
en Welgelegen. Slavenbellen staan als ver
steende herinneringen aan koloniale tij
den in de tuin. In een van die huizen richt
ten de wijnmakers in 1875 het Genootskap
van Regte Afrikaners (GRA) op. Voor het
eerst werd het Afrikaans nu ook een
