'EU is
te laat'
io EK-boycot
ons uitkomt
Boos, als het
Moet het EK voetbal in Oekraïne worden geboycot
of niet? De mensenrechtenschendingen daar staan
nu in ieder geval volop in de schijnwerpers. Even
maar, want daarna gaat allés op de oude voet verder.
door Joost de Poel
donderdag 3 mei 2012
Als geen zichtbare verbetering
optreedt in de behandeling
van de gedetineerde ex-pre
mier Timosjenko, gaat het ka
binet niet naar EK-wedstrijden in Oekraï
ne." Die woorden van minister van Bui
tenlandse Zaken Uri Rosenthal wekten ir
ritatie bij Evgeni Levchenko, de Oekraïen
se oud-international die jaren in Neder
land voetbalde.
„Er gaat inderdaad nog van alles mis on
der de huidige regering: de corruptie
neemt toe, het land 'loopt' niet en vooral
de mensen in de binnenlanden hebben
geen vertrouwen in
de regering. Maar
prjjg -iwat ik erg jammer
f, vind is dat de inter-
WM nationale kritiek nu
Ér -utefe zo vlak voor het EK
1 1 1 komt. Als de EU-lan-
- den werkelijk inte-
m |j||-§ Él resse hebben in de
!|g|, mensenrechten dan
r hadden ze toch veel
eerder kunnen ingrij-
Evgeni Levchenko pen? Er zijn al jaren
foto ANP andere politieke ge
vangenen die stuk
ken slechter worden behandeld dan Ti
mosjenko, maar over hen wordt nooit ge
sproken. Timosjenko wordt in'Europa ge
zien als een soort Jeanne d'Arc5 als een
symbool, maar ook onder haar regime ge
beurden er dingen niet niet konden."
De Oekraïner zegt niet in een boycot te
geloven. „Het werkt niet. In 1980 hebben
62 landen de Olympische Spelen in Rus
land geboycot. Zonder succes."
Een ultimatum stellen, zo kort voor het
EK, werkt ook al niet, aldus Levchenko
die tijdens het EK analyticus is voor de
Oekraïense tv. „Als Europa iets wil verbe
teren, moet je dat slimmer spelen. Met ul
timatums zetten leiders alleen maar de
hakken in het zand. Met dreigende woor
den raak je alleen maar de trots van de
Oekraïner, ook de gewone man op
straat."
door Koos van Wees
Denk even aan Peking, Chi
na, 2008. De Olympische
Spelen brachten een glim
lach op het gezicht van ie
dere Chinees die niets te
klagen had. Wie wel wat te
melden had, over mensenrechten bijvoor
beeld, kon zomaar worden opgepakt. Het
verhinderde toenmalig premier Jan Peter
Balkenende en prins Willem-Alexander
niet naar Peking af te reizen. Politici maak
ten zich wel publiekelijk zorgen, maar
niemand durfde de Chinese economische
grootmacht werkelijk tegen zich in het har
nas te jagen. Inmiddels staan we aan de
vooravond van het EK voetbal in Oekraïne.
Alle ogen zijn plotseling gericht op de men
senrechtenschendingen daar, met als meest
pregnante voorbeeld de behandeling van
oud-premier Julia Timosjenko. Ze zit in ge
vangenschap, en heeft - getuige de vele blau
we plekken op haar lijf- rake klappen gekre
gen. Het kabinet heeft gedreigd niet aanwe
zig te zijn op het EK. Uit protest.
In China is het weer als vanouds, alsof er
geen Olympische Spelen zijn geweest. Er
worden mensen zonder vorm van proces
opgepakt en vastgezet, vaak' alleen omdat ze
protesteren tegen misstanden. Hield het Chi
nese bewind zich tijdens de Spelen nog een
beetje in, nu zijn we weer terug bij af, signa
leren bewegingen als Amnesty Internatio
nal en Human Rights Watch. De kortstondi
ge belangstelling voor mensenrechten in lan
den waar grote evenementen plaatsvinden
heeft iets gratuits. Al sinds Oekraïne twintig
jaar geleden onafhankelijk werd, is er een
stroom publicaties geweest over het brute
politieoptreden daar. Er zijn honderdduizen
den gevallen bekend van mensen die wer
den beschuldigd en net zolang werden mis
handeld tot ze uit arren moede maar beken
den, ook als ze onschuldig waren. Een ge
volg van het oude Sovjetsysteem waarin
agenten een bepaald quotum aan bekente
nissen moeten halen om in dienst te mogen
blijven. De middeleeuwse praktijken trok
ken wel enige aandacht, maar om nou te
zeggen dat er ook naar gehandeld werd,
nou nee. En als het niet Julia Timosjenko
was die de klappen kreeg, had er waarschijn
lijk ook nu nog geen politicus zich druk om
gemaakt. De kleine blonde oppositieleidster
is het symbool geworden van de onderdruk
king. Vraag is nu of Timosjenko en de bevol
king van Oekraïne zijn geholpen bij een
boycot door Westerse politici van het EK
voetbal. „Het i9 niet zo dat een boycot per
definitie helpt", zegt Ruud Bosgraaf van
Amnesty International. „Het kan effect heb
ben wanneer iedereen wél aandacht vraagt
voor de mensenrechten. Wij nemen geen
positie in, wij vinden dit echt iets wat de po
litiek zelf moet uitmaken. Wat je ook doet,
stop er niet mee zodra het EK voorbij is,
want dan gaan de machthebbers weer ge
woon hun gang." De ervaring zoals in Chi
na leert dat zodra de schijnwerpers weer op
elders zijn gericht het leven van daarvoor
weer zijn normale gang neemt. Amnesty
ziet het als zijn taak juist dan de zaak te blij
ven volgen. Tegelijkertijd maakt de mensen
rechtenbeweging dankbaar gebruik van de
internationale evenementen om ook de an
dere kant te belichten. Machthebbers zijn
immers gevoelig voor media-aandacht. Een
boycot trekt even aandacht, maar geeft daar
na weinig reden de camera's op het land en
zijn leiders te richten. Wél gaan, houdt de
pennen bezig en laat camera's klikken. Vol
gens duizenden aanhangers van oud-pre
mier Timosjenko heeft ze daar iets aan.
