spectrum 8
Het lijkt of iedereen het kabinet-Rutte snel wil vergeten.
Maar het was wel een bijzonder kabinet, het eerste met een
gedoogakkoord. Dat het geen succes is geworden, wil niet
zeggen dat het geen plaats krijgt in de politieke geschiedenis.
Zaterdag 28 april 2012
Het werd al direct 'Wil-
ders I', genoemd. En
'het Telegraafkabinet'.
Radiopresentator
Prem Radhakishun
sprak consequent van
'Bruin I'.
Al ruim vóór het kabinet-Rutte, met de
PW. als gedoogpartner, op 14 oktober 2010
werd beëdigd, liepen de emoties hoog op.
Het CDA ontplofte bijna door het besluit
met Geert Wilders samen te werken. Wie
herinnert zich niet de beelden van het
chaotische partijcongres van 2 oktober van
de christen-democraten, met emotionele
betogen van onder anderen Ab Klink en
Ernst Hirsch Ballin - 'Doe het niet..'?
Ook tijdens de rit, die slechts 558 dagen
duurde, kreeg het kabinet bakken kritiek
over zich heen. Bijvoorbeeld over de stape
ling van maatregelen voor zwakkeren in
de samenleving. Maar ook over de manier
waarop het minderheidskabinet zich vol
gens critici door gedoogpartner Wilders
liet gijzelen.
Daarom is het verwonderlijk dat de Twee
de Kamer deze week in een vloek en een
zucht afscheid nam van het kabinet-Rutte.
In het debat over de val ging het dinsdag
vooral over de toekomst: hoe komt Neder
land uit de economische crisis? En hoe krij
gen we de overheidsfinanciën in het ga
reel? Bijna plichtmatig gaf de oppositie
hier en daar nog een trap na. Een serieuze
politieke duiding van de afgelopen ander-
halfjaar bleef achterwege. Pogingen een
publieke verantwoording van de coalitie
en met name van premier Rutte te krijgen,
werden snel gestaakt toen een spijtbetui
ging uitbleef. Als D66-leider Alexander
Pechtold niet had geprotesteerd, had pre
mier Rutte niet eens teruggeblikt op deze
coalitie. Het debat ging al na vier uur als
een nachtkaars uit.
Het lij kt of iedereen het kabinet-Rutte
snel wil vergeten. Terwijl het toch heel bij
zonder was. Minderheidskabinetten zijn in
Nederland schaars, gedoogsteun nog zeld
zamer. Wat het kabinet-Rutte echt uniek
maakte, was dat de steun in een gedoogak-
koord werd vastgelegd. Deze constructie
was al direct aanleiding voor kritiek: WD
en CDA zetten gedoogpartner Wilders in
een zetel, Wilders kreeg een maximum
aan invloed in ruil voor een minimum aan
verantwoordelijkheid. Hoe kunnen ze zo
naïef zijn, riepen de critici. Het kabinet le
vert zich uit aan de PW.
Rutte en CDA-onderhandelaar Maxime
Verhagen namen hun besluit echter wel
overwogen. Het politieke landschap was
na de verkiezingen nog onoverzichtelijker
dan het al was en een vanzelfsprekende
coalitie drong zich niet op.
Rutte had van meet af aan een duidelijke
voorkeur voor samenwerking met de PW
en het CDA. De PW was de grote win
naar van de verkiezingen en het CDA ligt
inhoudelijk altijd dicht tegen de WD aan.
Maar omdat het CDA als grote verliezer op
de reservebank wilde plaatsnemen, moest
Rutte op zoek naar andere coalities. Zijn
voorkeur bleef echter in stand.
Als democratisch argument voerde Rutte
aan dat hij de bijna anderhalf miljoen kie
zers van de PW niet kon negeren. Maar
politiek-strategisch kwam het hem ook be-
door Frits Bloemendaal
van een
experiment
ter uit om de PW, een gevaarlijke concur
rent op rechts, binnenboord te halen.
Door die partij medeverantwoordelijk te
maken voor het kabinetsbeleid, hoopte hij
de bedreiging te kunnen beheersen. Boven
dien kon hij met de PW afspraken maken
over de belangrijkste thema's waarmee hij
zelf de verkiezingen had gewonnen: veilig
heid en financiële degelijkheid. Met het
harde vreemdelingenbeleid van de PW
had Rutte anders dan het CDA weinig pro
blemen. Onder druk van Rita Verdonk én
Wilders had de WD al een hardere koers
ingezet.
Dat het uiteindelijk een gedoogcoalitie
werd en geen meerderheidskabinet, was
omdat het voor het CDA een brug te ver
was voluit met de PW te regeren. Zo ont
stond een samenwerking die voor ieder
een waarneembaar zwakke plekken had.
Tegenstanders voorspelden daarom een
snelle val.
Maar de coalitie had ook wel degelijk fans.
In conservatief-rechtse kringen en door
werkgevers werd dit 'meest rechtse kabi
net ooit' met gejuich begroet.
Was het wel het meest rechtse kabinet
ooit? Misschien op het terrein van veilig
heid en immigratie. En door snoepjes als
de verhoging van de maximumsnelheid
op snelwegen. Maar door rechts gewenste
hervormingen van de sociale zekerheid en
de zorg bleven onder druk van Wilders
uit.
Het meest internationale kabinet was het
zeker niet. Volgens critici heeft Nederland
zich in de wereld belachelijk gemaakt door
voortdurend het nationale belang voorop
te stellen. Onmiskenbaar zijn in Brussel en
ook elders in de wereld wenkbrauwen op
getrokken en ïn buitenlandse media is
soms honend over het nieuwe provincialis
me bericht. Ook heeft Nederland een aan
tal keren lik op stuk gekregen voor de har
de opstelling tegenover andere landen.
De verdediging van Rutte, dat er een ver
schil was tussen het buitenlandse beleid
van het kabinet en dat van de gedoogpart
ner PW, kwam niet overal over. Maar of
de invloed van de Nederlandse regering in
Europa en daarbuiten wezenlijk kleiner is
geworden, valt te betwijfelen. Als rechter
hand van Duitsland wordt Nederland in
de EU zeer serieus genomen. Ook de VS
en de NAVO weten ons land nog steeds te
vinden.
De grootste vrees van tegenstan
ders was dat deze coalitie men
sen tegen elkaar zou opzetten
en dat het verdeeldheid zou
zaaien in het land. In hoeverre dat is uitge
komen, is moeilijk te bepalen. Het kabinet
heeft, anders dan gedoogpartner PW, in
elk geval geprobeerd niet de etnische kaart
te spelen. Veel maatregelen die als splij-
