121 geloof
Hoe God
verdween
uit de
wereld
Wereldwijd geloven steeds minder
mensen in God, zo stelde een
Amerikaans onderzoek afgelopen week.
Wat zijn de verklaringen voor ons
tanende religieuze gevoel? „We hebben
te veel welvaart om God nog nodig te
hebben."
zaterdag 21 april 2012
=~^k reageren?
nieuwsredactie@wegener.nl
door Joost Bosman
Langzaam maar zeker
lijkt John Lennons
droom, door hem be
zongen in zijn Imagi
ne, uit te komen: het
einde van religie en
God. Het is dat de vermoorde Beat-
le er zelf niet in geloofde, anders
zou hij nu in het hiernamaals min
zaam glimlachend het rapport
doorbladeren dat de Universiteit
van Chicago deze week afscheid
de. De belangrijkste conclusie: de
laatste 20 jaar is wereldwijd het ge
loof in God afgenomen. Niet spec
taculair, wel hardnekkig.
De onderzoekers bestudeerden de
godsbeleving in dertig landen. Ze
kwamen tot de slotsom dat die in
de Filipijnen nog het sterkst is (94
procent zegt altijd in God te heb
ben geloofd) en in het voormalige
Oost-Duitsland (slechts 13 pro
cent) het zwakst. Referentiejaren
waren 1991,1998 en 2008.
Frans Jespers, universitair hoofddo
cent vergelijkende godsdienstwe
tenschappen aan de Radboud Uni
versiteit Nijmegen is niet verbaasd
over de onderzoeksresultaten. „Ge
loof in God wordt individueler, los
van georganiseerde religieuze ver
banden. Daarnaast verandert ook
het geloof in een persoonlijke god
steeds meer in geloven in een ab
stracte hogere macht, het 'ietsis
me'. Alles wijst op verdamping
van het geloof"
Professor Hijme Stoffels, hoogle
raar sociologie van kerk en gods
dienst aan de Vrije Universiteit in
Amsterdam, zegt dat er een ver
band bestaat tussen (het gebrek
aan) welvaart en godsgeloof: hoe
armer de mensen, hoe religieuzer.
Daarnaast leidt beter onderwijs
overwegend tot meer afvalligheid.
Mensen krijgen meer kennis van
de wereld en leren kritischer na
denken. „Als de bestaanszekerheid
laag is, wil je geloven dat er toch ie
mand naar je omkijkt en dat je het
in een later leven beter zult krij
gen", aldus Stoffels.
Volgens hem is uit eerder onder
zoek gebleken dat agrarische lan
den (Afrika en Azië) het meest
godsdienstig zijn, vervolgens de in
dustriële landen (Latijns-Amerika
en Oost-Europa), en dat de postin
dustriële landen (West-Europa)
het minst religieus zijn aangelegd,
met de Verenigde Staten als uitzon
dering. Dat komt overeen met de
uitkomsten van het voorliggende
Amerikaanse onderzoek: ook daar
uit blijkt dat Noordwest-Europa
het meest van 'Hem' is losgeraakt.
„We hebben te veel welvaart om
God nog nodig te hébben", ver
klaart Stoffels. „Alleen in gevallen
van ziekte of dood doen we nog
een schietgebedje."
Stoffels zegt ook dat katholieke lan
den minder vatbaar zijn voor ge
loofsafval dan protestantse landen.
Dat verklaart ook waarom de Fili
pijnen (arm en rooms-katholiek)
nog zo hoog scoort op de religie
ladder en het voormalige
Oost-Duitsland zo laag (protes
tants). Bij de DDR speelt ook mee,
dat zij ruim 40 jaar onder het com
munisme aan een atheïstische ide
ologie is blootgesteld.
'Alleen in gevallen van
ziekte of dood doen we
nog een schietgebedje'
Stoffels stelt dat het onderzoek
van de Universiteit van Chicago is
geschreven door gerenommeerde
bureaus uit de VS en Duitsland.
Toch is er een vreemde tegenstrij
digheid: want de grote wereldgods
diensten zoals christendom, islam
en hindoeïsme groeien nog steeds.
Maar de onderzoekers zijn dan
ook hoofdzakelijk te rade gegaan
in de postindustriële wereld en
niet in het Midden-Oosten (is
lam), Afrika (christendom en is
lam) en Azië (hindoeïsme, islam
en christendom). Stoffels: „In het
Midden-Oosten zijn mensen over
wegend zeer gelovig, in India ook
en dat land heeft ook nog eens
een sterk groeiende bevolking. Als
je de agrarische en industriële we
reld bij het onderzoek zou betrek
ken, krijg je misschien een heel an
der beeld van het geloof in God."
Het rapport suggereert ook dat
godsbeleving in conflictgebieden
heviger is dan elders. Het wijst op
Israël (Joden tegen Palestijnen),
Noord-Ierland (katholieken tegen
protestanten) en Cyprus
(Grieks-orthodoxe christenen te
gen islamitische Turken). Is - om
gekeerd - de kans op vrede groter,
naarmate God uit de wereld ver-
dwijnt? Godsdienstwetenschapper
Frans Jespers gelooft er niets van.
„Uit onderzoek is gebleken dat
maar 6 procent van de oorlogen
werd veroorzaakt door religie."
Aan één conclusie hecht Hijme
Stoffels geen waarde: dat geloof in
God groeit naarmate we ouder
worden, suggererend dat dat komt
door de naderende dood. „Het
heeft meer te maken met genera-
tieverschillen dan met leeftijd.
Ouderen zijn nog in de verzuiling
opgegroeid, waarin religie vanzelf
sprekend was, voor deze generatie
geldt dat veel minder. Een Cana
dees op leeftijd schreef in reactie
op het rapport: ik word ouder,
maar ook steeds atheïstischer."
God schept de zon en de maan. Fres
co van de beroemde Italiaans kunst
schilder, beeldhouwer, architect en
dichter Michelangelo op het plafond
van de Sixtijnse Kapel in het Vati-
caan.
foto Hollandse Hoogte
