veranderde Noorwegen
i5 spectrum
Zaterdag 14 april 2012
Foto onder.
Anders Behring Breivik. foto Heiko Junge/EPA
Foto links:
Bloemen en kaarsen na de massamoord op
het Noorse eilandje Utoya (achtergrond).
Foto linksonder
In een fontein in de hoofdstad Oslo drijven
bloemen ter nagedachtenis aan de slachtof
fers. foto's Joerg Carstensen/EPA
Vijf rechters bepalen de straf
Maandag begint in Oslo de straf
zaak tegen Anders Behring Brei
vik, de 33-jarige Noor die afgelo
pen 'zomer 77 mensen ver
moordde. Het proces duurt tien
weken. Het is de grootste en
duurste rechtszaak ooit in Noor
wegen.
De rechtbank bestaat uit twee
professionele rechters en drie
mederechters. Dit zijn burgers
die geloot zijn uit een database
met zo'n 8.000 namen. Deze vijf
bepalen samen de straf. In de
strafmaat staat de vraag centraal
of Breivik wel of niet toereke
ningsvatbaar is. Twee psychiatri
sche rapporten spreken elkaar
op dit punt tegen.
Breiviks verdediging, bestaande
uit vier advocaten, zal er alles
aan doen te bewijzen dat hij wél
bij zijn volle verstand is. Hiertoe
worden zo'n 35 getuigen opge
roepen, onder wie de islamiti
sche geestelijke mullah Krekar
en de door Breivik geloofde
blogger Fjordman. Zij zouden
moeten aantonen dat het moge
lijk is extreme opvattingen te
hebben zonder psychisch ge
stoord te zijn.
Indien de rechtbank besluit Brei
vik ontoerekeningsvatbaar te
verklaren, wordt hij veroordeeld
tot een medische behandeling,
die levenslang zou kunnen du
ren. Anders hangt hem een ge
vangenisstraf van 21 jaar boven
het hoofd. Die kan eventueel
worden verlengd als hij daarna
nog een gevaar voor de samenle
ving blijkt.
Het proces zelf zal echter vooral
gaan over de vraag hoe Breivik
tot zijn daden kwam en hoe hij
deze uitvoerde. De twee officie
ren van justitie roepen hiervoor
bijna honderd getuigen op, on
der wie Breiviks moeder, enkele
vrienden en slachtoffers. Breivik
heeft alles bekend.
In de zaak worden 813 mensen
als slachtoffer gekenmerkt. Zij
hebben samen ook nog eens
165 raadsheren.
De veiligheidsmaatregelen rond
de rechtbank zijn enorm. Een
gebied van 20.000 vierkante me
ter rond het gebouw is alleen te
betreden met speciale toestem
ming. Er is een extra beveiligde
zaal gebouwd en ook in de rest
van het gebouw is kogelvrij glas
geplaatst.
Maandag wordt eerst de zaak
gepresenteerd, waarna Breivik
de gelegenheid krijgt een verkla
ring af te leggen. In de weken
daarna worden achtereenvol
gens de bomaanslag in Oslo, het
bloedbad op Utoya, de arresta
tie, het sporenonderzoek en ten
slotte de psychiatrische onder
zoeken behandeld. De recht
bank wil half juli uitspraak doen.
reactie, werd het rampenplan herzien, be
loofden de hulpdiensten beter te gaan com
municeren en wordt het beschikbare mate
rieel vernieuwd. Een alomvattend rapport
van een onafhankelijke commissie die be
kijkt wat er allemaal misging, moet nog ko
men.
En dan is er de schuldvraag. In Nederland
werd na de aanslagen meteen gewezen
naar 'haatzaaier' Geert Wilders. Noorwe
gen is eigenlijk nu pas klaar voor de vraag:
hoe kan het dat een jongen uit een van de
rijkste steden in 's werelds rijkste land alle
kansen die de samenleving hem biedt, laat
liggen en in plaats daarvan 77 mensen om
brengt? Komt dat door zijn gescheiden
ouders? Had jeugdzorg dertig jaar geleden,
toen zijn moeder aangaf moeite te hebben
met de opvoeding, moeten ingrijpen?
Heeft de rechtse partij waar hij een tijdje
lid van was, aangezet tot haat? Waren de
computerspelletjes die hij speelde schade
lijk? Is het de schuld van de veiligheids
dienst die hem niét in de gaten hield? Van
de beheerders van internetfora waar hij op
schreef? „Hoe erg het ook is dat er overal
fouten zijn gemaakt, voor mij is er maar
één schuldige en die heet Anders Behring
Breivik", zegt een 18-jarig slachtoffer. „Alle
schuld die bij anderen wordt gelegd,
maakt hem weer een beetje minder gevaar
lijk en dat moeten we voorkomen."
De leider van de steungroep voor slachtof
fers hoopt antwoorden te vinden in de op
stapel staande rechtszaak. „Het enige wat
we wensen is een serieuze en waardige
rechtszaak waarin de schuldige wordt ver
oordeeld zodat we verder kunnen met on
ze levens." Hij verwacht een 'tien weken
lange hel' waarin de media details zullen
presenteren die veel betrokkenen nacht
merries bezorgen.
Met wat nu al het proces van de eeuw
wordt genoemd, breekt de Noorse lente
aan. De verhalen over wie wat deed en
waar was op 22 juli zijn weer het gesprek
van de dag. ABB is terug op de voorpagi
na's. De Noren hopen voor het laatst.
reageren?
spectrum@wegener.nl
