spectrum
Optimist in Egypte
'Waar was jij op 22 juli?' De Noren stellen
elkaar de vraag zoals de Amerikanen
informeren naar eikaars verblijfplaats op de
dag dat Kennedy werd vermoord of op
11 september 2001. Maandag begint in Oslo
het proces tegen de man die Noorwegen
afgelopen zomer een eigen
'dag dat alles veranderde' bezorgde.
Zaterdag 14 april 2012
STANDPLAATS
De trucs zijn zo oud als de pirami
den. 'U loopt als een Egypte
naar', 'U ziet er uit als een Egyp
tenaar, waar komt u vandaan?
Ik heb een leuke winkel'.
Westerlingen lopen er niet zoveel meer
door de straten van Cairo. De souvenir- en
snuisterijen winkels met hun eindeloze
rijen plastic afbeeldingen van koningin Ne-
fertite hebben weinig klandizie. De bezoe
ker moet dus naar binnen worden gelokt,
het liefst met een aardig praatje. 'Hoe kan
ik u helpen van uw geld af te komen?'
'Vandaag niet? Morgen dan?' klinkt het
hoopvol na een afwijzing.
De verhalen over opdringerige kooplie
den, kamelendrijvers en museum-
gidsen houden veel mensen weg
uit Egypte. Het is niet leuk de hele
dag mensen van je af te moeten
slaan. Na de omwenteling van vo
rig jaar, waarbij president Hosni
Mubarak werd verdreven na weken
van protesten op en rond het
Tahrirplein in de hoofdstad, zijn de
toeristen massaal weggebleven.
Niet vijftien miljoen bezoekers, zo
als verwacht, maar slechts een klei
ne zeven miljoen kwamen naar
Egypte. En meestal niet naar Cairo.
„Je houdt zeker van risico's ne
men", zegt een Egyptische vriend,
die een bezoek niet zou
hebben aangeraden. Maar
de sfeer is op het eerste
oog ontspannen.
Een wandeling langs de
piramiden van Gizeh aan
de rand van de steeds ver
der oprukkende stad staat
in alle reisgidsen te boek
als een beproeving vanwege de hitte, de
mensenmassa en de handelaren. Niet nu.
Er zijn meer kamelen en paarden dan toe
risten. Dat zorgt voor enige spanning, al
dus de ingehuurde gids. De beesten moe
ten eten, kosten dagelijks geld en zonder
inkomsten van toeristen kunnen de eige
naren niet voor hun dieren zorgen.
Voor tenminste één hotel wordt het ge
brek aan westerse bezoekers op bijzonde
re wijze gecompenseerd. „We zitten bijna
helemaal vol", zegt de manager tevreden.
De gasten zijn tevens patiënten. Libiërs
die door hun land naar Egypte zijn ge
stuurd voor medische behandeling. Enke
len zitten er al een half jaar. Na behande
ling in Egyptische ziekenhuizen mogen ze
uitzieken en herstellen in het comfortabe
le hotel. Daar hangen ze vervolgens de he
le dag in de lobby of aan de toestellen in
de sportzaal. Ze zijn luidruchtig, maken on
derling ook wel ruzie. Het hotel heeft
extra beveiliging ingeschakeld, maar de
uitbater is niettemin blij met de gasten. Bo
vendien kan het altijd nog erger. Er is ook
een hotel dat patiënten herbergt met gees
telijke problemen, met trauma's van de
burgeroorlog en de strijd tegen Muammar
Khadaffi.
Voor de eigenaars van het souvenirwinkel
tje zijn het slechte tijden. „De Libiërs heb
ben nergens belangstelling voor en toeris
ten zijn er bijna niet", zegt de jonge verko
per. Echt klagen wil hij niet, bij de pakken
neerzitten al helemaal niet. Het komt alle
maal wel weer goed, alleen weet hij niet
wanneer en hoe. Het afgelopen jaar heeft
Egypte weinig vooruitgang geboekt en de
aanloop naar de presidentsverkiezingen
van mei is nu al een puinhoop. „Turkije
heeft er ook een tijd over gedaan om sterk
te worden en economisch te groeien. Wij
hebben ook tijd nodig", zegt de winkelier,
die zijn studie bedrijfskunde aan het afron
den is. Hij houdt het werk in het winkeltje
binnenkort voor gezien. Een nieuwe baan
heeft hij nog niet. „Dat komt wel goed."
Het is een aanstekelijk optimisme.
door Wimdy Kester
Breivik
A
nders Behring Breivik.
Voor veel Noren inmid
dels 'die vent' of kortweg
'ABB'. Alle vijf miljoen in
woners kennen hem. Uit
de media, maar opvallend
vaak ook via via. Iedereen kent wel ie
mand die op een of andere manier betrok
ken is bij de grootste moordpartij die ooit
in het land plaatshad.
Zelf bleek ik wel eens een biertje te drin
ken in het café waar Breivik blijkbaar ook
aan de bar hing. Vriend Peter heeft Breivik
wel eens voorbij zien komen bij een bijeen
komst van de vrijmetselaars. Vriend Tom
ondervond zijn ideeën op 22 juli zelfs aan
den lijve. Hij liep de bewuste vrijdag van
zijn werk in de regeringswijk naar het post
kantoor voorbij een bestelbusje dat schuin
voor het ministerie van Oliezaken stond.
Dertig seconden later, toen hij net over
het hoogste punt van een heuveltje heen
was, hoorde hij een knal en werd hij tegen
de grond gesmeten. De meeste brokstuk
ken vlogen over hem heen. Hij. kwam er
met kneuzingen en snijwonden vanaf.
Tom was één van de tweehonderd gewon
den die 'geluk' hadden, acht anderen over
leefden de 900 kilo zware bom niet, die
Breivik om vijf voor half vier liet afgaan.
Zij hadden de pech toevallig op het ver
keerde tijdstip op de verkeerde plek te
zijn. En nu, zo menen sommige nabestaan
den van de-slachtoffers, worden ze vaak
vergeten omdat Breivik daarna een nog
veel gruwelijkere daad beging dan het
plaatsen van een anonieme autobom.
Op het eilandje Utoya richtte hij een bloed
bad aan onder 564 leden van de jongeren
afdeling van de regerende sociaaldemocra
ten. Inmiddels is het politieonderzoek afge
rond en zijn de gruwelijke feiten duidelijk:
67 van de jongeren overleden aan schot
wonden, de meesten door een of meer ko
gels in het hoofd. Eén slachtoffer verdronk
en een ander bezweek na een valpartij tij
dens een vluchtpoging.
Het jongste slachtoffer was net 14 gewor
den. Veel doden en gewonden waren zo
toegetakeld dat er de komende week in de
rechtszaal geen gebruik gemaakt wordt
van echt beeldmateriaal. In plaats daarvan
toont de aanklager foto's van poppen waar
op vergelijkbare verwondingen zijn aange
bracht.
De koele zomer 2011 wordt in de weken
na de aanslagen een zomer van onverwach
te saamhorigheid. Miljoenen mensen gaan,
gewapend met rozen, de straat op om el
kaar te omhelzen. Premier Jens Stolten-
berg oogst bewondering in binnen- en bui
tenland door te roepen om méér democra
tie en méér openheid.
Nadat de doden zijn begraven en de scho
len weer zijn begonnen, komt de herfst en
de ophef over de vraag of Breivik nu wel
of niet geestelijk gestoord is. En of hij ge
straft kan worden. Niemand kan ontken
nen dat je niet goed bij je hoofd moet zijn
om zonder berouw dergelijke aanslagen te
plegen. Maar is hij ontoerekeningsvatbaar?
Dan is hij in feite ziek en zielig en moet hij
verzorgd en behandeld worden, iets wat
de Noren moeilijk kunnen verkroppen.
„Wel of niet toerekeningsvatbaar, straf of
behandeling: wat maakt het eigenlijk uit?
Als 'ie maar nooit meer vrijkomt", zegt
een meisje dat van Utoya wist te ontsnap
pen. ABB heeft bovendien nogal een hoge
pet op van zichzelf en het stempel 'ge
stoord' is de grootste belediging die hij
zich kan bedenken. In verhoren zegt hij re
gelmatig dat hij begrijpt dat mensen zijn
handelingen absurd vinden. Maar, zo
meent hij zelf, hij verdedigt slechts een ide
ologie die door veel mensen wordt ge
deeld.
Tijdens de lange en donkere winter probe
ren veel mensen 22 juli 2011 een tijdje uit
hun gedachten te zetten. Anderen, zoals
de Utoya-jongeren proberen met behulp
van psychologen hun leven weer op de
pakken. Ambtenaren van verschillende be
schadigde ministeries doen hun oude
werk weer, zij het vanuit noodgebouwen.
Het zomerparadijs Utoya is verlaten en be
dekt onder de sneeuw. Weg zijn de rozen.
In de metro kijken de passagiers weer zwij
gend en stug voor zich uit.
Toch is er iets veranderd. „We hebben la
ten zien dat we elkaar steunen als het
eropaan komt", zegt de een. „Een traumati
sche gebeurtenis maakt ons sterker, min
der onbevangen", stelt de ander. Daarnaast
stapte de minister van Justitie op, bood de
politiechef zijn excuses aan voor de trage
