de economie
'Ik werk alleen zwart als het om grote klussen gaat. Niet om er zelf
meer aan te verdienen, maar om een klant tegemoet te komen.'
II
een allround klusjesman, die anoniem wil blijven
HK&HimsasSBBS&Bmmsmmmmstssssgmm
dinsdag 27 maart 2012
nering. Alle reden dus om een
paar duizend extra inspecteurs aan
te stellen. Een investering die zich
snel terugverdient. Maar zo simpel
steekt de economie - of die nu wit
of zwart is - niet in elkaar. „Je
kunt proberen zwartwerken nog
beter aan te pakken maar daarmee
verdien je echt niet genoeg miljar
den terug om niet te hoeven bezui
nigen", helpt econoom Piet Re-
nooy, die al sinds 1986 onderzoek
doet naar zwartwerk, de optimis
ten uit hun droom. Volgens cijfers
van de Oostenrijkse hoogleraar
Schneider is 9,5 procent van de Ne
derlandse economie 'zwart'. De
fraude daalt gestaag. Toch neemt
Renooy die cijfers met een korrel
zout. Of beter: met een hele zout-
berg. „De modellen die hij ge
bruikt zijn een beetje abracada
bra." Maar dat Nederland in het
overzicht zo'n beetje het braafste
jongetje van de klas is, kan Re
nooy alleen maar beamen. „Als je
ons vergelijkt met zuidelijke lan
den in Europa, is het maar een
schijntje wat de belastingdienst
hier misloopt. In Zuid- Europa is
er een natuurlijk gevoel om geen
belasting te betalen. Er is daar heel
weinig vertrouwen in de overheid.
In Nederland zijn mensen er echt
wel van overtuigd dat ze belasting
moeten betalen, omdat ze zien
wat ze ervoor terugkrijgen van de
overheid. Maar als de overheid nu
te hard bezuinigt, kun je het zwart
werken juist stimuleren. Als er te
veel zekerheden door overheden
worden afgebroken, denken men
sen mogelijk: dan regel ik het zelf
wel." Als de politiek in Nederland
om de zoveel tijd rept over een
strengere aanpak van zwartwer
ken, centreert de discussie zich
vaak op de 'kleine kruimelaars' die
werk wegkapen voor hun witwerk-
ende collega's. Onterecht, vindt
Renooy. „Als je echt miljarden wil
verdienen, moet je de grote jon
gens aanpakken, de grote belasting
fraude. Of pak sectoren aan waar
in mensen worden uitgebuit. De
kleine man die af en toe een klusje
zwart doet extra aanpakken is ook
niet verstandig. Want dat is toch
regelmatig degene, die die 100 euro
extra die hij zwart verdient, goed
kan gebruiken om rond te komen.
'Als je echt miljarden wil
verdienen, moet je de grote
jongens aanpakken'
En dat géld geeft hij ook weer uit
in de reguliere economie. Zwart
werken kan soms de smeerolie
van de economie zijn." Niet dat Re
nooy zwartwerken goed praat. In
tegendeel. Het blijft in sommige
sectoren broodroof, maar het pro
bleem moet in Nederland niet
worden overdreven, wil Renooy
maar zeggen. Het wordt pas pro
blematisch, ook voor Nederland,
als andere EU-landen hun financi
ën niet op orde hebben, met bui
tenlands geld overeind moeten
worden gehouden, terwijl de ei
gen bevolking wereldkampioen be-
lastingontduiken is. „Als in dié lan
den meer belasting zou worden be
taald, wordt hun schuld behap
baar. De huidige crisis vraagt om
een fiscale coördinatie op Euro
pees niveau." Regioplan, waar Re
nooy werkzaam is, onderzocht
voor de Europese Commissie de
haalbaarheid van een Europees
netwerk voor samenwerking, ken
nisontwikkeling en voorlichting
op het terrein van zwartwerk. „In
Nederland wordt al best goed ge
controleerd. Vaak gaat het om inte
grale controles door meerdere in
specties tegelijk. Dan wordt er in
de horeca of in de bouw gecontro
leerd op zwartwerk, maar ook op
uitbuiting, op veiligheidsvoor
schriften." Hoe hard je het pro
bleem ook aanpakt: zwartwerk is
een blijvertje. Een deel van het
werk zal nooit wit worden, verze
kert Renooy. Omdat ontduiken
aantrekkelijk zal blijven, maar
soms ook omdat er geen afdoende
'wit' aanbod is. „Als jij alleen je
schoorsteenmantel wil laten stu
ken, dan komt daar vaak geen be
drijf voor opdraven."
belastingen
cent. De afname is on
danks de crisis. Want vol
gens Schneider is er een
verband tussen zwartwer
ken en de economische
situatie: „Als de officiële
economie herstelt of
groeit, hebben mensen
minder de neiging om
zwart extra geld te wil
len verdienen."
Sectoren waar het meest
belasting wordt ontdo-
ken zijn bouw, horeca en
f detailhandel. Met scha-
duweconomie bedoelt
Schneider: legale werk
zaamheden waarover
geen belasting en pre
mies worden betaald; cri
minele activiteiten als
drugssmokkel en witwas
praktijken vallen er niet
onder. infographic CRW l bron Friedrich Schneider
Omvamg van de schaduweconomie per land in procenten van het bruto binnenlands product (bbp)
