'Gelukkig is mijn
verbeeldingskracht
nog wel intact'
i4lbo kei
Als een vernielde stad
vrijdag 16 maart 2012
Ze heeft de kracht niet meer voor een grote roman,
zegt Inez van Dullemen. Twee zusters is beknopt,
maar bevat een groot drama.
door Maria Vlaar
Inez van Dullemen, 86 jaar
oud, schreef Twee zusters,
een korte roman die zich af
speelt in een huis in Georr
gia, VS, waar zij ooit zelf woon
de. Het huis was hals-over-kop
verlaten, nadat de vader zich
had doodgereden ën een van
zijn dochters een einde aan
haar leven had gemaakt. Van
Dullemen vond allerlei brie
ven, gedichten, foto's en een souterrain met
een speelruimte waar twee zusjes hun fanta
sie de vrije loop konden laten.
War was dat voor huis waarover u schrijft?
„Het was een oud plantagehuis en alles
stond er nog alsof de bewoners zojuist wa
ren vertrokken. Niemand had de rommel
opgeruimd. Toen ben ik een speurtocht be
gonnen. Ik sprak de eigenares en die vertel
de over haar schizofrene dochter. Zelf woon
de de moeder met een nieuwe lover in een
huis verderop. Ze had de hele zwik achterge
laten en de deur naar het verleden helemaal
dichtgedaan."
Het huis in 'Twee zusters' is een soort crypte?
„Ik daal afin het verleden, maar ook in de
ziel van de twee zusjes. De kelder was hele
maal ingericht als speelruimte, voor de ver
beeldingswereld van die meisjes. In de psy
chiatrische inrichting waar het oudste meis
je later wordt opgenomen, neemt de psy
chiater het meisje ook weer mee naar 'het
souterrain'. Door af te dalen in het souter
rain, daal je ook af in het onderbewuste, het
verborgene."
Hoe kwam u in Georgia terecht?
„Mijn man Erik Vos, artistiek leider van De
Appel in Den Haag, kreeg in de jaren zestig
in Amerika werk als theaterregisseur. Ik wil
de wel mee, maar dan niet op
een nietszeggend flatje wonen.
In Amerika heb ik een nieuw
soort schrijven ontdekt, als
journalist. De Volkskrant publi
ceerde mijn reisverslagen. Ik
heb daar intens genoten, ik
ging overal op af Ik schreef
over het oude Amerikaanse zui
den waar de slavenhutten nog
stonden, over cellen met ter-
doodveroordeelden, over oude
indianennederzettingen, over
het afscheid van de soldaten die naar Viet
nam gingen. Ik heb zo veel meegemaakt, zo
veel gereisd!"
U schrijft in 'Twee zusters' over incest in het ge
zin vanuit het perspectief van het schizofrene
meisje Heather en haar zus. De moeder gelooft
het niet.
„Ik heb in 1989 een toneelstuk over incest
geschreven, Schrijf me in het zand, en toen
ben ik dicht bij het fenomeen gekomen. Ik
ontdekte dat moeders dikwijls incest ont
kennen. Ook in mijn boek gebeurt dat. Er is
sprake van oerjaloezie, van rivaliteit.
De moeder verliest in zekere zin haar man én
haar dochter.
„Een meervoudige persoonlijkheid is vaak
een gevolg van incest. Een meisje schuift
dan een andere persoonlijkheid vóór het ge
kwetste kind dat ze is. In mijn boek is Heat-
her afwisselend het jongetje Wart, een peu
ter, een meisje dat een oud-Iers dialect
spreekt."
U suggereert in het begin dat het meisje de in
cest verzint? -
„Ja, daar speel ik mee. Als je een verhaal ver
telt moet je niet meteen aüe kaarten op tafel
leggen.
„Ik heb iets proberen op te snuiven van die
wonderlijke persoonlijkheid. Ik vond bij
voorbeeld briefjes die ondertekend waren
met 'Wart' waarin het meisje een heel an
der handschrift had. Op een gegeven mo
ment hoorde ik haar praten in me."
De twee zussen zijn bijna een twee-eenheid.
„Ik heb zelf geen zussen. Ik was weieens ja
loers op vrouwen die ongelooflijk close wa
ren met hun zus. Heerlijk, een lijfelijke ver
bondenheid."
Als Heather in de inrichting woont, ruilen de
twee zussen van trui, is dat een soort kroon op
die verbondenheid?
„Ja, als je schrijft dan volg je de personages,
en dan zie je die dingen opeens gebeuren.
Ik ben nogal een intuïtieve schrijver, ik laat
het gaan. Ik ben begonnen vanuit mijn ei
gen herinnering aan dat huis, die natuurlijk
vervaagd is. Langzamerhand ga ik dan naar
de personages en de gebeurtenissen die in
mijn verbeelding plaatsvonden.
Het is een groot drama, maar een klein boek.
„Ik heb niet meer de kracht om een grote ro
man te schrijven. Gelukkig is mijn verbeel
dingskracht nog wel intact."
U schreef al meer dan 25 boeken, waaronder
het bekende 'Vroeger is dood'. Heeft u nog
meer drama's in uw hoofd voor nieuwe verha
len?
„Ik maak niet zo veel meer mee. We reizen
minder, doordat we oud zijn. Ik moet het
hebben van andere werelden, levens van uit
zonderlijke mensen. Dat is waarom ik
schrijfster ben geworden."
Inez van Dullemen - Twee zusters.
De Bezige Bij, 18,90 euro
door Mario Molegraaf
Wie zich altijd naar hartenlust vulde
met de lekkerste delicatessen
verkommert vandaag in de goot.
Wie zich hulde in felrood
brokaat wentelt zich voortaan
in drek. hn niemand bekommert
zich nog om het kind
dat schor bedelt om brood.
Judith Herzberg (geb. 1934)
Veertig jaar geleden publiceerde Judith
Herzberg de bundel 27 liefdesliedjes.
De gedichten, in opdracht geschreven
voor een televisieprogramma, waren geïnspi
reerd op het Bijbelboek 'Hooglied'. Nu
komt ze met Klaagliedjes, opnieuw in op
dracht geschreven. De componist Boude-
wijn Tarenskeen vroeg haar om op de
'Klaagliederen' geïnspireerde teksten. In het
eerste gedicht wordt het Bijbelboek getrouw
gevolgd: 'Als een vernielde stad die ooit vol
pracht en leven was, zit zij daar, verloren,
armlastig.'
Verderop kun je nog een enkele keer het Bij
belwoord aanwijzen waardoor ze zich liet
leiden. Het hierbij afgedrukte gedicht, num
mer 11 in de reeks, gaat terug op Klaagliede
ren 4:5. Maar de band tussen Jeremia, aan
wie de Klaagliederen vaak worden toege
schreven, raakt in de 31 gedichten steeds los
ser. De schrijver van de Klaag
liederen rouwt om zijn volk
dat zich heeft misdragen, daar
mee de toorn van God opwek
te en alles verloor. De intenties
van Judith Herzberg zijn min
der eenduidig. Zoals altijd lijkt
zij heel dichtbij, de Bijbel naar
onze maat vermaakt. 'Wij, in
licht katoen en zijden kleren,
weet je nog?' zo schrijft ze.
'Flirtend flanerend glanzend
bloot onder licht wapperende
kimono's gebloemd campari-
rood'.
Met zo'n woord als campari-
rood palmt ze de lezer in zoals
alleen zij dat kan. De lezer van wat op het
eerste gezicht het verhaal is van een treuren
de weduwe. Het ging haar liefste heel goed:
'Zijn fondsen bleven rijzen, er kwamen hui
zen, fabrieken, paleizen'. Zo goed dat het
JUDITH HERZBERG
KLAAGLIEDJES
mis liep: 'Alles brak'.
De rouwende vrouw beweert:
'Ik bleef een mus, jij werd een
pauw.' Haar alledaagse biecht
blijkt tegelijk een actuele profe
tie. 'Wie leiding had dienen te
geven deed niets dan bedrie
gen. Schamen zij zich nu hun
roofzucht bekend werd? Niet
één van hen bloost niet één
buigt het hoofd'. Je zou heel
het wonderbaarlijke oeuvre
van Judith Herzberg tot één
vraag kunnen terugbrengen:
hoe te leven? Het antwoord in
Klaagliedjes is duidelijk: in elk
geval niet zoals wij.
i Judith Herzberg - Klaagliedjes.
De Harmonie, Amsterdam, 15,90 euro
Inez van Dullemen: „Ik was weieens jaloers op vrouwen die ongelooflijk close waren met hun
zus." foto GPD
