a
spectrum 4
in
Lenteboden
Klank en kleur
TO
Zaterdag 3 maart 2012
0 i 3
•oczi f :+J;
IS TO
0=9 "i ~Z-
Klein hoefblad
Gewone pad
Groot hoefblad
Hoewel de afgelopen weken nogal grauw en
grijs verliepen rukt onweerstaanbaar de len
te op. De vogels zingen dat het een lieve lust
is en ook padden en kikkers ontwaken weer
uit hun winterslaap. Triest maar waar; het is nu al het
derde opeenvolgende jaar dat platgereden verkeers
slachtoffers het eerste zijn wat ik van de paddentrek
merk. Gelukkig lijkt hun aantal er nog niet echt onder
te lijden.
Ook in de plantenwereld zijn de lenteboden prominent
aanwezig. Hazelaars, wilgenkatjes en niet te vergeten
het groot- en klein hoefblad. Die laatste twee zijn voor
mij de echte lenteboden, te vergelijken met het eerste
kievitsei in de wei en de eerste paddensnoeren in de
sloot. Vooral het klein hoefblad is in Zeeland wijd ver
breid. Het zijn een soort mini-zonnebloempjes die heel
vroeg in het voorjaar ineens verschijnen. Bladeren zijn
er nog niet en de geschubde stengel met zijn rood aan
gelopen kleur doet haast vermoeden dat je met een pa
rasiet van doen hebt. Maar dat is niet het geval: klein
hoefblad ontwikkelt zijn bladeren pas nadat de bloe
men zijn uitgebloeid. Het zijn grote bladeren die de
vorm hebben van een paardenhoef en ze ontspruiten
aan een dikke ondergrondse wortel. In die wortel wor
den de voedingsstoffen die de plant via het zonlicht in
de zomer kan vormen, opgeslagen tot het volgende
voorjaar. En het is aan die reserves te danken dat de
plant al in het schriele februarizonnetje kan bloeien,
lang voordat de bladeren verschijnen.
Het klein hoefblad is dit jaar duidelijk wat later dan an
ders. Terwijl het nu de eerste helft van februari nog
vroor dat het kraakte, kun je in een gemiddeld jaar de
eerste bloempjes al ruim rond die tijd vinden. Maar nu
steken de goudgele bloemetjes overal de kop op. Welis
waar kan het dus wel eens een paar weken schelen tus
sen het ene en het andere jaar, maar klein hoefblad is
en blijft een uitgesproken lentebode. En dat is voor het
groot hoefblad niet anders. Net als het klein hoefblad
heeft het groot hoefblad een geschubde bloeisteel waar
aan de bloemen verschijnen voordat de bladeren zich
ontwikkelen. De bladeren hebben dezelfde vorm als die
van het ldein hoefblad, maar ze zijn een stuk groter. Ze
worden dan ook wel aangeduid als "wilde rabarber"
Maar naast de overeenkomsten zijn er ook grote ver
schillen. Groot en klein hoefblad behoren tot verschil
lende geslachten en wie de bloemen ziet kan op het eer
ste gezicht geen enkele verwantschap ontdekken. De
vleesroze bloemen van het groot hoefblad zijn gegroe
peerd in een bloeipluim die in niets doet denken aan de
afzonderlijk groeiende felgele bloemen van het klein
hoefblad. Ook is het groot hoefblad in Zeeland stukken
minder algemeen. Wel zijn beide soorten voor wat hun
bloei betreft strikt gebonden aan het vroege voorjaar.
Veel andere planten zijn heel wat minder kritisch als
het gaat om de tijd van het jaar wanneer ze bloeien. Op
1 januari dit jaar was er, met het langdurig zachte weer,
al een hele reeks planten bloeiend te vinden. Ik noteer
de op Nieuwjaarsdag bloei van akkerdistel en speerdis
tel, scherpe boterbloem, fluitenkraïd, grote ereprijs, ro
de klaver, witte dovenetel, klein kruiskruid en ja-
cobskruiskruid en herik. Sommige daarvan, zoals grote
ereprijs en klein kruiskruid, zijn echte opportunisten
die je altijd wel vinden kunt als de weersomstandighe
den niet al te bar zijn. Maar bloei van fluitenkruid, wit
te dovenetel en scherpe boterbloem is echt heel onge
bruikelijk midden in de winter. Veel planten waarvan
dat niet bekend was blijken het hele jaar door te kun
nen bloeien. Met het zachter wordende klimaat zijn er
in dat opzicht nog wel de nodige verrassingen te ver
wachten. Maar de beide hoefbladsoorten zullen waar
schijnlijk tot in lengte van dagen gelden als echte lente
boden.
63;
C
Q)
*N
<D
ÖJO
3
13
Maart, de voorjaarsmaand is aangebroken, althans meteoro
logisch gezien. Nog maar 2,5 week geleden kwam het
kwik in de thermometer niet boven de o graden en de
mogelijkheid dat dit over een week weer zo is kunnen
we nog steeds niet uitsluiten. Maar wie 's morgens nog voor het hele
maal licht is opstaat en naar buiten gaat, heeft grote kans begroet te
worden door een vogelkoor. Zelfs als er geen heldere zonsopgang te
verwachten is, kan het zijn dat de merel, de winterkoningde heg-
genmus en de zanglijster zich al laten horen. Het vogelvolk maakt
zich klaar voor het lentefeest en put zich uit om aan partner en ri
vaal te laten weten dat er gezocht wordt, of al een keuze is gemaakt
wat het territorium betreft Wie er op let zal het zeker zijn opgeval
len dat naast de zang er nog een ander aspect in de strijd wordt ge
worpen om de dames het hof te maken; de outfit! Vooral door de he
ren wordt veel aandacht besteedt aan het oppoetsen van het veren-
pak en vertonen de kleuren ervan een diepere intentie. Ook gedrag
verraad de opwinding die met het voorjaar toeneemt Luider en uit
dagender klinkt het vocaal gebeuren en agressiviteit vooral naar
mannelijke soortgenoten is aan de orde van de dag. In de vogelwe
reld is het kiezen van een leefgebied meestal voorbehouden aan het
mannelijk geslacht In eerste instantie, want zo fraai kunnen de ha
nen niet kraaien of de hennen bepalen of zij zich laten verleiden. Het
zij door klank hetzij door kleur. Er komt letterlijk en figuurlijk leven
in de brouwerij. De spechtenroffel of vinkenslag al gehoord?
