Op Walcheren spoelden
aan
3 spectrum
Zaterdag 3 maart 2012
Op 6 maart 1987 kapseisde voor de kust van Zeebrugge de Herald of Free Enterprise. Bij de
ramp met de ferry kwamen 193 mensen om. De redders van toen kijken 25 jaar later terug.
door Wout Bareman
K
apitein Harry de Lobel van
reddingboot Javazee in Bres-
kens wil er niet meer over
praten. „Het boek is geslo
ten" zegt hij beslist. En als
de schipper dat zegt, volgen
de bemanningsleden hem blindelings, nog
steeds, ook na hun pensioen. De ramp met
het passagiersschip Heral d of Free Enterpri
se op 6 maart 1987 op de Noordzee, pal
voor de haven van Zeebrugge, heeft de
mensenredder kennelijk zó getroffen dat
hij er nu, precies 25 jaar later, over wil zwij
gen. „Alles is gezegd."
Een kwart eeuw geleden heeft De Lobel ge
zegd wat gezegd moest worden. Direct na
terugkeer van de reddingsoperatie werd
uit zijn mond opgetekend: „Een ware cata
strofe, riiet alleen voor de passagiers van
de veerboot, maar ook voor de hulpverle
ners. Wij zijn niet opgeleid om lijken ie
bergen, wel om mensen te redden. Dat is
een heel groot verschil. Meer dan 20 uur
zijn we met onze reddingboot en mis
schien wel 34 andere schepen in touw ge
weest om al het mogelijke te doen wat er
gedaan kon worden. Helaas, voor velen, zo
wel jong als oud, was er geen hulp moge
lijk. Ik heb grote bewondering voor mijn
bemanningsleden, die aan boord van de
Herald de doden hebben geborgen en de
om hulp roependen hebben gered. Toch
heb ik de indruk dat alle hulpverlening
nog nooit zo vruchteloos is geweest. Die
veerboten zijn varende doodskisten. Een
groot gedeelte boven water en erg weinig
onder water. Volkomen instabiel."
Dat bleek. Bij de ramp met de Herald kwa
men die avond 193 van de ruim 600 passa
giers om het leven. Open boegdeuren, te
hoge snelheid. De ferry schepte zichzelf
vol water en ging óm.
Er lagen precies 45 seconden tussen het ge
zellige geroezemoes aan boord en de af
schuwelijke ramp. Een mijl buiten de ha
ven van Zeebrugge vochten daarna hon
derden mensen in het duister een ijzig ge
vecht met de dood. Als alles achter de rug
is, stellen de hulpdiensten vast dat de hulp
verlening een chaos was. En dat ze niet be
schikten over deugdelijk materieel. Ja, er
waren wat ladders. En de bemanning van
de sleepboot Fighter van de Unie van Red-
dings- en Sleepdienst sloeg met hamers de
ramen in om de drenkelingen te kunnen
bereiken. Maar verder...
Stuurman Jack Vader van de reddingboot
Javazee uit Breskens introduceerde niet
lang na de ramp een speciaal hulpmiddel,
een soort halve maan waarmee mensen
weggetakeld konden worden van een zin
kend schip. Hij haalde er de wereldpers
mee, maar het apparaat zou nooit in de
praktijk worden gebruikt.
Van passagiersschip tot scheermesjes
De Herald of Free Enterpri
se was ruim 900 meter
lang, 23 meter breed en
had een diepgang van 5,7
meter. Het schip werd in
1980 gebouwd in op
dracht van Townsend
Brother Ferries, die later
werd overgenomen door
het P&O en bood ruimte
aan 1.300 passagiers.
De Herald verlaat op
6 maart 1987 de haven
van Zeebrugge met aan
boord 80 man personeel
en 600 passagiers.
Kort na vertrek ontdekt
de assistent-bootsman dat
de boegdeuren openstaan.
Hij sluit ze niet omdat dat
zijn taak niet is. Als op zee
het water binnenstroomt,
slaat een steward alarm.
Het schip begint snel te
kapseizen en slaat op zijn
zij, 91 meter voor de
Vlaamse kust. Er verdrin
ken 193 mensen.
Grote foto:
In Westkapelle
spoelden slacht
offers van de
veerboot aan.
foto Ruben Oreel
Kleine foto:
De berging van
de Herald of Free
Enterprise,
foto Carnile
Schelstraete
Het schip wordt gesloopt
op een Taiwanese werf. An
ker en roer worden ge
spaard, de rest wordt om
gesmolten tot rails, kra-
nen, nieuwe scheepswand
en scheermesjes.
In oktober 1990 worden
de verantwoordelijke be
manningsleden vrijgespro-
- ken.
Kapitein Lewry was al eer
der met een gouden hand
druk vertrokken bij P&O.
Kapitein Piet Oppeneer van de Fighter is
25 jaar na dato overleden. Zijn collega-kapi
tein Maarten van der Eijk uit Terneuzen
loste hem na een paar dagen af. Hij trof
een murw geslagen bemanning aan op de
sleepboot, die ook werd ingezet bij de late
re berging van de Herald. Van der Eijk:
„De Fighter lag in Vlissingen en Piet zat in
de stuurhut de marifoon uit te luisteren,
toen hij de verwarde berichten vanaf een
baggermolen voor de haven van Zeebrug
ge opving. Er was iets met een veerboot.
Piet heeft losgegooid en is direct gaan va
ren. De Fighter was één van de eerste hulp
verleners op de plek van de ramp. Ze heb
ben ladders uitgezet en ramen kapotgesla
gen. Dat was de redding van zeker 100
mensen. Maar ze hebben ook 34 doden ge
borgen. Die werden onder lakens op het
voorschip van de sleepboot gelegd. Piet
had een jong meisje in zijn armen, meer
dood dan levend. Hij wist niet of ze het
zou redden. Een halfjaar later kregen we
een kaartje van haar uit Engeland. Dat
heeft jarenlang in de stuurhut gehangen."
Er kwam ook een bedankbriefje van Mar
garet Thatcher. 'May I thank you most
warmly for the part played in the rescue ope
rations'. En de bemanningsleden van de
Fighter kregen een onderscheiding.
Kapitein Van der Eijk was net van dienst
en stond een potje te biljarten in café
't Keldertje in Terneuzen. „Toen we het
hoorden van die ramp heb ik direct gebeld
of ik iets kon betekenen. Op dat moment
niet. Toen ik later aan boord kwam, heb ik
al die verhalen gehoord. Dan word je heel
klein. Slachtofferhulp voor de mannen die
erbij waren? Kom op, we hebben een krat
je bier onder de tafel gezet en ik heb die
mannen laten praten. Praten, praten... Dat
is toch de beste remedie." Toen later op de
Fighter een herdenkingsdienst werd ge
houden en de nabestaanden bloemen in
het water gooiden, huilden ze allemaal, die
stoere bergers.
Adrie Koppejan uit Middelburg is tegen
woordig stuurman op een passagiersferry
tussen Zeebrugge en Huil. Dat was hij ten
tijde van de ramp met de Herald ook. Hij
voer destijds op de Norwind van rederij
Northsea Ferries en passeerde de gekapseis
de Herald verscheidene malen. „Zoiets
heeft een enorme impact natuurlijk. Ik
vaar met 700, 800 passagiers. Stel je voor
dat daar iets mee gebeurt." Op dit moment
vaart hij op de Pride of Bruges van P&O.
„Ik weet precies wat er is misgegaan op de
Herald. Ik heb al die verslagen gelezen. Op
het moment van de ramp zat ik bij pa en
ma thuis op de bank. Het journaal had het
die avond over een ramp bij Zeebrugge. Ik
werd direct gebeld door familie en kennis
sen, die wisten dat ik ook op zo'n ferry
zat."
Koppejan vertelt over procedures bij het
openen of sluiten van de boegdeuren.
Toen waren er nog geen alarmsystemen
en camera's, nu weL „Destijds luisterde je
naar de klikjes van de borgpennen van het
hydraulisch systeem en wist je dat het in
orde was. Nu is alles beveiligd. Ja, na de He
rald is het allemaal wel veel beter gewor
den. De stabiliteit van de schepen is ook
verbeterd. Er zijn waterdichte deuren op
het rijdek en compartimenten. Direct na
de ramp zijn ontwerpers aan de slag ge
gaan en zijn ook de oudere schepen aange
past. Het is nu veel veiliger allemaal."
Maritiem schrijver Cor Heijkoop uit Mid
delburg heeft zich - voor een boek dat dit
najaar verschijnt - ingegraven in de dos
siers van de ramp met de Herald. Hij komt
maar tot één conclusie: door de tijdsdruk
werden fouten gemaakt en voer de Herald
op volle snelheid met open boegdeuren de
Noordzee op. Maar aan boord was ook
sprake van miscommunicatie. De man, die
moest toezien dat de boegdeuren gesloten
werden, dacht dat een collega dat zou
doen en was in z'n kooi gekropen.
Heijkoop verdiepte zich in de achtergron
den van de rederij Townsend Thoresen.
De Herald voer voornamelijk tussen
Dover en Calais, maar werd zo nu en dan
ook ingezet tussen Zeebrugge en Huil. Dat
was ook op 6 maart 1987 het geval. Town
send Brothers (later Townsend Thoresen
en uiteindelijk P&O) was eigenlijk ner
gens welkom en werd door de Franse, En
gelse en Belgische Staatsspoorwegen ge
dwarsboomd. De 'vrijbuiters' werden gene
geerd of tegengewerkt. In Oostende kon
de rederij niet terecht. Uiteindelijk werd
een uitwijkplaats gevonden in de haven
van Zeebrugge, waar de faciliteiten niet
best waren. „De reis van Zeebrugge was
een tussendoortje, vooral voor winnaars
van een prijs- van de Engelse krant The
Sun." Heijkoop weet het zeker, de com
mercie zorgde voor tijdsdruk en dat leidde
tot slordigheden. „Die vrachtwagens aan
boord werden alleen vastgesjord bij slecht
weer. En als er tijd voor was."
Toen de Herald was verongelukt, liep Heij
koop met z'n zoontje langs het Walcherse
strand. „Dat was macaber. Er spoelden alle
maal schoenen aan, ook kinderschoentjes.
En van die zakjes van een taxffeeshop. We
hebben ze laten liggen. Ze waren van de
Herald."
reageren? spectrum@wegener.nl
Herald of Free Enterprise
kapseist na verlaten haven
Zeebrugge
Blankenberge
Cadzand-Bad