Braziliaanse kust
ii spectrum
Onze reis
Zaterdag 25 februari 2012
ken van de dag een lege baai aantreffen.
Waar zijn die Hollanders gebleven? Zijn
hun schepen misschien vergaan of hebben
onze wachtposten liggen slapen? Niets van
dit alles, 's Nachts hebben de opvarenden
van de schepen namelijk kans gezien om
achter twee nabijgelegen eilandjes een
smalle doorgang door het ondiepe koraal
rif te hakken, waardoor de schepen één
voor één weten te ontsnappen.
De tweede veroveringspoging volgt uitein
delijk in 1634 en daarbij spelen de twee
Zeeuwse kooplieden, Adriaen van der Dus-
sen en Johan Ghijsseling, geen onbelangrij
ke rol. Beide handelaren zijn in dienst van
de kamer Zeeland van de WIC, Ghijsseling
klimt zelfs op tot bewindhebber van de
Compagnie. Opnieuw maken de Neder
landse schepen gebruik van de kunstmati
ge doorgang in het rif en bouwen aan de
monding van de rivier Rio Pojuca een klei
ne vesting, die naar Van der Dussen wordt
vernoemd. Op het nabijgelegen eiland, dat
in Walcheren wordt omgedoopt, verrijst
een tweede verschansing die de naam van
Ghijsseling krijgt. In de daaropvolgende
maanden vallen de Nederlanders de Portu
gezen aan vanuit de twee forten. Een jaar
later valt Fort Nazareth en krijgen de Ne
derlanders volledige zeggenschap over het
gebied. Ghijsseling repatrieert in datzelfde
jaar. 'Zijn vestingwerk' wordt daarna
meestal met Fort Domburg of Fort Wal
cheren aangeduid.
Fort Natal
Vanuit het kleurrijke en levendige Olinda
vertrekken we via Recife, met de kenmer
kende hoogbouw van de moderne Brazili
aanse metropolen, richting zuiden. Een
uur later arriveren we in Cabo do Santo
Agostinho en begint onze zoektocht naar
het Zeeuwse verleden. Bij de ruïnes op de
kaap vinden we grote hoeveelheden 'limo-
neta', geërodeerde ijzerbolletjes afkomstig
uit de rotsen. Door schaarste aan ammuni
tie gebruikten de Portugezen deze ijzerbol
letjes als kogels. Ook Nederlandse soldaten
hebben die, in navolging van de Portuge
zen, als projectielen verschoten. De volgen
de dag dalen we af naar de baai en lopen
naar de monding van de Rio Pojuca. Daar
hopen we restanten van Fort Van der Dus
sen aan te treffen. Door erosie is de bodem
gesteldheid in de loop der tijd echter veran
derd. Het fort is zodoende in het water
weggezakt. Alleen bij eb verschijnt een
berg stenen boven water. Daartussen vind
ik verscheidene stukken aardewerk en en
kele gele IJsselsteentjes. Een bezoek aan
het eiland Walcheren, dat tegenwoordig
Ilha da Cocaia heet, levert helaas niets op.
Van het oorspronkelijke grote fort, ver
sterkt met twee halve bastions aan de
noordzijde, is geen enkel spoor te beken
nen. Vermoedelijk liggen de restantenten
van dit bastion onder een dikke laag zand.
Limoneta, geërodeerde ijzerbolletjes afkom
stig uit de rotsen. Door schaarste aan ammu
nitie gebruikten de Portugezen deze ijzerbol
letjes als kogels.
Want enkele jaren geleden heeft het ha
venbedrijf SU APE daar honderden tonnen
zand gestort. Van de oorspronkelijke twee
eilandjes is er toen één gemaakt.
Zoals bekend, hebben de Portugezen de
Nederlanders in 1654 het land uitgegooid.
Toch is dit stukje Nederlandse koloniale
verleden in Pernambuco niet in de verge
telheid geraakt. Op veel plaatsen kom je
nog steeds de naam van Johan Maurits van
Nassau-Siegen tegen, de Nederlandse gou
verneur van Nova Holanda in 'Hollandsch
Brasil'.
Olinda foto's Caroline van der Mandele
Kanon met het logo van de W.I.C.
