i
rf*s;
SIS
Wandelen door de
Drentse veenhistorie
i7reizen
Mé:
m,
%::k
Pr
li Èk
In Drenthe kun je wandelen en fietsen
door het verhaal van het landschap.
Ellen Nijhof liet zich op zo'n route de
geschiedenis van Gasselternijveen
intrekken.
Gasselternijveen
was derde haven
van het land
Mi Landschapsverhalen is een
initiatief van de stichting Na
tuur en Milieufederatie
Drenthe, stichting Het
Drentse Landschap en de
provincie Drenthe. Met het
project willen zij mensen
meer bij het landschap be
trekken.
■:j:reizen@wegener.nl
I 024-3650360
<-7-'
Zaterdag 25 februari 2012
Hk
*7
Rondom Gasselternijveen begrensden majestueuze rode beuken vroeger het land van de rijke boeren.
foto Jan Zeeman
Gasselternijveen be
stond vóór 1662 niet.
Er was alleen een dik
ke laag veen. Totdat
de straatarme bewo
ners van een paar verspreide hut
ten ontdekten dat je veen kon af
graven en er blokken van kon ste
ken. Als je die turven lang genoeg
liet drogen, waren ze te gebruiken
als brandstof
Het duurde vervolgens niet lang
voordat de turfstekers hun eerste
echte huizen bouwden en kanalen
groeven om de turf te vervoeren.
In Gasselternijveen ontstond druk
scheepvaartverkeer, er was zelfs
een haven. Een paar eeuwen later
was de turf niet meer nodig. De
schepen verdwenen, de kanalen
en haven werden gedempt.
Anno 2012 herinnert weinig in het
dorp nog aan veen en scheepvaart.
Maar er moet nog ergens een stuk
oorspronkelijk veenmoeras zijn,
waarnaar we op zoek gaan. De
tocht begint aan de westkant van
het dorp, bij molen De Juffer. Hij
staat daar prachtig aan de oever
van de Hunze, de beek die vroeger
door het landschap kronkelde. De
Hunze werd later gekanaliseerd
ten behoeve van de landbouw.
Sinds kort wordt het watertje
weer gedeeltelijk teruggebracht in
zijn oorspronkelijke loop.
We wandelen het dorp in, steken
de Hoofdstraat over. Hier, tussen
de kerk en het zorgcentrum, was
de haven. Hier meerden de schip
pers hun schepen af Soms lagen
er wel zeventig. Daarmee was Gas
selternijveen de derde haven van
het land. Een en al bedrijvigheid.
Aanvankelijk werd hier alleen turf
vervoerd, maar na 1840 ook ande
re goederen.
De wandeling gaat in noordelijke
richting verder. Langs majestueuze
rode beuken, die het land van de
rijke boeren begrensden. Het pad
gaat rechts, laat de woningen ach
ter ons en voor ons opent zich het
wijde landschap. Weer even terug
in de tijd: hier én verder naar het
oosten lag het uitgestrekte-hoog
veenmoeras. In dat Bourtanger
Moor ploeterden mannen, vrou
wen en kinderen, van de vroege
ochtend tot de avond. De veenlaag
die zij afgroeven, was zo'n 5 meter
dik. Nadat de laatste turven waren
gestoken, ontstond een grootscha
lig landbouwgebied.
Om het landbouwgebied wat af
wisseling te geven, werden op som
mige plekken bossen of bosjes aan
gelegd. Zo ook aan de noordrand
van Gasselternijveen. Hier ligt het
Boerenbos Kruit. De berken staan
er in rechte lijnen. Verder zien we
ook sparren en kleine eiken.
Molen De Juffer.
foto Natuur en Milieufederatie Drenthe
Als we het bos uitkomen, horen
we het grind onder onze voeten
knerpen. De steentjes zijn de res
tanten van de spoorbaan die hier
van 1905 tot de jaren zeventig
heeft gelegen. Langs het voormali
ge spoor, tussen rechte rijen bo
men, is er dan opeens een romme
lig stuk bos. Daar is het waarnaar
we op zoek waren. Een klein eind
je het bosje in ligt het stuk veen
dat er in 1650 ook al was, een res
tant van het onmetelijke hoog
veenmoeras. Het is nooit afgegra
ven, omdat het zo'n diepe veen-
put was, dat het nooit bruikbaar
zou worden als landbouwgrond.
Schoppend door een berg gevallen
esdoornbladeren komen we in
een volgend bosje met berken, be
renklauw, beuken en varens. En
een monument. Op 15 mei 1845
werden op deze plaats in de hier
destijds aanwezige veenvaart de
eerste zeven baptisten in Neder
land gedoopt.
Het Schreierspad kruist de
Schreierswijk en daaraan ligt het
Schreiersbos. Ja, de namen komen
van 'schreien'. Het verhaal gaat zo.
Meneer Struyck, in de zeventiende
eeuw verantwoordelijk voor het
graven van de kanalen in en rond
Gasselternijveen, wilde ook een ka
naal tot aan Coevorden. Maar hij
had geen rekening gehouden met
de aanwezige zandruggen, die
moeilijk af te graven waren.
Struyck probeerde er omheen te
werken, maar stuitte telkens op
een nieuwe berg zand. Dat werd
hem te veel en hij liet zijn tranen
de vrije loop. Langs de route is
nog altijd zo'n zandrug te zien. Als
je vanaf de Markescheiding naar
rechts kijkt, zie je de bolling in het
land.
Aan het eind van de tocht zien we
in de verte molen De Juffer weer.
De molen is het begin en einde
van de wandeling. Een buizerd
zweeft boven het landbouwgebied
Oude Weer. Over enkele jaren
moet deze landbouw tot natuur
wordenr met een rietmoeras en de
kronkelende Hunze. Ook nu nog
creëren mensenbrein en mensen
handen het landschapsverhaal.
Gasselternijveen
Er zijn drie routes: een wan
deling rond Gasselternij
veen, een wandeling rond
Ruinerwold en een fiets
tocht in de omgeving van
Gees en Meppen.
Alle routes zijn te vinden op
www.nmfdrenthe.nl. Op de
website staat ook informa
tie over plekken en objec
ten langs de routes. Boven
dien zijn er filmpjes en fo
to's te bekijken. Die beel
den zijn vanaf april bij de
wandelingen en de fiets
tocht ter plekke te zien,
met een app op een smart-
phone. Met behulp daarvan
kan dan ook de route wor
den gevolgd.
Reageren?
redactie.reizen@wegener.nl
