Met juiste zorg is leven
tientallen jaren te rekken
binnenland 15
'Pathologisch optimist' Tulleken zat er
helemaal naast met positief nieuws
Veel
medeleven
voor
Oranjes
NRC betreurt
teneur van
berichtgeving
zaterdag 25 febriiari 2012
Schok na nieuws over Friso
Beluister of lees de verklaring van de Oostenrijkse arts over
prins Friso en de vele geschokte reacties die er op volgden.
www.pzc.nl/uitgeiicht
Hoe het nu verder gaat met
prins Friso is moeilijk te zeg
gen, maar het gebrek aan
zuurstof dat hij heeft gehad
kan de mogelijkheid op her
stel zeer beperken.
door Mayke Calis
en Jacqueline Steenwijk
Niet twintig maar vijftig
minuten heeft het hart
van prins Friso stil ge
staan nadat hij was be
dolven door een lawine. „Een re-
animatietijd van vijftig minuten is
zeer lang. Wellicht zelfs te lang."
Gisteren sprak dokter Koller,
hoofd van de trauma-afdeling van
de intensive care van het zieken
huis waar de prins wordt behan
deld. De schade aan de hersenen
van Friso is zeer groot. „Massief
Het is niet te zeggen of hij ooit
weer bij bewustzijn komt."
In welke mate Friso kan herstellen
is moeilijk te zeggen. „Om precies
vast te stellen wat de gevolgen zijn
van een hersenbeschadiging moe
ten we weten welke delen zijn be
schadigd", zegt Victor Lamme, her
senonderzoeker van de Universi
teit van Amsterdam, gespeciali
seerd in bewustzijn.
Maar tijdens de persconferentie in
Oostenrijk is daar niets over ge
zegd. Wanneer bijvoorbeeld een
bepaald deel van de hersenschors
is beschadigd kan het zijn dat Fri
so geen bewustzijn meer kan heb
ben, maar andere delen van de her
senen kunnen dan nog gewoon in
orde zijn.
Friso ademt volgens Lamme in ie
der geval zelf, anders zou hij niet
gerevalideerd kunnen worden.
Hersendood is iemand die nergens
meer op reageert, ook niet met pu
pilreflexen. Als bij een EEG-me-
ting geen hersenactiviteit meer is
te zien, dan is het einde verhaal.
Bij Friso is dat dus nog niet zo.
„Bij hersendood is iemand in feite
ook echt dood", zegt de internatio
naal erkende specialist Belg Steven
Laureys. Hij is werkzaam voor de
Coma Science Group, een experti
secentrum. „De hele hersenstam
reageert dan niet meer."
Direct op de casus van Friso in
gaan, kan Laureys net als Lamme
niet. Wel is het in het algemeen zo
dat over uiterlijk drie maanden
duidelijk moet zijn in welke mate
het bewustzijn van een dergelijke
comapatiënt is hersteld.
Dat juist zuurstoftekort de hersen-
schade heeft veroorzaakt, maakt
de kans op herstel alleen maar klei
ner. „Bij een hoofdtrauma of bloe
ding kan tot een jaar later nog her
stel optreden. Als dat niet gebeurt,
spreken we van een chronische si
tuatie. De situatie van de patiënt
wordt er niet meer beter op."
Die eerste maanden draait alles
dan ook om een zo goed mogelij
ke revalidatie, legt Laureys uit. Met
medicatie en therapieën worden
hersenen gestimuleerd. Fysiothera
pie moet er voor zorgen dat ge
wrichten en spieren soepel blij
ven, mocht de patiënt alsnog een
stuk bewustzijn terugkrijgen. Wel
ke therapieën aanslaan, is volgens
Laureys onduidelijk. „Er is nog
geen consensus over een vast be-
handelschema voor comapatiën
ten."
De mate van herstel kan verschil
len. Sommige patiënten blijven in
een chronisch vegetatieve staat.
„Ze ademen, openen hun ogen
maar reageren voor de rest ner
gens op. Anderen krijgen een mi
nimale vorm van bewustzijn te
rug. „Dat is vaak moeilijk voor fa
milie om te zien, omdat deze pa
tiënten wel enige respons geven.
Ze volgen mensen of objecten met
hun ogen, reageren op eenvoudige
opdrachten en ervaren pijnprik-
kels. Maar meer dan dat, wordt het
niet." In dat laatste geval zou Lam
me in ieder geval niet in Neder
land behandeld willen worden.
„Comapatiënten worden al gauw
als minderwaardig gezien, waar
niet meer alle energie in wordt ge
stopt." Iets dat ook de ervaring is
van Laureys. „Door een gebrek aan
speciale behandelplekken komen
chronisch patiënten vaak in ver
pleeghuizen voor dementerende
ouderen terecht. Maar daar krijgen
Natuurlijk coma
ze geen revalidatie meer." Ook is
daar een groter risico op latere
complicaties die alsnog op kunnen
treden. Ze kunnen doorlïgwonden
krijgen, een longontsteking of pro
blemen met hun darmen krijgen.
„De overlevingsduur wordt bij
chronisch patiënten bepaald door
de zorg die ze krijgen. Met de juis
te zorg kunnen ze nog tientallen
jaren leven", zegt Laureys. Zo kent
hij een patiënt die al 34 jaar lang
in een coma ligt.
„Natuurlijk staan wij telkens stil
bij de vraag of behandeling nog
zinvol is. Maar het is uiteindelijk
mede aan de familie, en vaak hun
religieuze achtergrond, of behande
ling wordt voortgezet."
Een coma is een spontane, diepe bewusteloosheid
na bijvoorbeeld hoofdletsel, hersenbloeding,
zuurstoftekort in de hersenen, vergiftiging,
hartinfarct etc.
Hersenfuncties
Hersenstam (o.a. temperatuur, hartslag,
ademhaling, bloeddruk, slaap-waakcyclus)
8 Kleine hersenen (o.a. evenwicht, motoriek)
Grote hersenen (o.a. redeneren,
geheugen, emotie)
Wat kan er op een coma volgen?
Terugkeer volledig
bewustzijn
Ademt zelf. Is volledig
bij bewustzijn. Soms
blijvende lichamelijke
en/of mentale problemen.
Hersenactiviteit
Locked-in
syndroom
Ademt zelf.
Volledig bewust
zijn. Ziet, voelt en
hoort alles maar kan
alleen oog(leden)
bewegen.
Coma Minimaal Volledig
bewustzijn bewustzijn
infographic ANP bron Coma Science Group
Vegetatieve
toestand
Ademt zelf.
Geen (volledig)
bewustzijn.
Persoon kan wel
ogen openen.
Overgang naar:
Minimaal
bewustzijn
Enigszins bewust
van zichzelf en
omgeving (oog-
volgbewegingen).
Hersen
dood
Ademt niet zelf.
Geen bewustzijn.
Onomkeerbaar
coma; hersenen
en hersenstam
functioneren niet.
Blijvend
vegetatief
Persoon kan ogen
openen maar is
niet bij bewustzijn.
door Maaike Boersma
DEN HAAG - Een van de patiënten
die neurochirurg Kees Tulleken op
zijn operatietafel kreeg was prins
Bernhard. In 1993 verwijderde Tul
leken bij de toen 83-jarige prins
een bloeduitstorting tussen de
schedel en de hersenen.
Dat hij een 'bekende' is van de ko
ninklijke familie was voor Tulle
ken reden om vorige week vrijdag
naar het ziekenhuis in Innsbruck
te gaan om zijn diensten aan te
bieden en te praten met zijn Oos
tenrijkse collega over de toestand
van Friso. Bij dat gesprek was ook
zijn vrouw Jannetje Koelewijn,
journaliste van NRC Handelsblad,
aanwezig. Uit het gesprek zou blij
ken dat prins Friso helemaal geen
schedelbasisfractuur had en dat de
scan er op dat moment normaal
uitzag.
De hoofdredacteur van het NRC
Handelsblad wilde zeker weten of
Tulleken dit nieuws via zijn vrouw
naar buiten wilde brengen en de
neurochirurg'bevestigde dat.
De volgende morgen stond het in
de krant. En ineens was Tulleken
een bekende Nederlander. Dit
keer niet in zijn kwaliteit van ge
lauwerd neurochirurg, waarvoor
hij in 2005 nog benoemd werd tot
Ridder in de Orde van de Neder
landse Leeuw, maar vanwege het
schenden van het medisch be
roepsgeheim. Terwijl juist hij ook
twaalf jaar lang in het Medisch
Tuchtcollege had gezeten.
Tulleken erkent dat hij het me
disch beroepsgeheim heeft ge
schonden, maar alleen omdat het
om positief nieuws ging. Ben Crul,
oud-hoofdredacteur van het art
senblad Medisch Contact en ooit
co-assistent onder Tulleken, was
woedend. „Het was niet aan Tulle
ken om het nieuws naar buiten te
brengen, maar aan de familie."
Tulleken, die zichzelf omschrijft
als een 'pathologisch optimist', is
een grote naam in de medische we
reld. In 1981, op 41-jarige leeftijd,
werd hij benoemd tot hoogleraar
en hoofd van de afdeling neurochi-
Kees Tulleken tekening Joep Bertrams
rurgie van het UMC Utrecht.
Gevraagd naar zijn verwachtingen
over de gezondheid van de prins
zei Tulleken vorige week: „Op ba
sis van wat we nu weten, heb ik
hoop dat er een reële kans is dat
hij opknapt en zelfs net zo goed
kan worden als hij was."
DEN HAAG - Van vele kanten ko
men reacties op het bericht uit
Innsbruck dat prins Friso ernstig
hersenletsel heeft opgelopen door
zijn ski-ongeluk.
Premier Mark Rutte heeft konin
gin Beatrix en prinses Mabel telefo
nisch laten weten dat 'heel Neder
land intens met de koninklijke fa
milie meeleeft in deze tijd van zor
gen en verdriet'.
Ook politiek Den Haag is aangesla
gen door het slechte nieuws over
de prins. 'Met verslagenheid' heeft
de Protestantse Kerk in Nederland
kennisgenomen van het nieuws.
Bij de Nederlandse bisschoppen
conferentie is eveneens geschokt
Het skidorp Lech in Oostenrijk is
in gedachten en in gebed bij de le
den van het Koninklijk Huis, aldus
burgemeester Ludwig Muxel.
De Utrechtse gemeenten Rhenen
en Veenendaal wachten op
nieuws van de Rijksvoorlichtings
dienst over Koninginnedag. Het is
onzeker of het koninklijk bezoek
aan deze plaatsen doorgaat.
De mededelingen over de gezond
heidstoestand van prins Friso gin
gen gisteren de hele wereld over.
Het Spaanse dagblad El Pais meldt
dat de prins 'niet zal ontwaken'.
Andere media zijn voorzichtiger.
Zo spreekt het Amerikaanse pers
bureau Associated Press van een
sombere prognose. Volgens de
Duitse omroep ARD 'zijn de art
sen tot een ontnuchterende diag
nose gekomen'. Van België tot Chi
na en van Brazilië tot Finland heb
ben media hun lezers op de hoog
te gebracht.
Het Britse nucleaire energiebedrijf
Urenco, waar Friso een fimctie
heeft als Chief Financial Officer
(CFO), zegt 'geschrokken en diep
bedroefd' te zijn over de gezond
heidstoestand van de prins.
ROTTERDAM - NRC Handelsblad be
treurt dat het een te rooskleurig
beeld heeft geschetst van de medi
sche toestand van prins Friso.
Hoofdredacteur Peter Vander-
meersch stelde dat gisteravond in
een column. Hij geeft toe dat er bij
de beoordeling van informatie ver
warring is ontstaan tussen feit en
interpretatie. „Hier werkte NRC
Handelsblad onbedoeld mee aan
het beeld dat de medische gege
vens over prins Friso 'geruststel
lend' zijn. Dat hadden we beter
moeten inschatten." Een externe
deskundige zal de berichtgeving te
gen het licht houden om te zien of
de krant de juiste afwegingen
heeft gemaakt.
