II
Schatzoekers
combineren
onderzoek
en zaken
Flottentorpedoboot T-6i
VOC-schip De Rob
Graanschip uit de i6c eeuw
1 Sophia Albertina
zaterdag 25 februari 2012
een verhaal
structureel werk of als het dringen
de vragen beantwoordt."
Ook brengt het lichten van een
schip veel kosten met zich mee.
„Wanneer we opgraven, moeten
we ook conserveren, onderzoeken
en rapporteren. Dat kost tijd en ge
meenschapsgeld. Alleen al een on
derzoek om te bepalen welke ar
cheologische waarde een wrak
heeft, dus zonder opgraving, kost
al enkele tienduizenden euro's."
Maar onder water gaat het wrak
toch verloren aan erosie? „De plek
onder water is vaak juist gunstig
voor het langdurig behoud van de
vindplaats", zegt Manders. „Boven
dien bouwen we zo een soort ar
chief op waaruit wij en toekomsti
ge generaties kunnen putten wan
neer we weer nieuwe vragen heb
ben, of nieuwe technieken om
wrakken mee te onderzoeken. En
mensen kunnen ervan genieten:
door het gevoel van aanwezigheid
van historische objecten, word je
deelgenoot van een historische
omgeving. En sommige wrakken
worden opengesteld voor het pu
bliek, met bijvoorbeeld extra infor
matie op de zeebodem. Dan heb je
een soort onderwatermuseum."
Dit grote Duitse oorlogsschip is tijdens de Tweede Wereldoorlog door de Duitsers
in Nederland gemaakt. Het schip is gemaakt naar Nederlands model. Toen het in
1944, nog onaf, naar Duitsland onderweg was voor de afwerking, werd het schip
door de Britse RAF met een raketaanval tot zinken gebracht.
Op 6 tot 8 meter diepte ligt dit wrak van een 17'-eeuws VOC-schip, vermoedelijk
'De Rob'. Het verging rond 1640 en was zwaar bewapend. Het wrak is in 1985
ontdekt en onderzocht. Daarbij zijn zo'n 140 voorwerpen geborgen, waaronder
een bronzen kanon. Het is met duizenden zandzakken afgedekt.
Deze koopvaarder verging waarschijnlijk in 1593. Het vervoerde tarwe uit Polen
en was op doorreis naar de Middellandse zee: de handel waarmee Nederland rijk
is geworden en waarop de Gouden Eeuw is gebouwd. Typisch aan het schip is het
grote ruim en dat het door weinig bemanning kon worden bezeild.
Ze gaan voor het avontuur, de kick
maar vooral voor het geld. Com
merciële bergers halen munten,
flessen en andere schatten uit
scheepswrakken en verkopen die.
Een klein deel wordt geëxposeerd.
Het is een dure bezigheid die nog
al wat financiële risico's met zich
meebrengt. Eerder deze maand be
sliste het Amerikaanse hoogge
rechtshof dat het Amerikaanse be
drijf Odyssey Marine Exploration
een goud- en zilverschat ter waar
de van 350 miljoen euro moet te
ruggeven aan Spanje. Het bedrijf,
bekend van de serie Treasure Quest
van Discovery Channel, had de
munten in 2007 uit het Spaanse
galjoen Nuestra Sehora de las Mer
cedes (Onze Lieve Vrouwe van de
Genade) opgedoken.
Archeologen hebben altijd kritiek
gehad op de werkwijze van com
merciële schatzoekers. Degelijk ar
cheologisch onderzoek zou achter
wege blijven en de vindplaatsen
zouden mogelijk beschadigd kun
nen worden door de manier van
bergen. Maar Odyssey, dat sinds
1994 naar scheepswrakken duikt,
vindt dat gedegen archeologie en
'good business' prima te combine
ren zijn, zegt Odyssey-topman
Mark Gordon. Het bedrijf is zelfs
beursgenoteerd. „Inmiddels heeft
Odyssey honderden scheepswrak
ken ontdekt. En er ligt nog voor
miljarden dollars aan schatten op
de zeebodems."
Iedereen kan zo'n voorwerp uit
een wrak kopen in de webshop
van Odyssey. Zo heb je voor 895
dollar een origineel inktpotje uit
het wrak van de SS Republic, een
stoomschip dat in 1865 is gezon
ken voor de kust van de Ameri
kaanse staat Georgia. Van glas uit
hetzelfde wrak zijn sieraden ge
maakt. Een leren ketting met daar
aan een stukje 'scheepswrak-glas'
kost 100 dollar.
Controversieel of niet, het bedrijf
zegt al bijna driehonderd wrakken
te hebben ontdekt, 'meer dan
welk instituut of welke universi
teit dan ook ter wereld'. Gordon:
„Juist vanwege onze investeerders
hebben we het geld om grondig ar
cheologisch onderzoek te laten
doen door de beste maritiem ar
cheologen ter wereld."
Volgens Odyssey is de missie om
zo veel mogelijk kennis uit
scheepswrakken te halen, een race
tegen de klok. „Veel vindplaatsen
zijn al geheel of deels vergaan.
Commerciële maritieme archeolo
gie is momenteel de enige manier
om het dure onderwateronder-
zoek structureel te bekostigen."
zie onze website:binnenland
Bekijk een fragment van de
schatzoekers van Discovery
Het zinken van het Zweedse oorlogsschip de Sophia Albertina in 1781 was een
van de grootste scheepsrampen in de Zweedse maritieme geschiedenis. Slechts 31
van.de 450 man bemanning overleefde het. Het wrak werd in 2004 onderzocht
door de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed.
