Het onafwendbare lot van
spectrum 10
Zaterdag 18 februari 2012
Staatssecretaris Henk Bleker (CDA, natuur) was deze week in
Brussel om met Janez Potocnik, Eurocommissaris voor milieu, te
overleggen over zijn alternatief voor de ontpoldering van de
Hertogin Hedwigepolder. De zoveelste laatste poging om de bijna
300 ha metende polder aan de rand van Zeeland te sparen.
door Ben Jansen en Jeffrey Kutterink
Zeventien jaar geleden komt
de Hertogin Hedwigepolder
voor het eerst in het nieuws
als mogelijk te ontpolderen
gebied. Op 13 januari 1995
maakt de PZC melding van de kans dat de
polder op de grens van Zeeuws-Vlaande-
ren en België zal worden teruggegeven aan
de natuur.
Rijkswaterstaat laat een onderzoek uitvoe
ren naar de mogelijkheden. Aanleiding: de
verdieping van de Westerschelde waar
voor Nederland en Vlaanderen een week
later een verdrag zullen sluiten. De aanpas
sing van de vaargeul, die later de tweede
verdieping gaat heten, leidt tot verlies van
natuurwaarden en die moeten worden ge
compenseerd.
Dijkgraaf Karei baron Collot d'Escury van
het waterschap Hulster Ambacht reageert
voorzichtig welwillend op het plan de
Hedwigepolder onder water te zetten. Het
belangrijkst is wat hem betreft dat met de
grondeigenaren op een fatsoenlijke manier
tot overeenstemming kan worden geko
men over vergoeding van hun bezit. En na
tuurlijk mag zijn waterschap niet worden
opgezadeld met de kosten van de aanpas
sing van dijken.
Waarom is de Hedwigepolder zo interessant
als ontpolderingsgebied?
De Hedwigepolder is een van de zes Saef-
tinghepolders die tussen 1805 en 1907 door
de bedijking van de schorren van Saeftin-
ge op de Westerschelde zijn gewonnen.
De Hedwige - aanvankelijk Hertogin
Hedwigpolder genoemd, maar later is er
een 'e' bijgekomen - is de laatste. Ontpol
dering van deze polder betekent dat het
Verdronken Land van Saeftinghe weer gro
ter en robuuster wordt. Dat zet voor de na
tuur meer zoden aan de dijk dan wanneer
300 ha ergens geïsoleerd wordt ontpol-
derd. Ter hoogte van de Hedwigepolder is
de Westerschelde smal, zodat er bij flinke
stormvloeden hoge waterstanden kunnen
optreden. Een ontpolderde Hedwigepol
der vergroot de korhberging en dat leidt
tot - iets - lagere hoogwaterstanden in Ant
werpen. Opoffering van de Hedwigepol
der levert Antwerpen nog een voordeel
op. Er ontstaat aan de rand van het haven
gebied milieuruimte, waarmee nieuwe ha
ven- en industriële activiteiten kunnen
worden gecompenseerd.
Hoe kan het dat de Hedwigepolder ondanks
alle verzet tegen ontpoldering in beeld is ge
bleven?
Na het geharnaste en succesvolle verzet
van de landbouw tegen ontpoldering als
compensatie voor de tweede verdieping in
1996, laat minister van Verkeer en Water
staat Annemarie Jorritsma-Lebbink een
commissie onderzoeken wat op het gebied
van natuurherstel wél mogelijk is. Die
komt in 1997 met een pakket binnen- en
buitendijkse natuurprojecten én met de
vaststelling dat de Hedwigepolder de mees
te kansen biedt in het kader van natuuront
wikkeling.
Nederland en Vlaanderen schetsen vervol
gens in de langetermijnvisie voor het
Schelde-estuarium (2001) een streefbeeld
van veiligheid, toegankelijkheid en natuur
lijkheid. Het begrip ontpoldering is er niet
in te vinden. Misschien wel de geest van
de tijd. Het zijn de jaren van het o-woord:
een Zeeuw die deugt, rept niet van ontpol
dering.
Wanneer duikt de Hedwigepolder dan weer
op?
De eveneens door Nederland en Vlaande
ren gezamenlijk opgestelde Ontwikkelings-
schets 2010, waarin de langetermijnvisie
wordt uitgewerkt, kent die terughoudend
heid niet. In het voorjaar van 2005 presen
teert de schets de Hedwigepolder samen
met het Verdronken Land van Saeftinghe
en de Belgische Prosperpolder als
Groot-Saeftinghe: een robuust, aaneenge
sloten natuurgebied van 3000 ha. Zo ver
schijnt de Hedwigepolder eind 2005 ook
in het verdrag tussen Nederland en Vlaan
deren over de uitvoering van de Ontwikke-
lingsschets. Op Nederlands grondgebied
moet op een oppervlakte van 600 ha nieu
we getijdenatuur komen. Geen compensa
tie voor de ook in het verdrag geregelde
derde verdieping - die wordt niet nodig ge
acht, maar een aanzet voor herstel van de
schade die het estuarium in de loop van
tientallen jaren heeft opgelopen door in
polderingen en verdiepingen. De helft van
die 600 ha wordt in de vorm van ontpolde-
ringsprojecten in de Hedwigepolder en bij
het Zwin uitgevoerd - en door Vlaanderen
betaald; de andere helft in het middenge
bied van de Westerschelde, globaal tussen
de lijnen Vlissingen-Breskens en Hans-
weert-Perkpoldèr. Daarvoor neemt de pro
vincie het voortouw.
Klopt het dat Zeeland aanvankelijk vrede
lijkt te hebben met de ontpoldering van de
Hedwigepolder?
De aandacht richt zich eerst op dat mid
dengebied. Zodra de namen van mogelijk
te ontpolderen polders opduiken (Van Hat-
tum, Zuid- en Everingepolder op Zuid-Be
veland en de Eendragt- en Hellegatpolder
in Zeeuws-Vlaanderen) ontstaan in land-
bouwkringen protesten. Ondanks het feit
dat de georganiseerde landbouw bij de
Ontwikkelingsschets en dus bij de Schelde-
verdragen betrokken was. Naar aanleiding
van die weerstand tegen ontpoldering zet
de provincie de commissie-Maljers aan het
werk met de opdracht -alternatieven te zoe
ken.
Dat lukt: Waterdunen, Perkpolder, Braak
man-Noord en een aantal buitendijkse
maatregelen kunnen ontpoldering in het
middengebied voorkomen. In 2008 wordt
een akkoord erover gesloten met de na-
Ondanks af en toe fel verzei
anti-ontpolderaars staat de Hertogin Hedwigepolder nog steeds op de nominatie om onder water te worden gezet.
foto's Mark Neelemans
